Statystyczny Polak kupuje 34 opakowania leków rocznie, ale tylko co dziesiąty czyta dołączone do nich ulotki! To niepokojące dane! Niebezpieczeństwo stosowania leków przeciwbólowych nabrało rozgłosu medialnego, ale Polakom nadal brakuje wiedzy na temat toksyczności leków kardiologicznych. Czym jest gastrotoksyczność leków i jak poważnym problemem jest dla przeciętnego pacjenta?

[aktualizacja: 01’2021]

Gastrotoksyczność leków. Uwaga na interakcje!

Stosowanie leków obarczone jest ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Niestety wielu pacjentów ma na ten temat znikomą wiedzę. W efekcie część z nich rezygnuje z leczenia, albo nieświadomie wyrządza sobie krzywdę, łącząc ze sobą leki wchodzące w interakcje.

Większość pacjentów odwiedzających apteki jest przekonana, że powodem drażniącego wpływu leków na żołądek jest ich forma. Gastrotoksyczność leków w ich mniemaniu polega na miejscowym drażnieniu błony śluzowej żołądka przez stałe postaci leku – tabletki.

Szkodliwość wielu leków na żołądek nie wynika z ich formy, lecz systemowego, ogólnoustrojowego działania po wchłonięciu do krwiobiegu.

Aspiryna (ASA) i ryzyko powikłań krwotocznych

Popularna aspiryna wywierając działanie przeciwzapalne hamuje enzym cyklooksygenazę COX-1, która odpowiada za działanie ochronne na śluzówką żołądka. Hamowanie tego enzymu niesie za sobą ryzyko powikłań krwotocznych w obrębie przewodu pokarmowego oraz uszkodzenia górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Do najważniejszych czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego podczas stosowania ASA należy zaliczyć: wiek powyżej 65. roku życia, chorobę wrzodową, jednoczesne stosowanie innych leków NLPZ oraz leków przeciwkrzepliwych, nadużywanie alkoholu i aktywną infekcję Helicobacter pylori.

Zgodnie z wynikami aktualnych badań klinicznych, największą skutecznością w prewencji powikłań ze strony przewodu pokarmowego u pacjentów przyjmujących aspirynę cechują się inhibitory pompy protonowej (pantoprazol, omeprazol, esomeprazol).

Drugą skuteczną metodą prowadzącą do spadku częstości występowania działań niepożądanych jest redukcja rekomendowanej dawki leku do poziomu 75–150 mg ASA na dobę. Znacząco poprawia tolerancję leczenia, zapewniając jednocześnie u większości pacjentów skuteczny efekt przeciwpłytkowy.

Zarówno z praktyki klinicznej, jak i z piśmiennictwa wynika, że wśród pacjentów ze wskazaniami do stosowania przeciwpłytkowych dawek ASA i przy braku czynników ryzyka, prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań krwotocznych oraz uszkodzenia śluzówki przewodu pokarmowego jest niewielkie.

Sprawdź również: NLPZ – czy jesteśmy od nich uzależnieni?

Gastrotoksyczność leków a aspiryna stosowana u dzieci

Szczególnie wnikliwego nadzoru wymagają jednak najmłodsi – to oni bowiem najbardziej narażeni są na wystąpienie działań niepożądanych. Dzieje się tak, gdyż ich śluzówka przewodu pokarmowego charakteryzuje się dużą przepuszczalnością. Leki szybciej wchłaniają się u maluchów po podaniu doustnym. Błona śluzowa jest ponadto bardziej delikatna i wrażliwa na drażniące działanie leków.

Równie niedojrzałe u najmłodszych są układy enzymatyczne odpowiadające za detoksykację leków. Jeden z takich procesów – sprzęganie z kwasem glukuronowym, zwłaszcza u dzieci zachodzi szczególnie wolno. Niesie to za sobą niebezpieczeństwo, że do krwiobiegu dostanie się znacznie wyższa dawka aktywnej formy leku.

Niedojrzałość przewodu pokarmowego noworodków i niemowląt ma bezpośrednie przełożenie na uwolnienie oraz absorpcję środka leczniczego.

Radioklinika | Gastrotoksyczność leków w kardiologii

Ściśle związane jest to z mniejszą powierzchnią wchłaniania, wolniejszym wytwarzaniem kwasu solnego, enzymów trawiennych oraz zmienioną szybkością opróżniania żołądka i perystaltyką jelit. U dzieci obserwuje się również wyższy poziom pH soku żołądkowego i szybsze opróżnianie żołądka. Skutkiem tego jest zmniejszone lub zwiększone wchłanianie leków.

Inhibitory konwertazy angiotensyny

Te powszechnie stosowane w kardiologii leki mają wielokierunkowe działanie na organizm. Poza zdolnością obniżenia ciśnienia krwi, działają ochronnie na nerki, wykazują aktywność przeciwzakrzepową i antyproliferacyjną.

Mnogość zastosowań inhibitorów ACE sprawia, że coraz częściej mówi się o ich działaniach niepożądanych. Szacuje się, że nawet 20% chorych porzuca leczenie tą grupą leków z powodu wystąpienia działań niepożądanych.

Objawy ze strony układu pokarmowego nie są częste. Pojawiają się jednak doniesienia, że poza łagodnymi nudnościami, wymiotami i biegunką pojawiają się również cięższe skutki uboczne. Podczas terapii kaptoprilem część chorych uskarża się na przykład na zaburzenia smaku.

Opisywano również przypadki rumienia śluzówki jamy ustnej po kaptoprilu i enalaprilu. Rzadko występujący po zastosowaniu inhibitorów ACE obrzęk naczynioruchowy może dotyczyć śluzówki jelita, co objawia się najczęściej uporczywymi bólami brzucha. Zanotowano również wiele przypadków ostrego zapalenia trzustki, po prawie wszystkich inhibitorach konwertazy angiotensyny.

Spironolakton

Zaliczany do tzw. diuretyków oszczędzających potas, spironolakton sam w sobie nie podrażnia błony śluzowej żołądka. Hamuje on jednak proces włóknienia, przez co utrudnia gojenie się uszkodzeń przewodu pokarmowego, wywołanych innymi czynnikami. Badacze wykazali, że u osób stosujących spironolakton ryzyko uszkodzenia górnego odcinka przewodu pokarmowego jest ponad 7-krotnie wyższe w porównaniu z grupą kontrolną!

UWAGA: ryzyko to wzrasta, gdy równocześnie stosowany jest jeden z przedstawicieli niesteroidowych leków przeciwzapalnych, rutynowo podawanych w terapii bólu.

Doustne leki przeciwzakrzepowe

Stosowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych – zarówno tych starszych (acenokumarol, warfaryna), jak i nowszych farmaceutyków (riwaroksaban, dabigatran) wiąże się z ryzykiem wystąpienia niebezpiecznych krwawień. Krwawienia te mogą dotyczyć również przewodu pokarmowego i manifestować się krwiopluciem lub pojawieniem się krwi w kale.

UWAGA: ryzyko to wzrasta jeśli równolegle stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne, werapamil, aspiryna lub amiodaron.

Glikozydy naparstnicy

Digoksyna należąca do tzw. glikozydów naparstnicy jest jednym z najdłużej stosowanych leków w kardiologii. Zwiększa siłę skurczów i podbudliwość mięśnia sercowego, jednocześnie zwalniając jego rytm. Niestety w czasie terapii digoksyną mogą pojawić się bóle brzucha, nudności, wymioty oraz bardzo często – biegunki.

Inne leki

Często zgłaszanym działaniem niepożądanym przez pacjentów leczonych kardiologicznie są zaparcia. Dotyczy to głównie chorych przyjmujących tzw. antagonistów wapnia (werapamil) lub diuretyków (furosemid). Diuretyki tiazydowe mogą powodować również zaburzenia łaknienia i nudności.

Gastrotoksyczność leków – podsumowanie

Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego mogą dać się we znaki. Ważne, by umieć powiązać uporczywe objawy ze stosowanymi lekami i zamiast porzucić stosowaną terapię zwrócić się do lekarza lub farmaceuty po pomoc. Lekarz najprawdopodobniej zaleci odpowiednią terapię osłonową, a farmaceuta podpowie, jakimi naturalnymi i bezpiecznymi środkami zwalczać biegunkę, zaparcia lub bóle żołądka.

Nie wolno zapominać nam również o zdrowej i zróżnicowanej w diecie bogatej w błonnik. Reguluje on bowiem pracę całego przewodu pokarmowego, a dodatkowo pochłania szkodliwe związki.

W okresie stosowania leków gastrotoksycznych spożywajmy niewielkie objętościowo posiłki w imię zasady „mało i często”. Spożywanie obfitych posiłków wpływać będzie niekorzystnie na samopoczucie chorego, gdyż duża objętość posiłków pobudza czynność wydzielniczą żołądka, prowadząc do nasilenia przykrych dolegliwości.

Stosujmy również więc dietę ubogą w substancje pobudzające wydzielanie soku żołądkowego. Ograniczmy spożycie soli i słonych przekąsek. Zrezygnujmy również ze smażenia i pieczenia potraw z dodatkiem tłuszczu na rzecz gotowania w wodzie lub na parze, duszenia, oraz pieczenia w piekarniku. Łagodnie przyprawiajmy posiłki.

Chcesz dowiedzieć się więcej o chorobach układu krążenia i ich leczeniu? Zapraszamy do naszego centrum tematycznegoCHOROBY SERCA I NACZYŃ

ZapiszZapisz

ZapiszZapisz

ZapiszZapisz

1 KOMENTARZ

  1. Witam
    Od 2m-ce biorę Xarelto 20mg i raczej będę musiał stosować go przewlekle
    Od kilku dni pojawiły mi się problemy gastryczne (bulgotanie w brzuchu oraz zaparcia)
    Co w tym przypadku należy stosować: leki IPP czy probiotyk?

Zapytaj lub skomentuj:

Napisz komentarz
Podaj swoje imię