W ostatnim czasie bardzo dużo mówi się o kleszczach i chorobach odkleszczowych. Specjaliści ostrzegają i zalecają dokładne oglądanie ciała, a także informują, jak prawidłowo usunąć kleszcza. Samo wyjęcie kleszcza nie chroni nas jednak przed rzadką, choć bardzo poważną chorobą, jaką jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). W Warszawskim Szpitalu dla Dzieci odbyła się współorganizowana przez Fundację „Aby Żyć” konferencja poświęcona m.in. kleszczowemu zapaleniu mózgu i powikłaniom wynikającym z choroby.
[aktualizacja: 08’2020]
Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu?
Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba rzadka, która rocznie dotyka zaledwie 150-250 osób. To niewiele w porównaniu z boreliozą, na którą każdego roku zapada 10 tys. KZM jest jednak znacznie poważniejszym i trudniejszym w leczeniu schorzeniem. To choroba siejąca spustoszenie w całym organizmie! Wirus zajmuje struktury mózgowia – organu najważniejszego w funkcjonowaniu człowieka, a szczególnie wrażliwego w okresie wzrostu.
KZM występuje wielokrotnie rzadziej niż borelioza, ale należy pamiętać że nie ma przyczynowego leczenia.
„Ciężkie przypadki kleszczowego zapalenia mózgu o dramatycznym przebiegu w odróżnieniu do boreliozy nie są powszechnie opisywane w internecie. Mniej osób choruje i znacznie mniej jest także informacji o tej chorobie. Mniejsza jest również świadomość o istnieniu takiej choroby w Polsce” – mówiła podczas konferencji prof. dr hab. Joanna Zajkowska, zastępca kierownika Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku.
Wirus kleszczowego zapalenia mózgu to flawiwirus, należący do rodziny Flaviviridae.
Wystarczy, że kleszcz, nimfa lub larwa ugryzie człowieka i może dojść do zakażenia flawiwirusem. Trzeba mieć świadomość, że kleszczowe zapalenie mózgu nie jest leczone jak borelioza – nie ma możliwości leczenia antybiotykami.
Uwaga: na KZM chorują osoby w każdym wieku, a 10-20 proc. zachorowań dotyczy dzieci!
Kleszczowe zapalenie mózgu – objawy i leczenie
Jeżeli w ciągu 7-14 dni od ugryzienia kleszcza wystąpią objawy grypopodobne, należy zgłosić się do lekarza. Ból głowy i gorączka, nudności i wymioty to najczęstsze objawy, które zawsze pojawiają w przebiegu kleszczowego zapalenia mózgu. To choroba, z którą nie ma żartów! Po jej pierwszej „grypopodobnej” fazie może wystąpić faza druga – znacznie poważniejsza, gdzie dochodzi do uszkodzenia układu nerwowego!
W większości przypadków wirus powoduje jedynie objawy grypopodobne i nie dociera do układu nerwowego. Zostaje w porę wyeliminowany przez mechanizmy obronne organizmu.
Jeśli dojdzie do objawów wskazujących na zajęcie układu nerwowego, takich jak:
- silny ból głowy,
- nudności,
- wymioty,
- objawy tzw. ogniskowe,
chory trafia do szpitala, ale leczenie w warunkach szpitalnych polega jedynie na łagodzeniu objawów. W przebiegu kleszczowego zapalenia mózgu nie ma leczenia przyczynowego, które mogłoby hamować namnażanie wirusa lub jego całkowite wyeliminowanie. Potrafi to tylko własny układ odpornościowy chorego, jeśli jest przygotowany na kontakt z wirusem, dzięki szczepieniu przeciwko KZM.
W przypadku zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu jedyną możliwością terapii jest leczenie objawowe.
UWAGA! Około 2 proc. wszystkich zachorowań kończy się śmiercią pacjenta. Zwykle następuje to u osób obciążonych innymi chorobami, chorych z obniżoną odpornością w przebiegu innych chorób oraz osób starszych, które są bardziej narażone na ciężki przebieg KZM.
To może Cię zainteresować: Borelioza, czyli UWAGA na kleszcze!
Kleszczowe zapalenie mózgu i możliwe powikłania
KZM może skutkować licznymi powikłaniami, z którymi osoba chora musi się zmagać i być stale rehabilitowana. Można do nich zaliczyć:
- niedowłady kończyn,
- upośledzające ruchy rąk,
- chodzenie z zanikami mięśni,
- uporczywe bóle głowy,
- drżenia kończyn,
- zaburzenia równowagi,
- nerwice,
- depresja,
- zaburzenia koncentracji.
Od wielu lat w Polsce dostępna jest szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu, która jest szczepionką zalecaną. Pomimo, że szczepionka ma wysoką skuteczność, w Polsce niestety szczepi się tylko 1 proc. populacji. Dla porównania w Austrii szczepi się, aż 80% osób!
Szczepionka przygotowuje organizm na kontakt z wirusem, którego wcześniej nie spotkał. Organizm produkuje przeciwciała, które krążą w układzie odpornościowym.
To klasyczny mechanizm działania każdej szczepionki. W przypadku wprowadzenia wirusa do organizmu przez ukłucie kleszcza lub spożycie zakażonych produktów mlecznych, krążące przeciwciała pomagają unicestwić wirusa, zanim namnoży się i przedostanie do układu nerwowego.
Najlepiej szczepić się przeciwko KZM wczesną wiosną. Można robić to jednak także w innych porach roku.
W celu zaszczepienia przeciwko KZM należy udać się do lekarza POZ, który przepisze nam szczepionkę (do kupienia w aptece). Szczepionka przeciwko KZM wymaga trzech podań szczepienia pierwotnego: pierwsze, następne po miesiącu, a trzecie po roku. Następnie szczepienie przypominające wykonuje się co 3-5 lat.
Szczepionka przeciwko KZM jest szczepionką zabitą, opartą na jednym immunogennym białku.
Od 1993 r. regularnie szczepi się leśników, także uczniów i studentów leśnictwa oraz strażaków i wojskowych. Wśród tych grup nie spotyka się skutków ubocznych szczepionki na kleszczowe zapalenie mózgu.
Kleszczowe zapalenie mózgu. Szczepionka nie jest dla wszystkich!
Warto wiedzieć, że prawidłowe usunięcie kleszcza nie chroni przed zachorowaniem na KZM. Jedyną szansą na uniknięcie choroby jest szczepionka, która niestety nie może być podana każdemu!
Szczepionka przeciwko KZM, jak każda szczepionka może powodować typowe niepożądane odczyny poszczepienne. Są to: obrzęk, miejscowy ból, zaczerwienienie, gorączka i bóle mięśni. Zdarza się to jednak niezwykle rzadko, co potwierdzają regularnie szczepieni leśnicy.
Szczepionka nie jest dla wszystkich. Przeciwwskazaniem do szczepienia na kleszczowe zapalenie mózgu są:
- nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub substancje wykorzystywane w procesie produkcyjnym i obecne w ilościach śladowych (formaldehyd, neomycyna, gentamycyna, siarczan protaminy),
- ciężka nadwrażliwość na białko jaja lub inne białka kurze (reakcja anafilaktyczna po spożyciu białka jaja kurzego w wywiadzie).
UWAGA! Szczepienie należy odroczyć w przypadku ostrej choroby zakaźnej przebiegającej z gorączką.
Każdego roku w Polsce świadomość o kleszczowym zapaleniu mózgu zwiększa się, co przekłada się na większą liczbę szczepień. Warto pytać o nie lekarzy POZ i rozmawiać o ewentualnych obawach wynikających zarówno z KZM, jak i samego szczepienia.
Sprawdź także: Ukąszenia i użądlenia przez komary, kleszcze, pszczoły, meszki! Jak się przed nimi chronić?
