Zaburzenia rytmu serca są niebezpieczne zwłaszcza dla najmłodszej grupy pacjentów. Dzieci z częstoskurczami borykają się również z wieloma ograniczeniami i porównaniu do zdrowych rówieśników gorzej radzą sobie w codziennym życiu. Zwykle wymagają także przewlekłego leczenia antyarytmicznego i systematycznej kontroli kardiologicznej. Szansą na normalne życie dla wielu małych pacjentów jest zabieg ablacji!
[aktualizacja: 03’2021]
Zaburzenia rytmu serca u dzieci – 1000 zabiegów ablacji u pacjentów IPCZD!
Kardiolodzy z Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka przekroczyli liczbę 1000 przeprowadzonych zabiegów ablacji. Już od ostatnich ponad 15 lat wykonują je u dzieci i młodzieży z zaburzeniami rytmu serca.
O diagnostyce i nowoczesnych metodach leczenia arytmii dziecięcych, specyfice ablacji pediatrycznych i wyjątkowych historiach małych pacjentów z zaburzeniami rytmu serca dyskutowali uczestnicy konferencji „1000 ablacji w Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka. Diagnostyka i nowoczesne leczenie zaburzeń rytmu serca u dzieci”. Spotkanie odbyło się 9 stycznia 2017 r. w Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie.
„Pierwszą w kraju pracownię inwazyjnej elektrofizjologii dla dzieci otworzono w Klinice Kardiologii Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w 2004 roku. Pierwszy zabieg ablacji z zastosowaniem prądu zmiennego o częstotliwości radiowej (RF – radiofrequency) lekarze z Instytutu wykonali jeszcze przed jej formalnym uruchomieniem w 2003 roku”– mówi prof. dr hab. n. med. Katarzyna Bieganowska, Kierownik Pracowni Elektrofizjologii Klinicznej Kliniki Kardiologii Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” i członek Zarządu Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Pierwszym pacjentem Pracowni był 13-letni chłopiec z zespołem preekscytacji po zatrzymaniu krążenia.
Sprawdź również: Ablacja serca, czyli o skutecznej metodzie leczenia arytmii serca
Ablacja to szansa dla wielu chorych
Od tego czasu elektrofizjolodzy z Instytutu przeprowadzili już ponad tysiąc zabiegów ablacji u dzieci i młodzieży z zaburzeniami rytmu serca. Milenijny zabieg wykonano 6 grudnia 2016 roku u 11-letniej dziewczynki.
„Rok wcześniej u jedenastolatki stwierdzono zespół preekscytacji, który wiąże się z napadami częstoskurczu i może być przyczyną nagłego zatrzymania krążenia. Po zabiegu ablacji zapis EKG unormował się, a cechy preekscytacji ustąpiły. Dziewczynka czuje się dobrze, a po trzech miesiącach od zabiegu żyje tak, jak jej zdrowi rówieśnicy” – mówi prof. Katarzyna Bieganowska.
Elektrofizjolodzy z Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” przeprowadzali zabiegi u dzieci i młodzieży w wieku od 3 miesięcy do 19 lat. Pacjenci byli kierowani na zabieg ablacji zwykle z powodu nawracających napadów częstoskurczu. Nieco rzadziej przeprowadzano je po stwierdzeniu częstoskurczu utrwalonego i komorowych zaburzeń rytmu.
Zaburzenia rytmu serca u dzieci i ich skutki
Częstoskurcze, zwłaszcza te napadowe, są najczęściej występującymi objawowymi zaburzeniami rytmu serca u dzieci. Długotrwały częstoskurcz może być przyczyną uszkodzenia mięśnia sercowego, czyli tzw. kardiomiopatii tachyarytmicznej.
Niektórzy pacjenci z bardzo szybkim rytmem serca w czasie częstoskurczu (tachyarytmii) są zagrożeni zatrzymaniem krążenia, a nawet nagłym zgonem. Zaburzenia rytmu serca są więc dla dzieci szczególnie niebezpieczne!
„Dzieci z częstoskurczami borykają się też z wieloma ograniczeniami w porównaniu do zdrowych rówieśników. Nie mogą brać udziału w grach i zabawach sportowych, często są również przewlekle leczone antyarytmicznie. Wymagają także systematycznej kontroli kardiologicznej” – tłumaczy prof. Katarzyna Bieganowska.
Przez wiele lat leczenie dzieci z różnego typu częstoskurczami polegało na odpowiednim dobraniu leku lub kombinacji leków antyarytmicznych. Podawano je, aby przeciwdziałać kolejnym napadom.
Przełomowe znaczenie w leczeniu pacjentów z częstoskurczami miało wprowadzenie inwazyjnych badań elektrofizjologicznych i leczenia zaburzeń rytmu serca metodą ablacji. To jedyna metoda dająca pacjentowi szansę na całkowite wyleczenie arytmii i pozwalająca uniknąć ewentualnych skutków ubocznych długotrwałej farmakoterapii.
Najskuteczniejsze metody leczenia arytmii
Najskuteczniejszymi metodami leczenia arytmii są przezskórna ablacja prądem zmiennym o częstotliwości radiowej RF i krioablacja, polegająca na zniszczeniu fragmentu tkanki mięśnia sercowego wywołującego arytmię.
„Ablacja w leczeniu częstoskurczu przedsionkowego, przedsionkowo-komorowego, węzłowego i komorowego jest uznawana za najskuteczniejszą metodę leczenia. Z powodzeniem stosuje się ją zarówno u dorosłych, jak i u dzieci i młodzieży” – mówi dr n. med. Maria Miszczak-Knecht, elektrofizjolog z Kliniki Kariologii Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”.
Wczesne leczenie ablacją pacjentów z rozwijającą się kardiomiopatią tachyarytmiczną lub chorych zagrożonych nagłym zgonem jest metodą ratującą życie. Dlatego tak ważne jest, aby ablacja była dostępna dla wszystkich pacjentów ze wskazaniami do jej zastosowania.
Jak podkreślają eksperci, wskazania do przezskórnej ablacji u dzieci są zawsze rozpatrywane indywidualnie. W przypadku młodych pacjentów pod uwagę bierze się m.in.: typ tachyarytmii, stan układu krążenia i wiek dziecka. Istotne jest również doświadczenie ośrodka, który ma przeprowadzić zabieg.
WAŻNE! Im większe doświadczenie operatorów – elektrofizjologów, tym lepsze wyniki w leczeniu zaburzeń rytmu serca metodą ablacji. Ta reguła dotyczy zarówno małych pacjentów, jak i dorosłych chorych.
Liczba wykonanych zabiegów ablacji nie jest tylko „rekordem”. Przekłada się przede wszystkim na doświadczenie i podnosi poziom umiejętności lekarzy. To szczególnie istotne w odniesieniu do pacjentów pediatrycznych. To grupa chorych, u których zabiegi są trudniejsze technicznie i wiążą się z większym ryzykiem powikłań niż u pacjentów dorosłych.
Zabiegi ablacji wśród dzieci – Polska w czołówce
„Różnorodność i liczba wykonywanych u naszym ośrodku zabiegów elektroterapii jest jedną z największych w Europie. Docenił to gość specjalny konferencji, dr Thomas Kriebel – przewodniczący Grupy Roboczej Zaburzeń Rytmu Serca i Elektrofizjologii Europejskiego Towarzystwa Kardiologów Dziecięcych” – mówi prof. Katarzyna Bieganowska.
W Polsce w elektrofizjologii szkoli się coraz więcej lekarzy, niestety wśród nich kardiolodzy dziecięcy to pojedyncze przypadki. To niezmiernie ważne, aby dać im możliwie najlepsze warunki do rozwoju wiedzy teoretycznej oraz szkoleń praktycznych.
Z tego względu Zarząd Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego podjął inicjatywę stworzenia Szkoły Elektrofizjologii Klinicznej. „Mamy nadzieję, że kolejne edycje Szkoły pozwolą wyszkolić wspaniałych operatorów, którzy będą skutecznie leczyć pacjentów w całej Polsce, także tych najmłodszych” – dodaje prof. Katarzyna Bieganowska.
Zaburzenia rytmu serca u dzieci a ablacja – wyzwania
Skuteczność leczenia ablacją RF u dzieci z prawidłową anatomią serca jest wysoka. W zależności od lokalizacji źródła arytmii wynosi 80-97%.
„Najtrudniejszymi pacjentami są dzieci i młodzież z zaburzeniami rytmu serca i nieprawidłową anatomią serca. W tej grupie pacjentów skuteczność ablacji jest niższa, ale na szczęście przekracza 50%”– mówi dr n. med. Maria Miszczak-Knecht z Pracowni Elektrofizjologii Klinicznej Kliniki Kardiologii Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”.
„Po skutecznej ablacji RF pacjent jest wyleczony. Nie musi przyjmować leków antyarytmicznych i może prowadzić normalny tryb życia – łącznie z udziałem w zajęciach sportowych! W przyszłości chory poddany ablacji może podjąć pracę w wybranym przez siebie zawodzie -, nie ma ku temu przeciwwskazań kardiologicznych. U części pacjentów z powodu nieskuteczności lub nawrotu arytmii, które zdarzają się częściej wśród pacjentów pediatrycznych bywa konieczne powtórzenie zabiegu” – tłumaczy dr n. med. M. Miszczak-Knecht.
W Klinice Kardiologii Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” inwazyjne badanie elektrofizjologiczne oraz zabiegi ablacji wykonuje się na sali operacyjnej, z zachowaniem pełnej aseptyki.
U dzieci najczęściej konieczne jest znieczulenie ogólne, u nastolatków powyżej 16. roku życia wystarczy zastosowanie premedykacji. To farmakologiczne przygotowanie chorego do operacji oraz znieczulenia miejscowego w miejscu wprowadzania elektrod do naczyń (od dwóch do czterech elektrod diagnostycznych oraz elektrody ablacyjnej).
Wprowadzenie elektrod i manewrowanie nimi w czasie zabiegu zwykle odbywa się pod kontrolą skopii (prześwietlenia promieniami RTG), choć w nowoczesnych systemach elektroanatomicznych opartych na technologii mapowania 3D jej zastosowanie jest znacznie mniejsze.
Nowoczesne metody leczenia szansą dla pacjentów!
Uczestnicy konferencji „1000 ablacji w Instytucie Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka. Diagnostyka i nowoczesne leczenie zaburzeń rytmu serca u dzieci” dyskutowali o nowoczesnych metodach leczenia arytmii.
O tym, jak ważny jest rozwój nowych form terapeutycznych, odpowiednie szkolenia i zaplecze technologiczne w leczeniu zaburzeń rytmu serca świadczą przywołane przez lekarzy historie pacjentów Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”, którzy szczególnie zapadli im w pamięć.
Jednym z nich jest niemowlę z wrodzonym częstoskurczem, u którego po wielokrotnych incydentach przyspieszania rytmu serca do 300/min, niezależnie od podawanych leków antyarytmicznych konieczne było wczesne wykonanie ablacji ze wskazań życiowych. Chłopiec obecnie rozpoczął naukę w szkole podstawowej.
Dowiedz się więcej! Zajrzyj do naszego działu: CHOROBY SERCA I NACZYŃ
