W większości przypadków biegunka ma podłoże infekcyjne, z towarzyszącymi, charakterystycznymi objawami biegunki, ale czynnikiem zakaźnym mogą być też wirusy przenoszone drogą kropelkową lub bytujące w skażonej żywności lub wodzie, bakterie obecne w pożywieniu (np. Salmonella) oraz toksyny bakteryjne (tzw. enterotoksyny) obecne w niektórych produktach np. toksyna gronkowcowa w nieświeżych pokarmach mlecznych.
Rzadszym czynnikiem etiologicznym jest zakażenie lamblią (Giardia lamblia) lub inne pasożyty jelitowe. Ten typ biegunki ma zazwyczaj charakter samoograniczający się, a leczenie objawowe pozwala uniknąć odwodnienia.
Biegunce infekcyjnej towarzyszą zazwyczaj gorączka, nudności oraz wymioty.
Biegunka groźna dla najmłodszych!
Biegunka jest często pojawiającą się przypadłością u najmłodszych. Najczęściej występuje w okresie noworodkowym oraz niemowlęcym, kiedy to z powodu obniżonej odporności, dużej chwiejności metabolicznej organizmu dziecka oraz niedojrzałości czynnościowej wielu narządów i układów, łatwo może dojść do nieodwracalnego zachwiania homeostazy ustrojowej.
Biegunka i patogeny ją wywołujące
Wśród najczęstszych patogenów wywołujących biegunkę wymienić należy:
- rotawirusy – znane już od lat 30. XX wieku, kiedy to infekcję rotawirusową określano mianem “winter vomitting disease”. Dziś wiemy, że rotawirusy możemy podzielić na kilka grup i podgrup, które różnią się zjadliwością i przebiegiem infekcji. Najczęściej spotykany typ A wirusa atakuje niemowlęta i dzieci w wieku przedszkolnym. Do zakażenia dochodzi na drodze kontaktów bezpośrednich, najczęściej drogą fekalno-oralną, przez zainfekowaną wodę. Prawdopodobna jest również przenoszenie zakażenia drogami oddechowymi. Największa zachorowalność przypada na okres między 6. miesiącem życia a 2 rokiem życia. Szczyt zachorowań przypada na zimowe miesiące roku i często ma charakter epidemiczny, powodując zakażenia wewnątrzszpitalne. Rotawirusy nie powinny być rozpatrywane wyłącznie przez pryzmat biegunki, wymiotów i odwodnienia. W ostatnim czasie sugeruje się udział rotawirusów w patogenezie takich zespołów chorobowych jak: zespół Rey´a, zespół hemolityczno-mocznicowy, NEC, zapalenie trzustki z hypoglikemią, zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych oraz zespół nagłej śmierci dziecka (SIDS).
- wirusy Norwalk, adeno-, astro-, calcivirusy. Biegunki wywołane przez wirusa Norwalk diagnozuje się najczęściej u dzieci w wieku 2-5 lat. Mają charakter epidemiczny, ale niekiedy przypominają biegunkę podróżnych. Adenovirusy, kojarzone najczęściej z infekcjami dróg oddechowych, mogą również powodować biegunki. Dlatego uważa się je za najczęstszą przyczynę infekcji mieszanych obejmujących zarówno układ oddechowy, jak i pokarmowy. Cechą charakterystyczną infekcji calcivirusami jest z kolei obecność poza biegunką – skórnej, szybko przemijającej wysypki. Wspólną cechą wszystkich wymienionych infekcji wirusowych jest ich łagodniejszy przebieg w porównaniu do biegunki rotawirusowej.
- bakterie – Escherichia coli, Salmonella. Pałeczki z grupy coli są najczęstszym czynnikiem patogennym tzw. biegunek podróżnych. Szczepy w obrębie tej grupy różnią się zjadliwością i ciężkością wywoływanych objawów. Najcięższe infekcje przebiegają z produkcją tzw. enterotoksyny, która ma zdolność uśmiercania komórek. Co ciekawe obecne w mleku matki i siarze przeciwciała mają zdolność całkowitej inaktywacji tej grupy toksyn. Biegunki spowodowane przez bakterie z rodzaju Salmonellasą nadal poważnym wyzwaniem epidemiologicznym. Dotyczy to szczególnie dzieci funkcjonujących w dużych skupiskach – przedszkola i szkoły. Objawia się obfitą, krwawą biegunką i wysoką gorączką.
Sprawdź również: Gorączka u dziecka bez innych objawów
- Campylobacter – kampylobakterioza jest typową chorobą odzwierzęcą doskonale znaną lekarzom weterynarii. Dominuje w basenie Morza Śródziemnego i pomimo ciężkiego przebiegu, ustępuje samoistnie. Biegunka trwa zazwyczaj 7 dni i towarzyszą jej bóle brzucha. Szczyt zachorowań przypada na miesiące letnie i jesienne.
- Clostridum. Zakażenia o tej etiologii dotyczą głównie okresu noworodkowego oraz niemowlęcego, co należy wiązać z możliwymi drogami zakażenia (łożysko, zakażone wody płodowe). Chorobę cechuje bardzo ciężki przebieg, zwykle ma postać posocznicy z objawami zatrucia toksynami bakteryjnymi, któremu towarzyszy wrzodziejąco-martwicze lub rzekomo-błoniaste zapalenie jelit (enterocolitis pseudomembranosa). Najczęściej izolowane są szczepy Clostridium perfringens (Welchi), Clostridium butylicum oraz Clostridium difficile oporne na powszechnie stosowane antybiotyki. Rozpoznanie rzekomo-błoniastego zapalenia jelit wymaga wykrycia drobnoustrojów oraz stwierdzenia obecności toksyny.
Biegunka poantybiotykowa
Ten typ biegunki jest następstwem zdziesiątkowania przez niektóre antybiotyki naturalnej mikroflory zamieszkującej jelita. Pod jego wpływem dochodzi do groźnej selekcji, w wyniku której w jelicie pozostają wyłącznie groźne bakterie oporne na działanie konkretnego antybiotyku. Wybiórczy wzrost populacji skutkuje zaburzeniami równowagi między szczepami, co powoduje, że dotychczas komensalne bakterie mogą stać się chorobotwórczymi.
Groźnym następstwem dysbiozy jelit jest rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego – choroby o bardzo ciężkim przebiegu.
Biegunka pokarmowa/polekowa
Ta biegunka najczęściej pojawia się w sytuacji nadużywania leków przeczyszczających dostępnych bez recepty, po lekach przewlekle stosowanych w niektórych chorobach (np. leki moczopędne, leki przeciw otyłości, wziewne leki na astmę).
Podobny przebieg i mechanizm ma biegunka wywołana określonymi produktami spożywczymi, na przykład w przypadku mleka i jego niefermentowanych przetworów u osób z niedoborem enzymu laktazy lub nadmiernego spożycia produktów obfitujących we fruktozę lub sztuczne słodziki. 
Biegunka przewlekła
Jej przebieg nie jest tak burzliwy – ale wbrew pozorom może powodować znacznie gorsze konsekwencje zdrowotne.
Przedłużająca się biegunka może być przyczyną ciężkich zaburzeń metabolicznych i utraty elektrolitów prowadzących do wyniszczenia.
Biegunka przewlekła może pojawiać się w przypadku chorób trzustki (np. przewlekłego zapalenia, nowotworu), celiakii, swoistych i nieswoistych zapaleń jelit, na skutek miażdżycy lub jako następstwo odcinkowego usunięcia jelita (resekcji). Czasami zaburzony rytm wypróżnień towarzyszy chorobom tarczycy, stanom zapalnym jelita grubego oraz zespołowi jelita wrażliwego IBS.
