Biotyna (witamina B7, witamina H) wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry, włosów, zapobiega siwieniu i łysieniu. Jest niezbędna w przebiegu różnych procesów przemiany materii, uczestniczy w syntezie kwasów tłuszczowych. Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B7 występuje m.in. u ludzi starszych, kobiet karmiących piersią, u sportowców oraz w pewnych stanach chorobowych. Jakie objawy mogą świadczyć o tym, że zmagamy się z niedoborem biotyny? Sprawdźmy interakcje oraz zwróćmy uwagę na zagrożenia przy suplementacji.
aktualizacja 11’2020
Biotyna i jej krótka historia
Biotyna jest witaminą rozpuszczalną w wodzie. Syntetyzowana jest przez nasze bakterie jelitowe (wchłania się w jelicie grubym, kolonocyty mają odpowiednie przenośniki), dlatego teoretycznie nie powinien nam grozić stan niedoboru, chyba że nasza mikrobiota jest osłabiona i znajduje się w stanie dysbiozy, czyli nierównowagi!
Biotyna wyizolowana została w 1936 z żółtka jaja kurzego (składnik nazwano H od niem. haut – skóra, bo usuwa objawy łysienia u szczurów wywołane przez karmienie surowym białkiem kurzym). W kolejnych latach udało się ją wyizolować z wątroby bydlęcej, mleka i drożdży. W latach 40. XX w. uzyskano sumaryczny, a potem strukturalny wzór biotyny. Przemysłową syntezę biotyny opracowano i rozpoczęto w laboratoriach Hoffmann La Roche.
W jakich produktach znajduje się biotyna?
Biotyna, w naturalnej formie D-biotyny, występuje w dużych ilościach w podrobach m.in. w wątrobie, nerkach; mleku oraz w żółtku jaja. Poza tym znajdziemy ją w orzechach włoskich, kalafiorze, rodzynkach, świeżym grochu, drożdżach, mące sojowej.
Biotyna, biocytyna, biotynidaza – wyjaśnijmy pojęcia
Biotyna w pokarmach jest w dużej części związana z białkami, które muszą być strawione, aby ją uwolnić (pod wpływem enzymów proteaz żołądkowo-jelitowych).
W jelicie cienkim następuje proteolityczny rozkład nośników biotyny z uwolnieniem biocytyny (biotyna związana z grupą aminową lizyny). Biotyna jest uwalniana z biocytyny przy udziale biotynidazy.
Niedobór biotynidazy jest autosomalnym recesywnym zaburzeniem metabolicznym powodującym niedobór biotyny. Leczenie polega na doustnym przyjmowaniu biotyny przez całe życie. Wczesne rozpoznanie i leczenie mają bardzo istotne znaczenie i pozwalają zapobiec licznym powikłaniom. Do wczesnych objawów, które mogą występować u niemowląt, zalicza się skłonność do niskich ciśnień tętniczych, zanik nerwów wzrokowych oraz zmiany zapalne skóry i spojówek.
Innym schorzeniem jest niedobór enzymu – syntetazy holokarboksylazowej, przyłączającego biotynę do lizyny enzymu karboksylazowego. Niedobór tego enzymu może również powodować objawy awitaminozy witaminy B6. W tym przypadku leczenie polega na bardzo wysokodawkowej suplementacji.
Dlaczego biotyna jest tak ważną witaminą?
Biotyna powoduje wzrost komórek, syntezę DNA. Wpływa na ekspresję genów, homeostazę glukozy (stymuluje glukokinazę do zwiększonej syntezy glikogenu w wątrobie, wpływa na wydzielanie insuliny w trzustce, oddziaływuje z komórkowymi transporterami glukozy). W naszych mitochondriach, czyli centrach energetycznych komórki zachodzą reakcje, które wymagają właśnie obecności biotyny. Biotyna wiąże i transportuje dwutlenek węgla na odpowiednie akceptory.
Biotyna jest niezbędna w przebiegu różnych procesów przemiany materii, uczestniczy w syntezie kwasów tłuszczowych, współdziała w przemianie aminokwasów i cukrów, uczestniczy wraz z witaminą K w syntezie protrombiny. Wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry, włosów, zapobiega siwieniu i łysieniu.
Kiedy występuje zwiększone zapotrzebowanie na biotynę?
Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B7 występuje u ludzi starszych, kobiet karmiących piersią oraz u sportowców. Poza tym potrzebujemy jej więcej w poniższych przypadkach:
- w łojotokowym zapaleniu skóry u niemowląt,
- u dorosłych z erytrodermią złuszczającą,
- gdy zmagamy się z dysbiozą w jelitach,
- przy długotrwałym żywieniu pozajelitowym,
- w stanach po resekcji jelita,
- przy zespole krótkiego jelita,
- w cukrzycy,
- przy alkoholowej marskości wątroby,
- w neuropatiach,
- przy hemodializach,
- w fenyloketonurii,
- w chorobach genetycznych (niedobór enzymu biotynidazy; mutacja genu syntetazy karboksylazy i niedobory karboksylaz).
Ilość biotyny w organizmie zmniejsza spożywanie niedogotowanego białka jaja. Mała ilość kwasu solnego upośledza jej wchłanianie.
Objawy niedoboru biotyny to:
- utrata apetytu,
- anoreksja,
- nastrój depresyjny,
- zmęczenie,
- bezsenność,
- osłabienie,
- zapalenie języka,
- zapalenie spojówek,
- łagodna anemia,
- podwyższone stężenie cholesterolu we krwi,
- wypadanie włosów,
- łamliwość i pękanie paznokci,
- skóra sucha, łuszcząca się czerwone wykwity na skórze w okolicach oczu, nosa, ust, genitaliów,
- złuszczające zapalenie skóry o niewielkiej intensywności,
- łojotokowe zapalenie skóry,
- ciemieniucha,
- osłabienie odporności,
- bóle mięśni,
- drętwienie i mrowienie kończyn,
- neuropatie obwodowe (mózg oszczędza biotynę dla swoich karboksylaz kosztem innych tkanek).
Sprawdź >> Kiedy warto wykonać badanie poziomu metabolitów witamin z grupy B?
Biotyna w cukrzycy
Witamina B7 jest ważnym składnikiem diety diabetyków. Wiele badań wskazuje, że suplementacja biotyny poprawia kontrolę glikemii. Widać to zwłaszcza u pacjentów opornych na działanie leków.
Wysokie dawki biotyny podawane w cukrzycy typu 2 pacjentom opornym na leczenie sulfanylomocznikiem powodują obniżenie zawartości glukozy.
Wyniki jednego z badań wykazały, że podawanie biotyny jako adiuwanta oprócz schematu insulinowego może poprawić zarządzanie glikemią i zmniejszyć stężenie lipidów w osoczu u słabo kontrolowanych pacjentów z cukrzycą typu 1.
Przeprowadzono też badanie w którym pacjenci otrzymali pikolinian chromu (600 mikrometrów Cr (+3)) z biotyną (2 mg) lub pasujące placebo przez 90 dni w połączeniu ze stabilnymi doustnymi środkami przeciwcukrzycowymi. Głównymi punktami końcowymi były obniżenie HbA (1c), glukozy na czczo i lipidów.
Wyniki sugerują, że kombinacja pikolinianu chromu z biotyną podawana jako adiuwant do obecnych leków przeciwcukrzycowych na receptę może poprawić kontrolę glikemii u osób z nadwagą i u osób otyłych z cukrzycą typu 2, zwłaszcza u pacjentów ze słabą kontrolą glikemii podczas leczenia doustnego. W innym badaniu w grupie interwencyjnej podawano biotynę (40 mikrogramów / kg) plus codzienną insulinę, podczas gdy grupa kontrolna otrzymywała placebo plus codzienny schemat insuliny przez trzy miesiące. Testy laboratoryjne obejmujące hemoglobinę glikowaną (HbA1c), poziom cukru we krwi na czczo i lipidy w osoczu zmierzono u podstawy i po 3 miesiącach i uzyskano poprawę w grupie biotyny.
Biotyna w stwardnieniu rozsianym (SM)
Istnieje kilka badań z ostatnich lat oceniających wpływ wysokich dawek biotyny (3 x 100 mg/dzień, lek MD1003) na postępujące stwardnienie rozsiane. Wyniki są różne, od bardzo dobrych do porównywalnych z placebo, dlatego trudno wyciągnąć wiążące wnioski. Terapia była dobrze tolerowana, mimo używania bardzo wysokiej dawki.
Pierwsza próba dotyczyła pacjentów z utratą wzroku w przebiegu SM. Wydaje się, że pozytywne wyniki dotyczą pacjentów z postępującą neuropatią wzrokową, ale terapia nie ma wpływu na następstwa ostrego zapalenia nerwu wzrokowego w tej chorobie.
Aby zbadać wpływ MD1003 na postęp choroby u pacjentów z postępującym SM, przeprowadzono kontrolowane placebo badanie z podwójnie ślepą próbą. Kwalifikujący się pacjenci mieli pierwotne lub wtórne postępujące stwardnienie rozsiane i wynik rozszerzonej skali niepełnosprawności (EDSS) między 4,5 a 7. Ponadto, uczestnicy musieli mieć postęp choroby w poprzednich dwóch latach bez dowodów klinicznych lub zapalnych MRI w poprzednim roku. W fazie podwójnie ślepej próby 12,6% pacjentów otrzymujących MD1003 miało poprawę w 9. miesiącu i potwierdzoną poprawę w 12. miesiącu badania. Żaden z pacjentów otrzymujących placebo nie uzyskał takich wyników, a różnica między grupami była statystycznie istotna. W fazie przedłużonej skuteczność leczenia była utrzymywana wśród pacjentów zrandomizowanych do MD1003 i stała się widoczna u pacjentów, którym zmieniono placebo na MD1003. Poziom niepełnosprawności pozostał jednak wyższy w tej drugiej grupie.
Zauważono jednak, że więcej pacjentów otrzymujących MD1003 miało nawroty w porównaniu z pacjentami otrzymującymi placebo. Dotyczyło to pacjentów z postacią rzutowo-remisyjną SM, a nie pacjentów z postępującym SM. To, czy MD1003 może wywoływać zaostrzenia u pacjentów z rzutowo-remisyjnym stwardnieniem rozsianym wymaga dalszych badań.
Wyższe dawki biotyny w innych jednostkach chorobowych
Przeciętnie w diecie spożywamy ok 35–70 µg/dzień (niemowlęta z mlekiem mamy – około 6 µg/dzień). W leczeniu stosuje się dawki wyższe, warto je przyjmować z posiłkiem lub tuż przed i podzielić na kilka mniejszych dawek.
Biotyna powinna być stosowana stale w leczeniu przeciwdrgawkowym, gdyż stosowane leki zmniejszają jej ilość w organizmie (0,2-0,5 mg na dzień). W atopowym zapaleniu skóry (AZS) postuluje się dawkę 2,5-5 mg na dzień wraz z cynkiem i kwasem gamma-linolenowym. Z kolei w neuropatiach obwodowych u pacjentów z cukrzycą czy hemodializowanych dawka 10-15 mg na dzień. W łojotokowym zapaleniu skóry można spróbować dawek 10-20 mg na dzień.
Interakcje biotyny z lekami
Wchłanianie biotyny zaburzają preparaty, takie jak:
- zobojętniające kwas solny,
- niektóre antybiotyki (tetracykliny, aminoglikozydy i chloramfenicol),
- leki na padaczkę (fenytoina, prymidon, fenobarbital, kwas walproinowy),
- leki stosowane w chemioterapii,
- wysokie dawki kwasu pantotenowego,
- leki przeciwdrgawkowe powodują zwiększone wydalanie nerkowe. Tego rodzaju farmaceutyki przyspieszają też metabolizm biotyny w wątrobie (karbamazepina, fenytoina),
- leki diuretyczne,
- alkohol,
- kompetencyjnie przez podobieństwo strukturalne kwas alfa liponowy zaburza działanie enzymów zależnych od biotyny.
To, czy mamy niedobór biotyny można zbadać, ale pomiar poziomu biotyny w surowicy nie jest najpewniejszy. Lepiej zbadać wydalanie całodobowe z moczem samej biotyny, jak i jej metabolitów. Przy niedoborze biotyny wzrasta w moczu ilość kwasu 3-hydroksyizowalerianowego i to jest dobry wskaźnik niedoboru.
Uwaga na suplementację!
Na koniec warto wspomnieć, że suplementacja biotyną zaburza odczyt wyników badań innych parametrów.
Zawyżone mogą być: FT3, FT4, PTH, kortyzol, testosteron, estradiol, witamina D3.
Niższe wartości wykażą badania: TSH, przeciwciała tarczycowe, ACTH, LH, FSH, IGF1, GH, BHCG (pomimo ciąży), insulina, C-peptyd, PRL. Aby wyniki tych badań były wiarygodne trzeba odstawić suplementację na 2-5 dni przed planowanym pobraniem krwi.
Witaminy z grupy B – inne artykuły warte uwagi!
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
1. Witamina B12 – podstawy, które warto znać.
2. Witamina B12 – poznaj zwiększone ryzyko niedoborów, zwróć uwagę na interakcje!
3. Kwas foliowy (witamina B9) – ważne funkcje, przyswajalność, normy, objawy niedoborów.
4. Witamina B3 (witamina PP, niacyna) – zadbaj o jej prawidłowy poziom, nie dopuść do niedoborów!
6. Kwas pantotenowy (witamina B5) – źródła w diecie, funkcje i skutki niedoboru.
7. Witamina B2 (ryboflawina) – ważne funkcje i zadania oraz konsekwencje niedoboru.
8. Witamina B1 (tiamina) – funkcje, występowanie, objawy niedoboru, dzienne zapotrzebowanie.
9. Witamina B6 (pirydoksyna) – źródła w diecie, zwiększone zapotrzebowanie, objawy niedoboru.
Bibliografia:
- Agnieszka Gryszczyńska „Witaminy z grupy B – naturalne źródła, rola w organizmie, skutki awitaminozy”.
- Bogumił Bartosiński, Bolesław Zagalak „Koenzymatyczne funkcje biotyny”.
- Ayman Tourbah i in. „MD1003 (wysokodawkowa farmaceutyczna klasa biotyny) do leczenia przewlekłej utraty wzroku związanej z zapaleniem nerwu wzrokowego w stwardnieniu rozsianym: randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie”.
- Ayman Tourbah i in „MD1003 (biotyna w wysokich dawkach) w leczeniu postępującego stwardnienia rozsianego: randomizowane badanie z podwójnie ślepą próbą, kontrolowane placebo”
- Janos Zempleni, Subhashinee S.K. Wijeratne, Yousef I. Hassan „Biotin”.
