Glutamina – aminokwas ważny we wspomaganiu leczenia chorób zapalnych jelit.

Glutamina jest aminokwasem, który pełni wiele ważnych funkcji w organizmie.  Ma swój udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego, wspomaga zachowanie integralności błony śluzowej jelita cienkiego, zapobiega atrofii kosmków jelitowych. Wiele badań wskazuje na dobroczynny efekt podawania glutaminy pacjentom przed i w trakcie chemioterapii. Znaczny niedobór glutaminy może objawiać się złą pracą układu pokarmowego, immunologicznego oraz mięśniowego.

Glutamina – stężenie w organizmie, źródła w pożywieniu

Glutamina to aminokwas będący amidem kwasu glutaminowego. Należy do grupy aminokwasów endogennych – takich, które nasz organizm może sam syntetyzować.

Glutamina należy do grupy aminokwasów występujących w naszym organizmie w największej ilości, stanowi około 50-60% całej puli wolnych aminokwasów. Stężenie glutaminy w tkance mięśniowej (będącej głównym producentem tego aminokwasu), wynosi około 20-30 mM, w komórkach mózgu waha się w granicach 6-11 mM, natomiast w osoczu wynosi 0,5-0,8 mM. 

Uważa się, że średnio 60% glutaminy produkowane jest przez nasz organizm, natomiast pozostałe 40%  dostarczane z pożywieniem. Glutaminę możemy znaleźć w produktach wysokobiałkowych, takich jak mięso (wołowina, drób, wieprzowina, dziczyzna), jaja, mleko i jego przetwory. Poza tym występuje w produktach roślinnych, np. w tofu, ryżu, kukurydzy, brokułach, szparagach. 

Ważne funkcje glutaminy w organizmie

Glutamina jest wykorzystywana przez nasze tkanki i narządy. Funkcje, które pełni w organizmie to m.in.:

• bierze udział w syntezie mocznika, glukozy, glutationu i samych aminokwasów;
• pełni istotną funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego – wpływa na proliferację limfocytów T, przyśpiesza różnicowanie się limfocytów B, wspomaga działanie neutrofilów, makrofagów, monocytów;
• wpływa na prawidłową pracę układu GALT (Gut Associated Lymphoid Tissue), wspomaga zachowanie integralności błony śluzowej jelita cienkiego, zapobiega atrofii kosmków jelitowych; 
• pełni istotną rolę w zachowaniu poprawnego działania ośrodkowego układu nerwowego. Bierze udział m.in. w przemianach energetycznych oraz syntezie neuroprzekaźników aminokwasowych;
• pomaga w zachowaniu równowagi kwasowo-zasadowej, jest głównym substratem wytwarzania amoniaku w nerkach oraz wychwytuje protony w moczu;
• bierze udział w syntezie puryn i pirymidyn potrzebnych do powstania kwasów nukleinowych. 

Glutamina a choroba wrzodowa

Badania przeprowadzone kilka lat temu (na szczurach – przyp. red.) wykazały pozytywny wpływ glutaminy na wspomaganie leczenia choroby wrzodowej. Mechanizm działania polega na dostarczaniu komórkom błony śluzowej żołądka energii oraz przyczynia się do lepszego ich ukrwienia poprzez zwiększenie przepływu krwi przez włosowate naczynia krwionośne.

Poprawa ukrwienia błony śluzowej zdecydowanie poprawia i przyspiesza gojenie się stanów zapalnych.

W tej kwestii wskazane jest przeprowadzenie kolejnych badań.

Glutamina i jej wpływ na jelita

Pierwsze przesłanki o korzystnym wpływie glutaminy na jelita pojawiły się już kilkanaście lat temu.

Uważa się, że glutamina może mieć bardzo pozytywny wpływ na wspomaganie leczenia chorób zapalnych jelit. Działanie to wiąże się z wyraźnym wpływem troficznym na tkanki jelita cienkiego. Jest także doskonałą substancją energetyczną dla komórek jelita cienkiego i grubego.

Jedno z najnowszych badań (trwające 8 tygodni badanie randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo) miało na celu ocenę skuteczności i bezpieczeństwa doustnej suplementacji glutaminy u pacjentów z zespołem jelita drażliwego (IBS), ze zwiększoną przepuszczalnością jelit po zakażeniach jelitowych. Badanie dotyczyło osób dorosłych, które zostały losowo przydzielone do przyjmowania glutaminy lub placebo. Pod uwagę brano następujące parametry: zmniejszenie się objawów IBS, ilość wypróżnień, formę kału, przepuszczalność jelit. 

Wyżej wymienione badanie wykazało, że u osób z IBS, z nadmierną przepuszczalnością jelitową po infekcji, doustna suplementacja glutaminą znacznie i bezpiecznie zmniejszyła wszystkie główne dolegliwości związane z IBS. Różnice procentowe pomiędzy grupą biorącą glutaminę a placebo były dosyć spore. By potwierdzić te korzystne wyniki należałoby jednak przeprowadzić randomizowane badania kliniczne na szerszą skalę. 

W przeglądzie różnych prac i badań naukowych możemy się niejednokrotnie natknąć na wzmianki potwierdzające pozytywne działanie glutaminy na jelita. Większość doświadczeń opiera się jednak na badaniach obserwacyjnych. Zasadne wydaje się, aby przyszłe badania koncentrowały się bardziej na mechanizmach leżących u podstaw działania glutaminy.

Zdarza się również, że badania kliniczne nie potwierdzają pozytywnego działania glutaminy na jelita, pomimo iż badania in vivo i na modelu zwierzęcym wykazały korzystne efekty. Tym bardziej potrzeba kolejnych badań na szerszą skalę, na ludziach, by dokładnie potwierdzić pewne tezy i badania obserwacyjne.

Glutamina a chemioterapia

Chemioterapia niesie ze sobą wiele działań niepożądanych, a jednym z nich jest uszkodzenie jelit, objawiające się jako zapalenie śluzówki jelita oraz jamy ustnej. W przekroju wielu badań znaleźć możemy informacje na temat dobroczynnego efektu podawania glutaminy w stanach zapalnych jelit wywołanych przez chemioterapię. Zaobserwowano m.in.

• poprawę stanu odżywienia,
• zmniejszenie stopnia uszkodzenia jelit,
• spadek rozwoju dysbioz bakteryjnych,
• lepszą rekonwalescencję,
• dłuższe przeżycie.

Wykazano również, że glutamina podawana przed chemioterapią zmniejsza uszkodzenie nabłonka jelitowego spowodowane metotreksatem. Może również zmniejszać neurotoksyczne działanie paklitakselu. 

Wzrost zapotrzebowania na glutaminę

Zdarzają się pewne sytuacje oraz stany chorobowe, w których zapotrzebowanie na glutaminę wzrasta. Dzieje się to szczególnie u:

1. wcześniaków,
2. osób niedożywionych, wskutek m.in. wyniszczających diet odchudzających,
3. sportowców (glutamina oczyszcza organizm ze szkodliwych produktów przemian metabolicznych),
4. osób po zabiegach chirurgicznych, ciężkich operacjach, przeszczepie szpiku, napromieniowanych lub po ciężkich poparzeniach,
5. osób z chorobami wątroby i nerek, AIDS/HIV, stanami zapalnymi jelit, martwiczym zapaleniem jelita cienkiego i okrężnicy, zapaleniem trzustki, sepsy.

Niedobory glutaminy u osób zdrowych i ze zrównoważoną dietą raczej się nie zdarzają. Prawidłowy poziom glutaminy wynosi pomiędzy 600 a 900 mcgmol/l we krwi. W przypadku obniżenia się tej wartości mogą pojawić się problemy z wydolnością organizmu, dłuższym czasem rekonwalescencji po przebytej chorobie oraz gorszym gojeniem się ran. 

Objawy niedoboru glutaminy

Znaczny niedobór glutaminy może objawić się nieprawidłową pracą:

1. układu pokarmowego – zapalenie śluzówki, owrzodzenie, atrofia kosmków, zespół przeciekającego jelita; 
2. układu immunologicznego – zwiększona skłonność do infekcji, spowolnienie wytwarzania się przeciwciał oraz komórek odpornościowych;
3. układu mięśniowego – utrata glutaminy w mięśniach; spadek poziomu GSH, czyli zespół niedoboru glutationu-cysteiny; utrata masy mięśniowej; powolne wyniszczenie. 

Co ciekawe! Glutaminę najlepiej podawać w postaci roztworu o temperaturze pokojowej – zbyt wysoka temperatura powoduje jej rozkład. Glutamina w czystej postaci jest bardzo niestabilna i dosyć słabo rozpuszcza się w wodzie. Z tego powodu najlepiej spożywać jej dipeptydy w formie alanylo-glutaminy lub glicyloglutaminy. 

UWAGA! suplementacja glutaminy nie może być zastąpiona przez spożywanie kwasu glutaminowego. 

Dawkowanie glutaminy u osób ze zwiększonym zapotrzebowaniem

Dawkowanie dla osób ze większym zapotrzebowaniem na glutaminę przedstawia się następująco:

1. sportowcy – zaleca się 10-20 g na dobę. Może być w postaci alanyloglutaminy w formie napojów, do 0,2 g na kilogram masy ciała lub 10 g po treningu i 10 g po przebudzeniu;
2. osoby z chorobami układu pokarmowego – od 2 do 10 g na dobę;
3. chorzy po urazach, poparzeniach, przeszczepie szpiku kostnego, w ostrych zapaleniach jelit po chemioterapii – 15-40 g glutaminy w postaci dipeptydu, w połączeniu z glicyną (aminokwasem endogennym), maślanem sodu, antyoksydantami (selen, witamina E i C) oraz kwasami omega-3.

Ten artykuł również może Cię zainteresować: „Kwas masłowy (maślan sodu) sprzyja regeneracji jelit!”

Glutamina. Słowem podsumowania…

Większość badań naukowych podkreśla, że niezbędne jest przeprowadzenie kolejnych badań z randomizacją, które pozwoliłyby na dokładniejsze i bardziej jednoznaczne określenie wskazań do leczenia żywieniowego glutaminą. Biorąc jednak pod uwagę przesłanki świadczące o pozytywnym działaniu glutaminy oraz jej dobrej tolerancji przez organizm oraz brak działań niepożądanych, można spróbować wdrożyć suplementację w celu wspomagania leczenia. 

Bibliografia: 

1. Marc P. McRae, Therapeutic benefits of glutamine: An umbrella review of meta-analyses, Biomedical Reports, 2017 May; 6(5): 576–584;
2. Qiqi Zhou i wsp, Randomised placebo-controlled trial of dietary glutamine supplements for postinfectious irritable bowel syndrome, Neurogastroenterology, Online issue publication, May 08, 2019;
3. Min-Hyun K, Hyeyoung K, The Roles of Glutamine in the Intestine and Its Implication in Intestinal Diseases, Molecular Sciences, 2017 May; 18(5): 1051;
4. Rowicka G, Czajka M, Znaczenie diety w profilaktyce i leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, Borgis – Medycyna Rodzinna 1/2011, s. 15-18;
5. Sidoryk M, Transport glutaminy w ośrodkowym układzie nerwowym, Postęp Biochemii,2004, 50(4), 363-370;
6. Ciok Janusz, Żywienie w patogenezie i leczeniu nieswoistych zapalnych chorób jelit, Borgis, Nowa Medycyna, 1999, 10;
7. Kędziora S, Słotwiński R, Dąbrowska A, Leczenie żywieniowe zawierające glutaminę według zaleceń Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu 
8. (ESPEN), Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5 (5): 258–265; 
9. Gröber U. Red. Wyd. I polskiego: Wawer I.: Leki i mikroskładniki odżywcze. MedPharm Polska, 2015;