Ból gardła to częsty objaw, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Zwykle jest on objawem zapalenia błony śluzowej gardła lub innego zakażenia mającego charakter wirusowy (najczęściej) albo bakteryjny (rzadko). Ból gardła jest objawem niespecyficznym, co oznacza, że może towarzyszyć różnym jednostkom chorobowym. W zależności od tego może mieć odmienny charakter. Przyjrzyjmy się bliżej czynnikom wywołującym ból gardła i rodzajom tego bólu. Sprawdźmy domowe sposoby na ból gardła i dowiedzmy się, kiedy warto sięgnąć po mocniejsze środki.
[aktualizacja: 09’2023]
Co robić, gdy dopada nas ból gardła? Górne drogi oddechowe to systemem naczyń połączonych. Składa się na niego jama nosowa, gardło oraz krtań. Sąsiedztwo zatok przynosowych i ucha sprawia, że stają się one forpocztą w walce z wnikającymi z zewnątrz patogenami. Jeśli organizm przegra „bitwę” o ten posterunek, istnieje realne niebezpieczeństwo rozprzestrzenienia się infekcji i wystąpienia groźnych powikłań.
Pierwszym sygnałem, że w naszych drogach oddechowych dzieje się coś złego, jest pojawiający się ból gardła. To może być wirusowe zapalenie gardła, rzadziej dochodzi do bakteryjnego zapalenia gardła. Przyczyna bólu może też leżeć zupełnie gdzie indziej i wbrew pozorom nie musi oznaczać od razu, że w naszym organizmie rozwija się już infekcja.
Jakie czynniki zewnętrzne mogą wywoływać ból gardła i kaszel?
Nie tylko wirusy czy bakterie, ale również inne choroby zakaźne mogą stanowić jedną z przyczyn bólu gardła. Wśród tego typu chorób są m.in.
- grypa
- mononukleoza zakaźna
- błonica
- rzeżączka
- podostre wirusowe zapalenie tarczycy
- zakażenie wirusem HIV
Także zanieczyszczenie powietrza, dym papierosowy, duże zapylenie, zbyt mała wilgotność powietrza oraz suche, klimatyzowane powietrze potrafią dać się we znaki naszemu układowi oddechowemu. Wywołują one nie tylko ból gardła, ale również kaszel. Co ciekawe, organizm sam często wysyła nam sygnał w postaci znanego wszystkim „drapania”, „łaskotania”, „kłucia” czy „pieczenia” gardła.
Jeśli nie wyeliminujemy wyżej wymienionych niekorzystnych czynników środowiskowych, jest duże prawdopodobieństwo, że pomożemy całej armii patogenów wniknąć do wnętrza naszego organizmu. Wzrasta wtedy ryzyko, że rozwinie się stan zapalny i pojawi się infekcja wirusowa.
UWAGA! Niektóre stosowane przewlekle leki mogą również wywoływać ból gardła. Dotyczy to tych grup leków, które powodują spadek liczby neutrofilów – głównych komórek obronnych organizmu. Agranulocytozę wywołują najczęściej – przeciwnadciśnieniowy captopril, stosowana w leczeniu schizofrenii klozapina oraz sulfasalazyna.
Rodzaje schorzeń przebiegających z bólem gardła
W zależności od miejsca wystąpienia infekcji możemy wyróżnić kilka rodzajów schorzeń, którym towarzyszy ból gardła. Są to:
- Zapalenie gardła
- Zapalenie migdałków podniebiennych – angina
- Zapalenie krtani
Każdej z tych chorób mogą towarzyszyć inne objawy.
Ból gardła – jak go dobrze opisać?
Ból gardła, tak jak wspomnieliśmy wcześniej, może mieć odmienny charakter, w zależności od przyczyn go wywołujących. Wielu z nas podczas wizyty w aptece czy u lekarza ma problem z jasnym zobrazowaniem bodźców bólowych w obrębie gardła. A od tego zależy przecież właściwa diagnoza i zalecone przez specjalistów leczenie zapalenia błony śluzowej gardła.
Ból gardła jest objawem niespecyficznym, co oznacza, że może towarzyszyć różnym jednostkom chorobowym. Jednak w różnych chorobach ból ten ma zawsze inny charakter.
Sprawdź także >> Ból gardła latem? – Jakie są tego przyczyny?
Rodzaje bólu gardła
- Chrypka – jest matowym, szorstkim głosem, którego powodem są zaburzenia drgań fałdów głosowych. Może być następstwem infekcji gardła, tchawicy i krtani, ale również refluksu żołądkowo-przełykowego, narażenia na dym tytoniowy czy długo nadużywanego głosu.
- Ból gardła z zaczerwienieniem błony śluzowej gardła – może wskazywać na przeziębienie, którego czynnikiem patogennym są rhinovirusy, coronavirusy, adenowirusy, wirusy paragrypy, RSV lub parwowirusy. Charakterystyczne dla tego rodzaju infekcji jest duża ilość zasychającej na tylnej ścianie gardła wydzieliny, która może nasilać stan zapalny gardła. Oprócz tego infekcji zwykle towarzyszy stan podgorączkowy, katar oraz chrypka.
- Ból gardła przy przełykaniu, promieniujący do uszu – towarzyszy często anginie, czyli chorobie zapalnej tkanki limfatycznej gardła. Najczęściej angina wirusowa oprócz bólu gardła objawia się przekrwieniem i rozpulchnieniem migdałków podniebiennych, które produkują surowiczą wydzielinę. Pojawia się wtedy podwyższona temperatura, bóle mięśni, stawów, głowy, wysięk z nosa oraz przekrwienie spojówek. Żółtawo-ropny nalot na migdałkach wraz z bolesnym powiększeniem węzłów chłonnych może zwiastować groźną anginę paciorkowcową. Jest ona szczególnie niebezpieczna ze względu na możliwość zakażenia opornym w leczeniu paciorkowcem beta-hemolizującym grupy A. Infekcja ta może dawać dużo powikłań – począwszy od gorączki reumatycznej, przez zapalenie mięśnia sercowego, aż po kłębuszkowe zapalenie nerek.
- Ból gardła i jednoczesne pieczenie za mostkiem – może być następstwem zapalenia gardła i krtani w wyniku zarzucania treści pokarmowej z żołądka do przełyku (refluksu). Prawie zawsze towarzyszy mu również gorycz w ustach, kaszel, chrypka i „odchrząkiwanie”. Kwaśna treść pokarmowa demineralizuje również szkliwo – często więc najlepszymi diagnostami refluksu są … dentyści!
- Silny ból gardła z utrudnionym połykaniem – pojawia się, gdy dochodzi do ubytku błony śluzowej i przekrwienia wokół rany. Powodem takich objawów może być aftowe zapalenie gardła. Podobne objawy może wywoływać także wirus Epsteina-Barr (EBV), któremu towarzyszy zapalenie gardła i migdałków, z obecnością nalotu i zaczerwienieniem błony śluzowej jamy ustnej. Utrudnione połykanie, cuchnący oddech i metaliczny posmak mogą wskazywać również na nowotwór.
Ze względu na czas trwania bólu gardła mówimy o zapaleniu ostrym i przewlekłym. Ostry stan ma zwykle nagły początek i trwa nie dłużej, niż 3 do 7 dni. Przewlekłe zapalenie gardła trwa zazwyczaj wiele tygodni a nawet lat, z okresami przerw i zaostrzeń.
Jak sobie skutecznie pomóc, gdy męczy nas ból gardła?
W pierwszej kolejności w walce z bólem gardła z pomocą przyjść nam powinny sprawdzone, domowe sposoby na ból gardła.
Ulgę powinno przynieść picie ciepłego mleka, płukanie gardła roztworem soli kuchennej czy spożywanie ciepłego kisielu. Dobrym wyborem może być również picie naparów z rumianku, lipy, szałwii czy tymianku. Niektórzy posiłkują się również ciepłą herbatą z cytryną i miodem!
W zwalczaniu bólu gardła o podłożu infekcyjnym posiłkować się możemy także środkami objawowymi – spray’ami do gardła, ziołowymi pastylkami do ssania z porostem islandzkim (Lichen islandicus), syropami z surowców śluzowych (m.in. prawoślazowym, z babki lancetowatej) czy płukankami (m.in. sól emska) – warto płukać chore gardło kilka razy dziennie.
Najczęściej produkty te są wyrobami medycznymi, których zadaniem jest nawilżenie śluzówki gardła i zapobieganie podrażnieniom. Gdy obserwujemy, że ból gardła nie ustępuje a przeziębienie przybiera na sile, warto rozważyć zastosowanie leków, w tym tych dostępnych bez recepty (OTC).
Co ważne! Domowe, skuteczne sposoby na bolące gardło mogą okazać się też niewystarczające, gdy ból gardła ma charakter bakteryjny! Wtedy do gry wkracza antybiotyk.
Dobrze jest też zadbać o właściwe nawilżenie powietrza w ogrzewanych pomieszczeniach, a także stosować inhalacje oraz przyswajać odpowiednie ilości płynów. Inhalacja jest klasyczną metodą terapii wziewnej. Drogą wziewną dostarczane sią do dróg oddechowych substancje o działaniu przeciwzapalnym, przeciwalergicznym czy mukolitycznym. Z pewnością takie postepowanie przełoży się na lepszą kondycję błony śluzowej gardła, zmniejszenie podrażnienia dróg oddechowych i rzadsze napady duszącego kaszlu.
Sprawdź również: Zapalenie krtani u dziecka – objawy, leczenie, zapobieganie.
Ból gardła, kiedy warto sięgnąć po mocniejsze środki?
Jeśli ból gardła przybiera na sile, warto sięgnąć po mocniejsze środki dostępne bez recepty. Możemy po nie sięgać m.in. wtedy, gdy infekcji towarzyszy ostry ból gardła.
Do lekarza powinniśmy udać się natomiast, gdy czujemy silny ból przy przełykaniu lub uporczywy ból gardła utrzymuje się zbyt długo. Także ból gardła u dzieci wymaga wzmożonej czujności, zwłaszcza gdy towarzyszą mu inne, niepokojące objawy. W takich przypadkach bezpieczniej jest skonsultować się z lekarzem, który, poza lekami na ból gardła, w razie potrzeby przepisze również antybiotyk i dobierze lek przeciwbólowy.
Dostępne bez recepty środki wspomagające leczenie bólu gardła zebraliśmy w poniższej tabelce. Nie wymieniamy konkretnych nazw produktów, ale substancje czynne w nich zawarte.
Zobacz także: Flegma w gardle, jak pozbyć się zalegającej wydzieliny?
Jak radzić sobie z bólem gardła? – posłuchaj podcastu
Zapraszamy do posłuchania podcastu. Gościem Jakuba Śliwińskiego jest mgr farmacji Marta Koziarska.
