Aspiryna. Jak bezpiecznie stosować kwas acetylosalicylowy?

Znamy ją wszyscy i często sięgamy po nią bez zastanowienia. Ale czy aspiryna rzeczywiście stanowi panaceum na wszelkie dolegliwości i czy jest dla nas bezpieczna? Na co musimy uważać przyjmując kwas acetylosalicylowy? Wyjaśniamy!

[aktualizacja: 12’2020]

Informacje o aspirynie pojawiały się już na egipskich papirusach. Hipokrates zalecał stosowanie naparów z kory wierzby w zwalczaniu gorączki. Rośliny bogate w salicylany wykorzystywane były również w medycynie wschodu. Choć od zsyntezowania przez francuskiego chemika – Charlesa Frederica Gerhardta syntetycznej pochodnej salicylanów – kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) minęło ponad 150 lat zachodnia medycyna nadal odkrywa dla niej całkiem nowe zastosowania.

Aspiryna jest nazwą leku, która przewija się w życiu każdego z nas wielokrotnie. Wydawać by się mogło, że aspirynę znamy bardzo dobrze. Czy tak jest faktycznie?

Wszak niejednemu ta wizytówka niemieckiego koncernu Bayer obniżyła gorączkę podczas przeziębienia, zwalczyła uporczywy ból głowy, albo przywróciła do porządku po mocno zakrapianej imprezie. Aspirynę znajdowaliśmy również w apteczkach swoich dziadków i rodziców. Nic dziwnego, skoro lekarze zalecali im przyjmowanie aspiryny, by chronić ich od zawału serca i udaru mózgu.

Aspiryna to panaceum na wszelkie dolegliwości?

Szerokie zastosowanie aspiryny w lecznictwie cieszy, choć ma również swoją drugą stronę medalu. Jej popularność sprawiła, że zaczęliśmy ją traktować jako panaceum na wszelkie dolegliwości. I co gorsza, zapominając tym samym, że jak każdy lek, aspiryna wywołuje również określone działania niepożądane.

Przekonało się o tym wielu w czasie szalejącej w 1918r. epidemii „hiszpanki”. Nie ma wątpliwości, że szczególne właściwości aspiryny pozwoliły wielu chorym zebrać siłę do zwalczenia infekcji. Czas pokazał jednak, że część zgonów przypisywanych śmiercionośnemu wirusowi grypy było spowodowanych zatruciem kwasem acetylosalicylowym!

Poznajmy mechanizm działania aspiryny

Mechanizm działania aspiryny (kwasu acetylosalicylowego, ASA) jest zbliżony do mechanizmu działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Hamowanie syntezy prostaglandyn skutkuje jej aktywnością przeciwzapalną, przeciwbólową i przeciwgorączkową. Aspiryna wykazuje również aktywność przeciwpłytkową – hamuje ich agregację zapobiegając tym samym zawałom serca i udarom mózgu. Z tego względu już od lat 50. XX wieku wykorzystywana była w profilaktyce sercowo-naczyniowej, choć w znacznie większych dawkach.

Sprawdź również: NLPZ – czy jesteśmy od nich uzależnieni?

Aspiryna w kardiologii – ważne wnioski!

Badania z połowy lat 80. przyniosły ważne wnioski w zastosowaniu aspiryny w kardiologii. Okazało się, że dotychczas stosowane dawki (500-1500 mg na dobę) dają taki sam efekt przeciwpłytkowy, jak mniejsze dawki – 75-150 mg/dobę.

Redukcja dawki oraz zamknięcie aspiryny w tabletce z dojelitową osłonką pozwoliło zmniejszyć ryzyko podrażnień przewodu pokarmowego.

UWAGA! Niestety do dzisiaj wiele osób przyjmuje regularnie aspirynę w klasycznej dawce 500mg w profilaktyce przeciwzawałowej. Tylko nieliczni wiedzą, że w przypadku stosowania aspiryny jako leku przeciwbólowego czy przeciwgorączkowego w trakcie infekcji, nie ma potrzeby dodatkowego przyjmowania dawki kardiologicznej!

Choć współcześnie aspirynę powszechnie wykorzystuje się w kardiologii oraz neurologii i wydawać by się mogło, że mechanizm przeciwpłytkowy został przez naukowców dobrze poznany i opisany, to nadal wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi.

Co pokazują wyniki badań nad aspiryną?

Liczne badania nad aspiryną przynoszą niestety nadal sprzeczne wnioski. Przykładem może być badanie skuteczności ASA w populacji kobiet.

Badanie Nurses’ Health Study objęło ok. 80 tys. kobiet w wieku od 35 do 60 lat. U części z nich (zażywających od 1 do 6 tabletek aspiryny w ciągu tygodnia) stwierdzono tylko niewielkie zmniejszenie częstości udarów mózgu. Natomiast u kobiet, które zażywały 7 lub więcej tabletek kwasu acetylosalicylowego stwierdzono nieznaczny wzrost częstości udarów mózgu. Ponadto w przypadku kobiet, które zażywały więcej niż 7 tabletek kwasu acetylosalicylowego tygodniowo zaobserwowano zwiększone ryzyko wystąpienia udaru krwotocznego.

Aspiryna – uwaga na interakcje z innymi lekami!

Ryzyko wystąpienia udaru krwotocznego podczas stosowania aspiryny można wytłumaczyć wystąpieniem interakcji z innymi lekami oraz przyjmowaniem jej wysokich dawek ukrytych pod różnymi nazwami handlowymi.

Potęgowanie krwawień wiąże się z równoległym stosowaniem aspiryny z lekami przeciwzapalnymi NLPZ (diklofenak, naproksen, ibuprofen) oraz innymi lekami przeciwzakrzepowymi (warfaryna, acenokumarol, rywaroksaban, dabigatran). Podobna sytuacja występuje w przypadku krwawień macicznych oraz klasycznej miesiączki. W czasie menstruacji nie wolno stosować tego leku! Hamuje on tworzenie się skrzepów z płytek krwi i tym samym nasila krwawienie.

Kto powinien wystrzegać się aspiryny?

Chorzy cierpiący na chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy również powinni unikać aspiryny. Zażywanie jej powinno być konsultowane z lekarzem także w przypadku chorych na depresję leczących się lekami z grupy SSRI, ze względu na ryzyko nasilenia krwawień. Aspiryna wypiera także z połączeń białkowych metotreksat, powodując uwolnienie do krwiobiegu toksycznej dawki tego chemioterapeutyku.

Bezwględnie zabrania się podawania aspiryny dzieciom poniżej 12. roku życia. W ich przypadku istnieje duże ryzyko rozwoju zespołu Reye’a – uszkodzenia wątroby, nerek i mózgu. Pomimo że aspiryna jest lekiem dostępnym bez recepty, jej odstawienie po regularnym stosowaniu w dawkach kardiologicznych powinno odbyć się pod okiem lekarza. Dotyczy to osób planujących zabiegi chirurgiczne lub skomplikowane leczenie stomatologiczne.

Niebezpieczeństwo stosowania ASA związane jest również ze stosunkowo często występującą nadwrażliwością na lek. Klinicznym przykładem takiej reakcji jest atak astmy oraz polipy nosa. Zjawisko to określane jest mianem triady aspirynowej (aspirin triad, aspirin-induced asthma, AIA).

Burzliwy przebieg kliniczny sprawia, że aspirynowa triada stanowi istotny problem współczesnej alergologii, dotyczący 1% ogólnej populacji Polski oraz 4% chorych na astmę oskrzelową.

Aspiryny powinni wystrzegać się przede wszystkim osoby, które źle znosiły leczenie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Początkowo triada aspirynowa rozwija się niewinnie. Niestety z czasem nieżyt nosa nabiera przewlekłego charakteru przypomina objawy wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych. Kolejnym stadium są jednak polipy nosa i ataki duszności oraz kaszlu.

Z tego względu aspiryna jest przeciwwskazana u:

• pacjentów z astmą,
• przewlekłą obturacyjną chorobą płuc,
• osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne.

Aspiryna i jej potencjalna aktywność przeciwnowotworowa

Duże ryzyko wystąpienia interakcji i niekiedy ciężkie działania niepożądane nie wykluczają jednak aspiryny z lecznictwa. Wprost przeciwnie! Badania nad tym związkiem rocznie jednoczą ze sobą kilkadziesiąt ośrodków badawczych na świecie z 20 krajów, które badają aspirynę na 80 tysiącach pacjentów.

Jednym z badanych właściwości jest potencjalna aktywność przeciwnowotworowa ASA. Naukowcy ze Stanford University School of Medicine zaobserwowali, że kobiety, które przyjmowały przez dłuższy czas aspirynę rzadziej zapadały na czerniaka. W dodatku – im dłużej ją zażywały, tym mniejsze było ryzyko zachorowania na ten nowotwór.

Aspiryna. Słowem podsumowania…

Aspiryna jest stosunkowo starym lekiem o stale odkrywanych nowych wskazaniach. Odwiedzając aptekę warto być świadomym, że jej długotrwałe stosowanie nie jest pozbawione skutków ubocznych.

Jeśli chorujemy przewlekle – stosowanie poczciwej aspiryny skonsultujmy ze swoim lekarzem, a farmaceutę dopytajmy o możliwe interakcje z dotychczas stosowanymi lekami.