Inhalacje. Jak wykonywać je prawidłowo?

Inhalacje są obecnie jedną z najpopularniejszych metod leczenia ostrych stanów zapalnych dróg oddechowych u dzieci. Aby jednak przynosiły oczekiwane efekty, muszą być przeprowadzone prawidłowo! Z mojego zawodowego doświadczenia wynika, że rodzice nie do końca wiedzą, jak wybrać właściwy inhalator, a także w jaki sposób prawidłowo przeprowadzić inhalację. A błędne decyzje i niewłaściwa aplikacja przekłada się na mniejsze powodzenie terapii!

[aktualizacja: 01’2021]

Inhalacje – lecznicza mgiełka

Inhalacja jest klasyczną metodą terapii wziewnej, polegającą na dostarczeniu leku w postaci aerozolu do dróg oddechowych. Cząsteczki leku są zawieszone w gazie, dzięki czemu mogą docierać do różnych części układu oddechowego. Uzależnione jest to od wielkości rozpraszanych cząsteczek.

Większe cząstki przenikną bez kłopotu do górnych dróg oddechowych, podczas gdy mniejsze z powodzeniem dotrą także do ich dolnych części. Wszystko zależy od naszych potrzeb – w leczeniu zapalenia oskrzeli wystarczy inhalacja cząsteczkami leku o większej średnicy, natomiast w astmie oskrzelowej optymalna wielkość cząstek wynosi od 2 do 5 mikronów.

Inhalacje. Nebulizator czy inhalator?

Pojęcia nebulizator i inhalator są stosowane w języku potocznym zamiennie. Również w tym artykule dokonano takiego zabiegu, gdyż dotyczy on klasycznego sprzętu do podstawowych zastosowań i inhalacji.

W języku medycznym inhalatorem i nebulizatorem nazywa się jednak dwa odmienne urządzenia.

Inhalatory

Inhalator wykorzystywany jest w leczeniu astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), czy długo utrzymującego się napadowego kaszlu. Jest integralną częścią środka leczniczego wydawanego z przepisu lekarza w aptece. Diabeł tkwi w szczegółach – w tym przypadku w technice tworzenia aerozolu. I tak wyróżnia się inhalatory: ciśnieniowe, proszkowe oraz pneumatyczne i ultradźwiękowe.

Inhalatory ciśnieniowe i proszkowe to przenośne, małe urządzenia dołączane do leków wziewnych na astmę i PoChP.

Nebulizatory

Inhalatory pneumatyczne i ultradźwiękowe nazywa są nebulizatorami z powodu lepszego rozdrobnienia cząstek. Tworzą one mgiełkę niewielkich kropelek substancji czynnej leku w powietrzu, która następnie dociera do różnych części układu oddechowego. Mgiełka ta jest wytwarzana z zastosowaniem ultardźwięków lub sprężonego powietrza/tlenu.

Inhalator ultradźwiękowy (nebulizator) to już bardziej profesjonalny sprzęt stosowany u ciężko chorych np. na mukowiscydozę.

W nebulizatorze aerozol wytwarza się stale. Pacjent oddycha swobodnie przez maseczkę, a nie jak w przypadku pozostałych inhalatorów, gdzie musi skoordynować wdech przez usta wraz z uwolnioną dawką.

Parametr wielkości cząstek powinniśmy wziąć pod uwagę już w momencie zakupu inhalatora. Obecnie większość inhalatorów dostępnych w aptekach charakteryzuje się wysoką sprawnością i rozprasza cząstki do pożądanej wielkości.

Wielkość cząsteczek powinna wynosić 4-5 mikronów (tylko cząsteczki mniejsze niż 6 mikronów przenikają do drzewa oskrzelowego), a prędkość przepływu powietrza co najmniej 8-9 litrów na minutę. Im więcej powietrza na minutę wytwarza aparat, tym lepiej! Badania wykazują, że najbardziej wydajne są aparaty, których sprężarki generują około 16 litrów powietrza na minutę.

• wielkość od 10 do 7 µm – pozostają w nosogardzieli
• wielkości od 6 do 4 µm – dostają się do tchawicy i oskrzeli
• wielkość od 3 do 1 µm – penetrują do płuc i pęcherzykach płucnych
• wielkości < 1 µm – są mimowolnie wydychane

Wielu rodziców najmłodszych pacjentów coraz częściej decyduje się na stosowanie przystawek do nebulizatora w postaci smoczków.

Tymczasem najnowsze rekomendacje dla chorych z ostrą infekcją górnych i dolnych dróg oddechowych zalecają przeprowadzanie inhalacji za pomocą inhalatora tłokowego lub kompresorowego, z wykorzystaniem maseczki twarzowej.

Podawanie u takich pacjentów leku przez ustnik nie gwarantuje jego prawidłowego działania w płucach.

WAŻNE! Warto pamiętać, że maseczka twarzowa musi szczelnie obejmować usta i nos dziecka. Wiele badań wykazało, że odsunięcie maseczki na 1 centymetr może zmniejszyć dostępność leku w płucach o 50%, a na 2 cm nawet o 80%.

To może Cię zainteresować: Górne drogi oddechowe i nawracające infekcje – jak im zaradzić?

Rodzaj inhalatora. Co wybrać?

Na depozycję leku ma wpływ również rodzaj inhalatora. Powszechne inhalatory tłokowe i kompresorowe zapewniają depozycję płucną w zakresie 5-10% podanej dawki.

Inhalatory tłokowe i pneumatyczne to inaczej inhalatory kompresorowe. To jedna rodzina urządzeń – umownie nazywa się je nebulizatorami. Mają najsłabszą depozycję leku, ale wystarczającą do inhalacji parą wodną, popularnym Pulmicortem, Nebbudem czy Mucosolvanem.

Znacznie lepsze wyniki uzyskują inhalatory ultradźwiękowe, ale ich cena oscyluje w granicach kilkuset złotych. W przypadku leczenia przewlekłego warto więc wybierać droższy i bardziej profesjonalny sprzęt.

Nebulizacja daje możliwość łączenia kilku leków jednocześnie, zapewnia odpowiednie nawilżenie górnych dróg oddechowych oraz usprawnia aparat śluzowo-rzęskowy błony wyściełającej drogi oddechowe.

Dużym atutem jest bezbolesność metody oraz możliwość stosowania w przypadku braku współpracy z pacjentem np. u najmłodszych.

W porównaniu do gotowych, przenośnych inhalatorów, czy dysków stosowanych w terapii astmy oskrzelowej ma jednak sporo ograniczeń. Nebulizacja trwa zwykle znacznie dłużej niż inhalacja inhalatorem proszkowym oraz powoduje znaczne straty leku.

Inhalatory dla niemowląt

U dzieci do 1. roku życia zaleca się używanie inhalatorów kompresorowych lub tłokowych. Do inhalacji nadają się tylko specjalnie zaprojektowane zawiesiny, które ulegają następnie rozproszeniu w 0,9% roztworze soli fizjologicznej. Najczęściej do inhalacji z wykorzystaniem nebulizatora stosuje się leki rozkurczające oskrzela, rozrzedzające zawiesinę oraz glikokortykosteroidy. W przypadku tych ostatnich bardzo ważne jest stosowanie się do zaleceń umieszczonych na ulotce.

Inhalacje – przeciwwskazania

Nie wszyscy jednak mogą wykorzystywać lecznicze właściwości leczniczej ,,mgiełki”. Dotyczy to chorych cierpiących na:

• ciężką niewydolność serca,
• niewydolność oddechową,
• przewlekłe, ciężkie choroby układu oddechowego (gruźlica, nowotwory),
• krwotok z dróg oddechowych.

UWAGA! W wyżej wymienionych przypadkach należy zasięgnąć konsultacji lekarskiej!

Inhalacje i powikłania. Jakie środki ostrożności powinniśmy zachować?

Miejscowym powikłaniem nebulizacji wziewnymi sterydami jest bowiem grzybica jamy ustnej i gardła oraz chrypka. Aby zminimalizować ryzyko powikłań, należy za każdym razem przepłukać jamę ustną po przeprowadzonej inhalacji.

Coraz częściej w terapii stosuje się jednak najnowsze glikokoertykosteroidy występujące w formie proleku, czyli nieaktywnej formy np. cyklesonid. Dzięki temu nieaktywny w jamie ustnej lek nie ma negatywnego wpływu na błonę śluzową.

Ostrożność należy zachować również w przypadku olejków eterycznych. Po pierwsze – większość sprzętu na rynku nie jest przystosowana do tego typu roztworów, a używanie sprzętu niezgodnie z instrukcją grozi uszkodzeniem. Po drugie – w przypadku niektórych osób inhalacja olejkami eterycznymi, których cząsteczki są „rozbijane” do niewielkich rozmiarów grozi miejscowym podrażnieniem, a nawet odruchowym skurczem oskrzeli!

Ostrożność powinny również zachować kobiety ciężarne. Choć aromaterapia może przynieść nieocenione korzyści w tym szczególnym stanie zdrowia kobiety, za każdym razem powinna być ona skonsultowana z lekarzem prowadzącym.

Przeczytaj także: Olejki eteryczne w ciąży i w połogu. Przewodnik bezpiecznego stosowania.

UNIBEN, partner sekcji „Gardłowa Sprawa”