Cykoria podróżnik (Cichorium intybus L.) – jakie ma właściwości i zastosowanie?

Cykoria podróżnik jest nam doskonale znana jako substytut kawy. Młode listki cykorii można wiosną dodawać do sałatek. Ziele i korzeń cykorii znajdują natomiast szerokie zastosowanie w medycynie jako naturalne wsparcie w leczeniu różnego rodzaju dolegliwości. Inulina z korzeni cykorii jest powszechnie uważana za składnik żywności funkcjonalnej, ponieważ wpływa na procesy fizjologiczne i biochemiczne, co skutkuje lepszym zdrowiem i zmniejszeniem ryzyka wielu chorób. 

Chociaż roślina ta ma bogatą historię stosowania w medycynie ludowej, wiele jej składników nadal nie zostało zbadanych pod kątem ich potencjału farmakologicznego. Prześledźmy historię i zakres tradycyjnego stosowania cykorii podróżnika oraz współczesne możliwości wykorzystywania w lecznictwie. 

Zakres występowania i morfologia rośliny

Cykoria podróżnik (Cichorium intybus L.) to bylina powszechnie występująca w Europie, północnej Afryce i Azji. Jest to gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych (Asteraceae), pospolity w Polsce na niżu i w niższych partiach górskich. Znajdziemy go przy drogach, na pastwiskach i na łąkach. Cykoria była znana także jako podróżnik błękitny albo cykoria wędrowniczka.

Wzniesiona i szorstka, wieloletnia łodyga cykorii osiąga od 30 do 120 cm. Znajdziemy na niej dwa typy liści. Kształt lancetowaty, zwykle brzeg ostro ząbkowany, ale czasem całobrzegi, jest charakterystyczny dla górnych liści. Owłosione od spodu, pierzastodzielne liście dolne są zebrane w rozetę. Kwiaty są najczęściej niebieskie, choć czasem także białe lub różowe. Koszyczki kwiatowe mają średnicę 3–4 cm i są złożone z licznych języczkowatych kwiatów. Kwiaty brzeżne dłuższe niż kwiaty środkowe mają jaśniejszy kolor (jasnoniebieski).

Nazwa cykorii podróżnika wywodzi się najprawdopodobniej od słów greckich i łacińskich. Cichorium to po łacinie „pole”, podczas gdy intybus znajduje odpowiednik w obu językach. Grecki odpowiednik oznacza „ciąć” i odnosi się do morfologii liści. Z kolei łaciński tubus oznacza „tubę”, co jest opisem budowy łodygi.

Historia stosowania cykorii podróżnika w medycynie ludowej

Historycznie cykoria była uprawiana jako roślina lecznicza – używana w ziołolecznictwie od czasów starożytnych Egipcjan. Wykorzystywana była jako substytut kawy i stosowana jako warzywo, a czasami używana jako pasza dla zwierząt. 

Grecy i Rzymianie zaczęli uprawiać cykorię 4000 lat temu. W latach 70. XX w. odkryto, że jej korzeń zawiera do 40% inuliny. Inulina ma znikomy wpływ na poziom cukru we krwi, z tego powodu włącza się ją do diety diabetyków. Do chwili obecnej cykorię podróżnik wykorzystuje się do produkcji inuliny na skalę przemysłową.

Wzmianki o leczniczych właściwościach tego surowca znajdziemy już w zapiskach starożytnych medyków, m.in. Teofrasta z Eresos, Pedaniosa Dioscoridesa, Pliniusza Starszego czy Awicenny. Cykoria była od dawna szeroko stosowana w medycynie Unani (persko-arabskiej). Oprócz tego średniowieczni Europejczycy używali jej do leczenia żółtaczki, a nawet malarii.

W niektórych krajach cykoria podróżnik ma jednak szersze zastosowanie w ludowej medycynie. 

Dla przykładu w Afganistanie wodne wyciągi z korzenia stosuje się jako lekarstwo na malarię. Nauka potwierdza, że laktony seskwiterpenowe – laktucyna i laktukopikryna – zawarte w tym surowcu to związki przeciwmalaryczne. 

We Włoszech z ziela robi się wywar i używa się go jako środka oczyszczającego. W Indiach nasiona byliny są używane w mieszance z innymi ziołami jako środek w leczeniu różnych chorób wątroby. Natomiast w Bośni i Hercegowinie części nadziemne rośliny oraz korzenie w Serbii i Indiach są wykorzystywane w schorzeniach wątroby.

W Afryce Południowej z liści, łodyg i korzeni wytwarza się herbatę na żółtaczkę, a syrop z cykorii podróżnika jest stosowany jako środek tonizujący i oczyszczający dla niemowląt. Z kolei w Turcji z liści wytwarza się maść do gojenia się ran.

Wykorzystanie cykorii podróżnika w lecznictwie

Jako surowiec zielarski wykorzystany może być kwiat, całe ziele i korzeń cykorii – Flos, Herba et Radix Cichorii.

Kwiaty cykorii nadają się do sporządzania aromatyczno-smakowych herbat, ponieważ nie mają zbyt wielu mocnych składników i są bezpieczne nawet dla dzieci. Zawierają różne cukry, pochodne kumaryny, kwas krzemowy, kwas walerianowy, flawonoidy, olejki eteryczne i antocyjany. Mają działanie przeciwzapalne. Wykazują również efekt wzmacniający i uspokajający oraz delikatnie moczopędny i słabo antyseptyczny. 

Ziele cykorii podróżnika zawiera więcej składników aktywnych, takich jak fenolokwasy, laktony, kumaryny i glikozydy flawonoidowe oraz inulinę. Wykazano w nim zawartość witamin C, A, B1, B2 oraz mikroelementów, takich jak wapń, potas, magnez, sód, żelazo, miedź, mangan i cynk. Surowiec będzie zatem silniej wpływać na działanie układu pokarmowego i trawienie. Napary z ziela poprawiają wydzielanie żółci i soków trawiennych, przez co wskazane są, gdy dokucza nam niestrawność. Obecne w zielu flawonoidy i kumaryny sprawiają, że ekstrakt działa lekko moczopędnie i słabo przeciwbakteryjnie oraz stabilizuje ściany kapilarnych naczyń krwionośnych.

Korzeń cykorii to surowiec stosowany w lecznictwie. Mimo długiej tradycji jego stosowania w medycynie naturalnej nie figuruje jednak w Farmakopei Europejskiej ani w żadnej z farmakopei państw członkowskich UE. Zawiera on gorzkie laktony sekswiterpenowe (laktucynę i laktupikrynę), fenolokwasy (m.in. kwas cykoriowy, kawowy, chlorogenowy), fitosterole oraz do 40% inuliny. Tradycyjnie korzeń stosowany jest jako środek poprawiający trawienie, gdyż pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Surowiec ten działa także pobudzająco na czynność wątroby, zwiększa wydzielanie żółci i ułatwia jej przepływ przez drogi żółciowe. Dzięki temu zwiększa łaknienie, a dobre trawienie wspomaga przyswajanie pokarmów. Warto rozważyć zastosowanie korzenia podróżnika, gdy mamy problem trawienny.

Wskazania do stosowania Cichorium intybus L.

Oficjalne piśmiennictwo traktuje cykorię jako pomocniczy środek żółciotwórczy w mało nasilonych, przewlekłych zaburzeniach czynności wydzielniczej wątroby, a także w utrudnionym trawieniu wywołanym niedoborem kwasu solnego i pepsyny w żołądku. Dodatkowym wskazaniem jest osłabienie filtracji w kłębkach nerkowych. Wyciągi z surowca zapobiegają nadmiernej fermentacji, stosowane są także przy braku łaknienia. 

Cykoria podróżnik często stosowana jest w zestawieniu z innymi ziołami. W lecznictwie ludowym używana jest także jako środek, którego składniki regulują przemianę materii i uzupełniają niedobór mikroelementów.

Zewnętrznie cykoria podróżnik może być stosowana w leczeniu schorzeń zapalnych skóry i błon śluzowych, a także na owrzodzenia, rany i urazy. Napar z kwiatów doskonale nadaje się do leczenia podrażnionej stanem zapalnym skóry i oczu dzięki właściwościom antyseptycznym, przeciwzapalnym, nawilżającym i odżywczym. Wspomaga leczenie egzemy i trudno gojących się ran, poprawia krążenie okołogałkowe, łagodzi obrzęki oczodołowe i objawy zmęczenia oczu; doskonale nadaje się również do pielęgnacji skóry suchej.

Zakres działań cykorii podróżnika potwierdzony badaniami

W toku różnych drobnych badań nad cykorią podróżnikiem udowodniono szereg prozdrowotnych właściwości rośliny. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Aktywność przeciwbakteryjna

Ekstrakt z liści świeżej cykorii czerwonej (C. intybus var. sylvestre) jest bogaty w kwasy organiczne. Okazuje się, że zmniejszają one tworzenie bakteryjnego biofilmu i adhezję bakterii do komórek błon śluzowych. Związki te indukowały również rozrywanie istniejącego biofilmu. Zostało to przetestowane na bakteriach przyzębia, w tym Streptococcus mutans, Actinomyces naeslundii i Prevotella intermedia.

W innych badaniach z kolei doniesiono o aktywności przeciwdrobnoustrojowej wodnych ekstraktów z nasion cykorii podróżnika. Są one aktywne przeciwko m.in. Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli i Candida albicans. Udowodniono też, że ekstrakty z korzeni mają wyraźny wpływ na bakterie Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Salmonella typhi, Micrococcus luteus i Escherichia coli. Ekstrakt z liści wykazywał również umiarkowaną aktywność przeciwko wielolekoopornej Salmonella typhi. 

Aktywność przeciwgrzybicza

Ekstrakt z korzenia cykorii, bogaty w guaianolidy, wykazał w badaniach in vitro właściwości przeciwgrzybicze wobec grzybów Trichophyton tonsurans, Trichophyton rubrum i Trichophyton violaceum, bytujących na skórze człowieka i zwierząt. Cichoraleksyna wyizolowana z cykorii wykazywała silne działanie przeciwgrzybicze wobec Pseudomonas cichorii (grzyb atakujący rośliny).

Aktywność przeciwwirusowa

Naukowcy wskazują, że kwas cykoriowy może być wykorzystany do dalszych badań nad powstaniem leków przeciwwirusowych. W badaniach in vitro zaobserwowano bowiem aktywność przeciwwirusową ekstraktu z cykorii podróżnika wobec wirusa opryszczki (HSV-1) oraz częściową przeciw adenowirusowi typ 5. Sam kwas cykoriowy w testach in vitro zmniejszył uszkodzenia komórek wątrobowych eksponowanych na wirusa zapalenia wątroby HBV.

Aktywność przeciwpasożytnicza

Zakażenia pasożytami są bardzo powszechne wśród zwierząt gospodarskich. Zauważono, że stada wypasane na cykorii mają wyższy wskaźnik wydajności i mniejszą częstość inwazji nicieni żołądkowo-jelitowych. Okazuje się, że laktony sekswiterpenowe (ale podejrzewa się, że nie tylko one) obecne w ekstraktach z korzeni i liści mają działanie przeciwrobacze.

Aktywność przeciwmalaryczna

W toku badań in vitro badacze stwierdzili, że składniki gorzkie w roślinie, a mianowicie laktucyna, laktukopikryna i seskwiterpeny guaianolidu, wyizolowane z wodnych ekstraktów z korzenia cykorii są składnikami o działaniu przeciwmalarycznym. Wyjaśnia to tradycyjne zastosowanie cykorii podróżnika w Afganistanie jako leku na malarię.

Działanie hepatoprotekcyjne

Cykoria podróżnik często wchodzi w skład złożonych leków ziołowych polecanych w chorobach wątroby. 

W badaniach na zwierzętach potwierdzono, że podanie doustnie ekstraktów z nasion i korzenia cykorii u zatrutych chemicznie myszy i szczurów obniża podniesione poziomy enzymów wątrobowych (fosfatazy alkalicznej, AST, ALT), zmniejsza stłuszczenie, zwłóknienie i martwicę komórek. Ponadto wyciągi z surowca zmniejszają ogólną śmiertelność badanych zwierząt. Podobne badania wykazały działanie ochronne na wątrobę eskuletyny i cichotybozydu – składników zawartych w roślinie.

Badano także 92 pacjentów z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD), którym podawano nasiona kurkumy i cykorii (w stosunku 1:3). Suplementacja ta doprowadziła do obniżenia poziomów TG/HDL-C i LDL-C/HDL-C w surowicy. Pozytywny wpływ obu roślin był związany z ich aktywnością antyoksydacyjną.

Działanie przeciwcukrzycowe

Badania prowadzono na zwierzętach, u których wywoływano cukrzycę. Ogólnie stwierdzono, że podawanie zarówno ekstraktów wodnych, jak i etanolowych z cykorii podróżnika poprawiało wyniki w testach tolerancji glukozy. Ponadto zaobserwowano wyraźny spadek poziomu trójglicerydów, cholesterolu, hemoglobiny glikowanej oraz aminotransferazy alaninowej w surowicy. Związki zawarte w roślinie wykazywały zarówno właściwości uwrażliwiające na insulinę, jak i zwiększały jej wydzielanie.

Celem jednego z badań na szczurach było zbadanie wpływu cykorii podróżnika na poprawę parametrów zdrowotnych w doświadczalnej kardiomiopatii cukrzycowej, wywołanej wstrzyknięciem streptozotocyny. Ekstrakt z nasion (250 i 500 mg/kg) podawano szczurom doustnie raz dziennie przez 3 tygodnie. Wykazano kardioprotekcyjne działanie ekstraktu poprzez hamowanie stresu oksydacyjnego i cytokin prozapalnych.

Kwasy kawowy i chlorogenowy, występujące w całej roślinie, zostały już we wcześniejszych badaniach naukowych opisane jako skuteczne środki przeciwcukrzycowe ze względu na ich wpływ na wychwyt zwrotny glukozy w mięśniach. Oba związki są również silnymi induktorami wydzielania insuliny. Innym, wcześniej wspomnianym związkiem o analogicznych właściwościach jest kwas cykoriowy, który również wykazuje właściwości uwrażliwiające na insulinę i zależne od dawki indukowanie tolerancji glukozy. Inne dane sugerują, że ekstrakt metanolowy z całej rośliny pozytywnie wpływa na transport glukozy, nie indukując jednocześnie adipogenezy.

Późniejsze badania Chadra i in. na 150 pacjentach z cukrzycą typu 2 potwierdziły, że spożycie wodnego ekstraktu z nasion znacząco zmniejszyło stan zapalny, stres oksydacyjny i poziom trójglicerydów.

Działanie gastroochronne

Przeprowadzono badanie, w którym szczurom podawano wywar z korzeni cykorii na 15 minut przed wywołaniem u nich wrzodu żołądka za pomocą etanolu. Okazało się, że w grupie badanej zaobserwowano ponad 95% zahamowania rozrostu wrzodu. 

Działanie przeciwzapalne

Efekt przeciwzapalny ekstraktów z cykorii podróżnika potwierdzono w badaniach in vitro, wykazując hamowanie indukcji cyklooksygenazy (COX) oraz produkcji prostaglandyny E2. Potwierdzono te efekty w badaniu na szczurach z wywołanym karageniną obrzękiem łapy, obserwując zmniejszenie się stanu zapalnego pod wpływem działania ekstraktu z korzeni.

Działanie przeciwbólowe

Właściwości przeciwbólowe trzech konkretnych substancji czynnych cykorii – laktucyny, laktukopikryny i 11β,13-dihydrolaktucyny – zostały udowodnione u myszy poddanych działaniu gorącej płyty i teście trzepania ogonem. Warto zauważyć, że dawka 30 mg/kg dowolnego z tych związków zastosowana w teście trzepania ogonem dawała efekt porównywalny z dawką 60 mg/kg ibuprofenu. Ponadto laktucyna i laktukopikryna zapewniły pewien stopień uspokojenia, co zaobserwowano poprzez zmniejszenie spontanicznej aktywności ruchowej zwierząt.

Aktywność przeciwnowotworowa

Surowy ekstrakt etanolowy z korzeni cykorii podróżnika podany dootrzewnowo spowodował znaczne zahamowanie raka Ehrlicha u myszy. Zaobserwowano wzrost długości życia badanych zwierząt o 70%. Macerat wodno-alkoholowy z liści wywarł również działanie antyproliferacyjne na linie komórkowe czerniaka C32. Magnolialid, 1 β-hydroksyeudesmanolid wyizolowany z korzeni, hamował kilka linii komórek nowotworowych i indukował różnicowanie ludzkich komórek białaczki HL-60 i U-937 do komórek monocytowych lub makrofagowych.

W ostatnich latach wykonano wiele badań nad ekstraktami z tej rośliny, aby wykazać ich potencjał przeciwnowotworowy. Aby bowiem opracować skuteczne leki dla chorych, potrzebujemy rzetelnej wiedzy. Wiele metabolitów wykazało pozytywne działanie cytotoksyczne in vitro, działanie przeciwnowotworowe in vivo oraz w badaniach klinicznych.

Aktywność antyalergiczna

Ekstrakt wodny z cykorii podróżnika hamował natychmiastowe reakcje alergiczne, w których pośredniczą komórki tuczne, zarówno in vitro, jak i in vivo w badaniach na myszach i szczurach. Inne markery reakcji alergicznej, a mianowicie poziom histaminy w osoczu i uwalnianie histaminy z komórek tucznych, uległy znacznemu obniżeniu, natomiast poziom cAMP wzrósł po leczeniu ekstraktem.

Regulacja ciśnienia krwi

Według wyników jednego z badań na zwierzętach ekstrakty etanolowe z liści cykorii regulują ciśnienie krwi. Szczurom podawano sól fizjologiczną w grupie kontrolnej lub ekstrakt w dawce 25, 50 i 100 mg/kg przez dwa tygodnie. Znacząco spadło ciśnienie skurczowe i rozkurczowe oraz skoki ciśnienia krwi w grupie otrzymującej 50 mg/kg ekstraktu. Oczywiście na razie takie badanie jest niewystarczające dla rekomendacji tej kuracji dla chorych.

Działanie antyneurotoksyczne

Glikozydy i triterpenoidy zawarte w cykorii podróżniku działają lekko uspokajająco na centralny układ nerwowy poprzez hamowanie przekaźnictwa glutaminergicznego i wzmacnianie przekaźnictwa GABAergicznego.Wyniki badań na szczurach wykazały korzystny wpływ ekstraktu z rośliny na neuropatię obwodową wywołaną przez pirydoksynę. Efekt może być wynikiem modulacji układu GABAergicznego za pośrednictwem TNF-α.

Badania kliniczne nad cykorią podróżnik

W piśmiennictwie opisano dwa badania kliniczne dotyczące korzeni cykorii, z których oba są badaniami pilotażowymi i dlatego uważa się je za niewystarczające do dobrze ugruntowanego wskazania do stosowania.

Pierwsze badanie dotyczyło zastrzeżonego bioaktywnego ekstraktu z korzenia u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Ogólnie leczenie było dobrze tolerowane. Tylko jeden pacjent leczony najwyższą dawką musiał przerwać leczenie z powodu zdarzenia niepożądanego. Wyniki badania sugerują, że ten ekstrakt może odgrywać rolę w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów i zasługuje na dalsze badania.

Drugie badanie pilotażowe przeprowadzono w celu oceny, czy spożywanie kawy z korzenia cykorii może przynieść korzyści sercowo-naczyniowe; w związku z tym przeprowadzono interwencję kliniczną u 27 zdrowych ochotników, którzy przez tydzień spożywali 300 ml tego napoju dziennie. Badanie to wykazało, że codzienne spożywanie takiej kawy zmniejsza ryzyko zaburzeń sercowo-naczyniowych poprzez obniżenie lepkości krwi pełnej i osocza, a także poziomu MIF w surowicy, ale miało zmienny wpływ na agregację płytek. Stanowi ono zachęcający punkt wyjścia do sprawdzenia przeciwzakrzepowego i przeciwzapalnego działania związków fenolowych występujących w kawie z cykorii.

Jak samodzielnie przygotować przetwory z cykorii podróżnika?

Z korzeni i ziela cykorii możemy przygotować odwar. Według przepisu Aleksandra Ożarowskiego 1,5–2 łyżki rozdrobnionych korzeni lub ziela zalewamy 1,5 szklanki wody. Gotujemy pod przykryciem 3 minuty. Po odstawieniu na 15 minut przecedzamy i dzielimy na 3–4 napoje. Najlepiej 1/3–1/2 szklanki wypijać godzinę przed posiłkiem.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Ostrożności wymaga stosowanie korzenia cykorii, gdy mamy problem z kamicą żółciową lub zwężeniem dróg żółciowych. W przypadku występowania tych dolegliwości przed zastosowaniem przetworów z tej rośliny należy poradzić się lekarza.

Jako że cykoria to gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych, możliwa jest u osób wrażliwych na zioła z tej rodziny krzyżowa reakcja alergiczna. W zależności od osoby objawy alergii mogą mieć charakter ogólnoustrojowy i/lub miejscowy, począwszy od nieżytu nosa i spojówek przez astmę i reakcje anafilaktyczne aż po kontaktowe zapalenie skóry. Osoby z alergiami w wywiadzie lub narażone zawodowo na rośliny z rodziny Asteraceae (przewlekła ekspozycja na alergeny), osoby z alergią na pyłki brzozy oraz osoby z atopowym zapaleniem skóry powinny zachować ostrożność zarówno, gdy zastosować chcą wyciągi z ziela i korzenia, jak i podczas spożywania żywności zawierającej cykorię i inulinę. 

Kulinarne możliwości zastosowania rośliny

Z korzeni cykorii po zmieleniu i uprażeniu wytwarza się zamiennik kawy. Do celów spożywczych uprawia się odmianę cykorii podróżnika radicchio. Czerwono-białe liście tego ziela o lekko gorzkim smaku są bogatym źródłem witamin z grupy B i mikroelementów, a przez to zdrowym dodatkiem do sałatek, serów i wędlin.

Bibliografia

1. Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987. 
2. Kuźnicka B., Dziak M., Zioła i ich stosowanie, PZWL, 1988.
3. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, PZWL, 2007.
4. Błecha K., Wawer I., Profilaktyka zdrowotna i fitoterapia, 2011.
5. Street R. A., Sidana J., Prinsloo G., Cichorium intybus: Traditional Uses, Phytochemistry, Pharmacology, and Toxicology, 2013.
6. Janda K., Gutowska I., Geszke-Moritz M., Jakubczyk K., The Common Cichory (Cichorium intybus L.) as a Source of Extracts with Health-Promotin Properties – A Review, 202.1
7. Rizvi W., Fayazuddin M., Shariq S., Singh O., Moin S., Akhtar K, Kumar A., Anti-inflammatory activity of roots of Cichorium intybus due to its inhibitory effect on various cytokines and antioxidant activity, 2014.
8. Li G.-Y., Gao H.-Y., Huang J., Lu J., Gu J.-K., Wang J.-H., Hepatoprotective effect of Cichorium intybus L., a traditional Uighur medicine, against carbon tetrachloride-induced hepatic fibrosis in rats, 2014.
9. Khan M., Nasr F. A. , Noman O. M., Alyhya N. A., Ali I., Saoud M., Rennert R., Dube M., Hussain W., Green I. R., Basudan O. A. M., Ullah R., Anazi S. H., Hussain H., Cichorins D-F: Three New Compounds from Cichorium intybus and Their Biological Effects, 2020.
10. Elgengaihi S., Mossal A.-T. H., Refaie A. A., Aboubaker D.,  Hepatoprotective Efficacy of Cichorium intybus L. Extract Against Carbon Tetrachloride-induced Liver Damage in Rats, 2016.
11. Hassan H. A., Yousef M. I., Ameliorating effect of chicory (Cichorium intybus L.)-supplemented diet against nitrosamine precursors-induced liver injury and oxidative stress in male rats, 2010.
12. Chandra K., Jain V., Jabin A., Dwivedi S., Joshi S., Ahmad S., Jain S. K., Effect of Cichorium intybus seeds supplementation on the markers of glycemic control, oxidative stress, inflammation, and lipid profile in type 2 diabetes mellitus: A randomized, double-blind placebo study, 2020.
13. Imam K. Md. S. U., Xie Y., Liu Y., Wang F., Xin F., Cytotoxicity of Cichorium intybus L. metabolites (Review), 2019.