Fitoterapia to temat, który warto poruszyć, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym i wczesnowiosennym. To bowiem dość niekorzystny okres dla organizmu dziecka. Znikoma synteza witaminy D3, niedobory pozostałych witamin oraz mało aktywny tryb życia przekładają się na słabszą kondycję całego organizmu. Pojawia się apatia, gorsze samopoczucie, a nawet zmiany dermatologiczne. W okresie jesienno-zimowym dzieci częściej zapadają na choroby infekcyjne górnych dróg oddechowych. Okazuje się, że fitoterapia może być sensowną alternatywą dla rodziców szukających skutecznego sposobu leczenia.

[aktualizacja: 03’2021]

Żelki, syropki i inne „wspomagacze odporności”

Obecnie apteczne półki uginają się wręcz od preparatów z segmentu „odporność”. Kuszą kolorowym opakowaniem, skomplikowanymi nazwami substancji czynnych czy szerokimi wskazaniami do stosowania. Producenci prześcigają się w postaciach tych preparatów. Syropy, pastylki do ssania, a nawet lizaki stanowią bowiem akceptowalną przez maluchy alternatywę dla niesmacznych zawiesin czy trudnych do połknięcia tabletek.

Większość z nich to niestety suplementy diety, które nie przechodzą żadnych badań jakościowych i ilościowych na zawartość substancji czynnych. Nie mają także udowodnionej klinicznie skuteczności. Zauważmy, że na opakowaniu suplementu diety nie odnajdziemy sformułowań „leczy”, „zwalcza” itd., a raczej „pomaga” czy „wspiera”.

Szerzej na ten temat pisaliśmy tutaj: Suplement diety nie jest lekiem! Sprawdź, czy Twoja domowa apteczka jest bezpieczna!

Czy zatem chcąc wspierać układ immunologiczny dziecka i chronić go przez infekcjami wirusowymi, jesteśmy skazani na niewiarygodne, będące produktem syntezy chemicznej suplementy diety i wyroby medyczne?

NIE! Jako farmaceuta praktyk i wielki fascynat farmacji aptecznej darzę produkty lecznicze wielkim szacunkiem, którego niestety brakuje współczesnym Polakom. Szacunek ten poniekąd jest skutecznie niszczony przez przekaz reklamowy i rozpowszechnienie internetu, jako mało wiarygodnego naukowo źródła wiedzy.

Zdaję sobie sprawę i uczulam na to swoich pacjentów – samoleczenie bez konsultacji z lekarzem czy farmaceutą może być bardzo groźne dla zdrowia. Wśród Polaków pokutuje niestety fałszywe przekonanie, że produkt dostępny bez recepty, to produkt w pełni bezpieczny.

Radioklinika | jak podnosić odporność dziecka

Fitoterapia, czyli powrót do dawnych metod leczenia

Alternatywą dla klasycznych leków syntetycznych są leki i preparaty ziołowe, których jestem gorącym zwolennikiem.

Należy sobie zdawać sprawę, że fitoterapia jeszcze w pierwszym ćwierćwieczu XX wieku była klasyczną metodą leczenia farmakologicznego.

Doniosłym wydarzeniem były próby izolowania z materiału roślinnego związków chemicznych o właściwościach leczniczych. Pionierem w tej dziedzinie był szwedzki aptekarz C. W. Scheele (1742-1786), który otrzymał kwas cytrynowy, szczawiowy, mlekowy i galusowy. Jego niemiecki kolega z branży – F. W. Sertürner wykrył w 1804 r. obecność morfiny w opium. Fakt ten wyznacza bardzo ważną granicę w badaniu roślin, otwiera bowiem okres naukowych dociekań nie tylko składu chemicznego, ale również właściwości farmakologicznych i toksykologicznych roślin leczniczych.

Fitoterapia padła ofiarą burzliwego rozwoju syntez organicznych w XX w. i została niestety zepchnięta na margines medycyny. Uznano ją niesłusznie za część medycyny niekonwencjonalnej.

Przeczytaj także: O odporność dbaj naturalnie. Podpowiadamy, jak przetrwać zimę w dobrym zdrowiu

Fitoterapia ma wiele do zaproponowania także dzieciom!

Uważam, że w leczeniu wirusowych infekcji górnych dróg oddechowych czy okresowym deficycie odporności surowce roślinne powinny stanowić ważny element terapii. Do surowców zielarskich działających wzmacniająco na organizm dziecka i podnoszących jego odporność należą:

  • kwiaty i korzenie jeżówek Echinacea sp.,
  • frakcje polisacharydowe (sok, żel, wyciąg płynny) z liści aloesu drzewiastego Aloe arborescens,
  • bio-oleje z nasion wiesiołka dziwnego Oenothera paradoxa lub dwuletniego Oe. biennis,
  • olej z pestek porzeczki czarnej Ribes nigrum,
  • olej z nasion ogórecznika lekarskiego Borago officinalis,
  • niektóre glony, np. Spirulina Spirulina platensis – niebieskozielony glon bogaty w witaminy C, E, B-kompleks, karotenoidy, sole mineralne, aminokwasy i białko, tłuszcze nienasycone, w tym kwas gamma-linolenowy GLA i kwasy szeregu n-3.

Na specjalną uwagę każdego, kogo interesuje fitoterapia zasługuje jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea) wraz z jeżówką wąskolistną (Echinacea augustifolia), które stanowią jedne z najlepiej przebadanych roślin w lecznictwie.

W medycynie znalazły one zastosowanie u północnoamerykańskich Indian, którzy dobrze wykorzystali jej właściwości lecznicze. Kilkanaście dekad później właściwości te zostały potwierdzone analitycznie i klinicznie.

Sięgnij po jeżówkę!

Jeżówka zawiera przede wszystkim pochodne kwasu kawowego (m.in. kwas chlorogenowy), przeciwzapalne alkamidy oraz glikoproteiny i polisacharydy. Wszystkie ww. substancje czynne wykazują synergizm działania, co oznacza, że wzajemnie się potęgują i uzupełniają!

Wśród właściwości leczniczych przetworów i preparatów z jeżówki najważniejsza jest aktywność immunostymulująca, czyli podnosząca odporność organizmu. Ponadto preparaty te wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Jeżówka nasila proces fagocytozy – czyli niszczenia drobnoustrojów przez specjalne komórki układu immunologicznego, nazywane żernymi. Oprócz tego stymuje wydzielanie w organizmie związków przeciwwirusowych –tzw. interferonów.

Preparaty – w skład których wchodzą wyciągi wodne alkoholowe lub stabilizowany sok ze świeżych roślin jeżówki purpurowej – wzmagają naturalne siły odpornościowe organizmu i z tego względu znajdują zastosowanie w profilaktyce oraz terapii uzupełniającej przewlekłych zakażeń górnych dróg oddechowych, w przeziębieniach, grypie oraz nawracających zakażeniach układu moczowego. Wodne wyciągi i syropy z jeżówki mogą być stosowane u dzieci powyżej 6. roku życia i są dostępne w każdej aptece.

To może Cię zainteresować:Terapia pączkami roślin? Czym jest gemmoterapia i jakie korzyści może przynieść?

Fitoterapia czerpie z bogactwa natury

Aloes drzewiasty

Aloes drzewiasty (Aloe arborescens), a ściślej jego frakcje polisacharydowe (sok, wyciąg płynny), wykazują silne działanie immunomodulujące. W badaniu aktywności aloesu miał udział polski profesor Jan Kamimierz Muszyński. W 1955 r. opracował on recepturę wodnego wyciągu z liści aloesu Biostyminy – dostępnej w aptece do dzisiejszego dnia!

Polisacharydy aloesu drzewiastego (acemannan, glukomannan) posiadają zdolność hamowania replikacji niektórych wirusów oraz nasilają wydzielanie substancji syngałowych w reakcji immunologicznej organizmu tzw. Interleukin. Aloes wywiera wpływ również na przemianę materii, z tego względu polecany jest dzieciom mającym problem z apetytem i trawieniem. Syropy zawierające wyciągi płynne z Aloe arborescentis można podawać dzieciom już od 3. roku życia.

fitoterapia

Bez czarny

Bez czarny (Sambucus nigra) jest krzewem występującym w strefie klimatu umiarkowanego Europy, w centralnej Azji i północnej Afryce. Surowcem leczniczym jest owoc, z którego pozyskuje się wyciągi bogate przede wszystkim w glikozydy flawonoidowe (astragalina i hiperozyd), triterpeny i związki fenolowe.

Należy również wspomnieć o bogactwie związków mineralnych owoców czarnego bzu – mi.in związków potasu. Badania prowadzone na zwierzętach wykazywały również działanie napotne wyciągu z bzu czarnego, jednak mechanizm ten nie został do końca wyjaśniony.

fitoterapia

Pelargonia afrykańska

Pelargonia afrykańska Pellargonium sidoides pochodzi z Afryki południowej – w języku Zulu nazwa rośliny Umckaloabo oznacza po prostu ostry kaszel. Surowiec pelargonii zawiera głównie pochodne kumaryny (umkalinę i skopoletynę), proantocyjanidyny oraz siarkowotlenowe pochodne benzopirenu. Działanie biologiczne wyciągu z tego surowca można określić jako plejotropowe, czyli wielostronne! Wywiera on bezpośredni wpływ na system śluzowo-rzęskowy nabłonka oddechowego i hamuje absorpcję wirusów na powierzchni naszychkomórek. Aktywuje również komórki żerne układu immunologicznego oraz zwiększa wydzielanie mediatorów stanu zapalnego. Ponadto wykazuje aktywność przeciwbakteryjną i przeciwgrzybiczą.

Awokado

Cennym źródłem wielu związków biologicznie czynnych są owoce różnych roślin. Dzięki zawartości wielu witamin i zdrowego tłuszczu obfitującego w nienasycone kwasy tłuszczowe, owoce awokado (Persea americana) mają wysoką wartość odżywczą w diecie dzieci chorujących na schorzenia dróg oddechowych spowodowanych obniżoną odpornością. Awokado zaleca się również w niedokrwistości, ze względu na obecność w owocach dobrze przyswajalnych form żelaza i kwasu foliowego.

Czarna porzeczka i róża

Owoce porzeczki czarnej (Ribes nigrum) charakteryzują się z kolei wysoką aktywnością antyoksydacyjną oraz odtruwającą i powinny być podawane dzieciom po wszelkich kuracjach prowadzonych lekami syntetycznymi bądź antybiotykami.

Co ciekawe porzeczka czarna przewyższa prawie wszystkie europejskie rośliny sadownicze pod względem zawartości kwasu askorbinowego (witaminy C).

Owoce róży Rosa sp. są surowcem wielowitaminowym posiadającym właściwości uszczelniające naczynia włosowate, dzięki zawartości bioflawonoidów. Stosowane mogą być pomocniczo, profilaktycznie i leczniczo w niedoborach witaminy C. Flawonoidy i pektyny obecne w owocu róży chronią witaminę C przed utlenieniem. Dzięki temu jest ona bardziej stabilna niż witamina C otrzymywana syntetycznie.

fitoterapia

Olejki eteryczne

Dużą wartość profilaktyczną w schorzeniach dróg oddechowych różnego pochodzenia mają olejki eteryczne o działaniu antyseptycznym i przeciwzapalnym. Należą do nich olejek sosnowy, jodłowy, pichtowy, terpentynowy, eukaliptusowy, lawendowy. U dzieci powyżej 1. roku życia można stosować olejki zewnętrznie w postaci nacierań skóry klatki piersiowej i pleców. Istotne jest, by przed szerszym zastosowaniem przeprowadzić próbę aplikacyjną na małej powierzchni ciała dziecka np. w zgięciu łokciowym i sprawdzić czy nie pojawia się zaczerwienienie lub świąd. Należy omijać skórę szyi i twarzy.

Nacierając skórę dziecka pamiętajmy, by nie używać nierozcieńczonego olejku eterycznego, a wyłącznie jego roztwory w oliwie lub w innym podłożu tłuszczowym (lanolina, euceryna, stałe tłuszcze roślinne i zwierzęce). Taki zabieg ułatwia wchłanianie przez skórę odpowiedniej dawki olejku.

Wszystko zaczyna się już w momencie narodzin…

Aby zrozumieć istotę funkcjonowania układu odpornościowego naszych pociech warto wrócić do okresu … porodu!

Noworodek zaraz po urodzeniu ma bardzo niską odporność urodzeniową i jest narażony na liczne zakażenia. Z czasem organizm noworodka, a potem niemowlęcia zwiększa swoje możliwości obrony własnej przeciwko infekcjom. Dzięki własnym komórkom układu immunologicznego, nazywanymi komórkami pamięci immunologicznej, które „uczą się” rozpoznawać obce antygeny i produkować swoiste przeciwciała.

fitoterapia

Z chwilą porodu noworodek nabywa od matki komplet gotowych przeciwciał na udany „start” w życiu pozapłodowym. Odbywa się to przez krew łożyskową, a potem wraz z mlekiem matki podczas laktacji. Najcenniejsze dla noworodka są pierwsze jego krople, tzw. siara czyli colostrum.

Badania nie pozostawiają złudzeń – wcześniak lub noworodek urodzony w wyniku cesarskiego cięcia, karmiony preparatem mlekozastępczym, nie ma okazji, by się zaopatrzyć w przeciwciała, których sam jeszcze nie wytwarza. Odporność nabyta jest znacznie słabsza niż odporność dzieci karmionych naturalnym mlekiem matki. Nawet w późniejszym wieku dzieci te częściej i ciężej zapadają na schorzenia infekcyjne niż dzieci karmione piersią.

Zbyt wczesne zaniechanie karmienia piersią również prowadzi do nieodpowiedniego kształtowania się odpowiedzi immunologicznej organizmu dziecka w przyszłości np. na obce białka mleka zwierzęcego), co leży u podstaw alergii atopowej. Wpływa ona niekorzystnie na kształtowanie się odporności nabytej. U dziecka z atopią obserwuje się w późniejszym rozwoju stany obniżonej odporności ogólnej i większą podatność na choroby infekcyjne, zwłaszcza układu oddechowego.

Takie dziecko wymaga zwiększonej uwagi matki w zakresie odżywiania (patrz wyżej!). Dieta dziecka atopowego musi zapewniać odpowiednie składniki, których niedobory w organizmie prowadzą do dalszego obniżania odporności.

Fitoterapia – słowem podsumowania

Fitoterapia to dobre wsparcie organizmu. Pamiętajmy jednak, że zioła zawierają jednak czynne mające wpływ nie tylko na nasz organizm, lecz także na przyjmowane przez nas leki. Nie wszystkie zioła, można z powodzeniem stosować u naszych pociech! Skonsultujmy się więc ze swoim lekarzem i/lub zaprzyjaźnionym farmaceutą. 

W tym miejscu zachęcam do zapoznania się z artykułem: Leki ziołowe? Tak, ale UWAGA na interakcje!

ZapiszZapisz

ZapiszZapisz

2 KOMENTARZE

  1. Bardzo dobry artykuł. Dziękuję. Wzmocnił Pan moją wiarę w uczciwych, rzetelnych i kompetetnych farmaceutów. Ilość suplementów na aptecznych półkach przeraża, a atk naprawdę więkość potrzebnych produktów aby pokonać infekcję mamy u siebie w kuchni!

Zapytaj lub skomentuj:

Napisz komentarz
Podaj swoje imię