Obecnie mleko matki (siara) uznawane jest za prawdziwy fenomen matki natury, a karmienie piersią znajduje się na czele współczesnych zaleceń dotyczących karmienia noworodków i niemowląt. W czym tkwi ta niezwykłość mleka matki? Czy faktycznie jest lepsze od mleka modyfikowanego?
[aktualizacja 11’2020]
Jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku utrzymywano, że nie ma istotnej różnicy między mlekiem sztucznym a mlekiem matki. Przekonanie to legło w gruzach na początku lat 70., które przyniosły odkrycie w matczynym pokarmie substancji aktywnych immunologicznie. Szczególnie cenne są zwłaszcza pierwsze krople mleka matki, czyli siara (colostrum).
Jak organizm kobiety przygotowuje się do produkcji pokarmu?
Mleko powstaje w pęcherzykach mlecznych zlokalizowanych w gruczołach piersiowych kobiet. Pęcherzyki te zbudowane są z wyspecjalizowanych komórek zwanych laktocytami. Wykazują one wychwytywania wielu związków wprost z krwi matki. Sieć pęcherzyków mlecznych przypomina kiście winogron, a na każdej brodawce sutkowej znajduje się kilka przewodów wyprowadzających.
Już od początku ciąży w obrębie piersi zachodzi wiele zmian anatomiczno-fizjologicznych. Pod wpływem działania estrogenów i progesteronu tkanka gruczołowa rozrasta się, piersi powiększają się, a brodawki sutkowe ciemnieją. Już od 16. tygodnia ciąży wzmaga się aktywność wydzielnicza piersi, a na powierzchni brodawek pojawia się wydzielina – colostrum (siara).
Proces wytwarzania pokarmu w obrębie gruczołów piersiowych jest regulowany hormonalnie przy pomocy tzw. „odruchów”. Pierwszy z nich – odruch prolaktynowy, uruchamia się pod wpływem pierwszego ssania piersi przez noworodka.
Z przedniego płata przysadki wydzielana jest prolaktyna, która pobudza pęchrzyki mleczne do syntezy pokarmu. Drugi z odruchów – odruch oksytocynowy związany jest oksytocyną wydzielaną z tylnego płata przysadki mózgowej pod wpływem ssania, dotyku i płaczu dziecka. Odruch oksytocynowy umożliwia miarowe wypływanie mleka z piersi, dzięki skurczowi mięśni gładkich okalających pęcherzyki i przewody wyprowadzające.
Stres, negatywne emocje oraz bodźce bólowe mogą skutecznie upośledzić neurohormonalny proces wytwarzania mleka.
Gdy karmienie piersią jest już ustabilizowane, główną rolę w procesie wytwarzania mleka zaczyna grać tzw. mechanizm autokrynny, indukowany przez regularne opróżnianie piersi przez karmione niemowlę. Poziom mleka w piersi jest regulowany przez tzw. czynnik hamujący laktację (FIL), który hamuje proces wytwarzania pokarmu w sytuacji zalegania pokarmu.
Mleko matki, w tym siara, to bogactwo składników odżywczych!
Mleko matki bogate jest w liczne związki, od których zależy prawidłowy rozwój dziecka. Należą do nich:
- dobrze przyswajalne białka,
- lekkostrawne tłuszcze,
- cukry,
- związki mineralne,
- witaminy,
- czynniki odpornościowe.
- Białka oprócz dziewiętnastu niezbędnych aminokwasów, zawierają spore ilości tauryny – biorącej udział w rozwoju narządy wzroku noworodków.
- Tłuszcze obecne w mleku matki są lekkostrawne z powodu obecności specjalnego enzymu – lipazy. Zawierają również duże ilości cholesterolu – niezbędnego w procesie syntezy błon komórkowych i rozwoju cewki nerwowej. W procesie tym udział biorą również długołańcuchowe kwasy tłuszczowe (LC-PUFA).
- Laktoza oraz różne oligosacharydy stymulują rozwój naturalnej flory fizjologicznej oraz regulują proces wchłaniania wapnia przez organizm noworodka.
- Żelazo i wapń pomimo niskich stężeń w mleku matki pokrywają w zupełności zapotrzebowanie dziecka, nawet w sytuacji dużych niedoborów w organizmie rodzicielki.
W mleku matki obecne są liczne czynniki odpornościowe – między innymi: laktoferyna, interferon, swoiste przeciwciała, liczne elementy krwi. To substancje, które zapewniają ochronę organizmu dziecka przed chorobotwórczymi patogenami już od pierwszych dni życia.
Czym jest siara (colostrum)?
Od lat uwagę naukowców przykuwają pierwsze krople mleka matki, czyli siara (colostrum). Colostrum jest bogate przede wszystkim w endogenny kwas gammalinolenowy, który pełni kolosalną rolę w metabolizmie nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Udowodniono, że kwas gammalinolenowy przekazany wraz z pierwszymi kroplami pokarmu noworodkowi działa przeciwuczuleniowo, dzięki czemu wycisza potencjalne reakcje alergiczne, szczególnie wobec białka mleka. Kwas gammalinolenowy również działa przeciwzapalnie oraz zapobiega ujawnieniu się u dziecka nadpobudliwości nerwowej.
Co ciekawe wiarygodne wyniki badań wskazują, że podawanie colostrum korzystnie wpływa na przebieg biegunki wywołanej rotawirusami.
Siara bydlęca (colostrum bovinum) – obiecujące wyniki badań!
Obecnie na rynku aptecznym i spożywczym dostępna jest siara bydlęca (colostrum bovinum). Obfituje ona w swoiste przeciwciała klasy IgG, lizozym, laktoferynę i laktoperoksydazę.
Odkryty stosunkowo wcześnie lizozym (lata 20. XX w., Fleming) jest silnie przeciwbakteryjnym białkiem, wydzielanym przez makrofagi i granulocyty. Laktoferyna, która jest pierwszą linią obrony przed patogenami, wiąże jony żelaza, dzięki czemu są one niedostępne dla patogennych bakterii. Ostatnia laktoperoksydaza w obecności nadtlenku wodoru działa utleniająco na wiele struktur patogenów, dzięki czemu utrzymuje czystość mikrobiologiczną mleka i wydzielin błon śluzowych.
Siara obfitująca w aktywnie przeciwdrobnoustrojowo związki, pozytywnie wpływa na naturalne mechanizmy obronne organizmu. Colostrum zaleca się m.in. rekonwalescentom, osobom z upośledzona odpornością czy po przebytej chemioterapii.
Obecnie trwają intensywne badania nad wykorzystaniem siary bydlęcej w terapii chorób autoimmunologicznych. Polscy naukowcy (z Instytutu Biochemii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Wrocławskiego) przekonują, że zawarta w siarze kolostrynina zapobiega odkładaniu się w mózgu beta-amyloidu – białka odpowiedzialnemu za procesy degeneracyjne w mózgu. Inny związek obecny w colostrum – glikomakropeptyd działa z kolei przeciwzakrzepowo.
Obecny stan badań nad colostrum jest coraz obszerniejszy. Wiele z badań nadal trwa, a świat nauki z niecierpliwością czeka na ich wyniki.
Witam, tydzień temu urodziłam dziecko, od samego początku karmione tylko piersią i niestety niemal od razu zaraziłam się jakąś infekcją od starszego dziecka. Katar, kaszel i gorączka. Robię inhalacje z soli fizjologicznej, do nosa używam hipertonicznej wody morskiej. Na kaszel lekarz zalecił Stodal. W aptece potwierdzono, że w ciąży można stosować. Jednak po przeczytaniu ulotki, lek ten zawiera etanol. Czy jest to bezpieczne dla dziecka? Nie zamierzam przerywać karmienia. Czy jest coś co mogę stosować na podniesienie odporności podczas karmienia piersią? Dodatkowo stosuję domowe sposoby – czosnek, sok z malin, miód, imbir.
Pani Justyno,
Stodal jest syropem homeopatycznym z powodzeniem stosowanym u kobiet w ciąży i karmiących. W 1 łyżeczce od herbaty jest około 0,07g etanolu – jest to bardzo mała/śladowa ilość. Poza tym etanol nim trafi do mleka matki zostaje zneutralizowany w wątrobie. Proszę się nie martwić, gdyż taka ilość etanolu nie jest w stanie przejść do mleka. Pozdrawiam ciepło i życzę szybkiego powrotu do zdrowia.
Oprócz swojego dobroczynnego działania dla budowania odporności, Colostrum świetnie wspomaga także regenerację skóry, przywracając jej naturalną barierę ochronną. Dzięki stosowaniu kremu zaleconego przez dermatologa stan mojej skóry bardzo się poprawił.
O sile colostrum świadczy fakt, że pierwsze krople mleka wciera się w podniebienie wcześniakom na oddziałach noworodkowych.