Zwykle zaczyna się niewinnie – katar, gorsze samopoczucie, początkowo niezbyt wysoka gorączka, zapalenie spojówek i osłabienie. Brzmi znajomo? To może być krztusiec, znany także jako koklusz, czyli ostra choroba zakaźna wywoływana przez bakterie! Jakie są jej przyczyny i jak ją skutecznie leczyć?

[aktualizacja: 02’2021]

Krztusiec (koklusz) – przyczyny choroby

Krztusiec, dawniej nazywany był kokluszem, wywołuje bakteria Bordetella pertussis. Ta niebezpieczna dla zdrowia pałeczka bakterii wytwarza toksynę, która skutkuje martwicą nabłonka dróg oddechowych! W efekcie wytwarza się gęsty i lepki śluz, a także pojawia się bardzo silny kaszel.

Jak objawia się krztusiec?

Wspomniane objawy zwiastunowe mogą przypominać grypę. Gorączka nie zawsze występuje i ten grypopodobny stan (katar, gorsze samopoczucie, zapalenie spojówek, osłabienie) trwać może do 2 tygodni. Później pojawia się kaszel.

Kaszel jest dość charakterystyczny i specyficzny. Stopniowo przybiera na sile, jest męczący i powoduje krztuszenie się, a próba łapania powietrza kończy się typowym „pianiem” dziecka. Może dojść także wymiotów i powstania „grzybka” ze śliny.

Pierwsze trzy tygodnie choroby to czas, kiedy chory najbardziej zaraża, a do zarażenia dochodzi drogą kropelkową.

Dziecko w trakcie kaszlu może robić się sine, a na twarzy i w obrębie spojówek pojawiają się wybroczyny. Takich ataków kaszlu może być nawet kilkanaście na dobę. U najmniejszych dzieci w trakcie kaszlu pojawiają się bezdechy i drgawki. Im pacjent młodszy, tym „pianie” jest bardziej wyrażone. U dorosłego z kolei kaszel jest po prostu bardziej intensywny i męczący oraz mniej charakterystyczny.

Faza choroby z intensywnymi napadami „piania” trwa od 4 do 6 tygodni, po których następuje okres zdrowienia. Po takim czasie kaszel wyraża się już znacznie słabiej – nasila się głównie przy okazji drobnych infekcji lub po wysiłku.

Krztusiec nazywany jest „100-dniowym kaszlem” i po tym czasie objawy choroby zwykle się uspokajają.

krztusiec | koklusz

Trochę statystyki, czyli częstotliwość zachorowań na krztuśca

  1. Każdego roku na świecie występuje około 60 mln nowych zachorowań na krztusiec. Choroba występuje głównie w krajach, w których nie wykonuje się szczepień ochronnych.
  2. W Polsce w 2015 r. odnotowano 4 959 zachorowań, a w 2016 r. liczba zarejestrowanych przypadków wzrosła do 6 856. Rok później, w 2017 r. wynosiła już 3 034 zachorowania. W 2018 roku odnotowano 1548 przypadki choroby, a w 2019 r. – 1626. Z kolei pierwszym półroczu 2020 r. (od początku stycznia do końca czerwca) zarejestrowano 602 zachorowania na krztusiec.
  3. Najwyższy odsetek zachorowań utrzymuje się w grupie dzieci w przedziale wiekowym 0-4 lata. U co piątego dziecka diagnozuje się krztusiec, natomiast ponad połowa zachorowań dotyczy osób w wieku >15 lat, z obserwowanymi dwoma szczytami: wśród nastolatków oraz osób starszych.
  4. W 2014 r. z powodu krztuśca zmarło 13 osób, w tym 11 dzieci (8 niemowląt poniżej 3. miesiąca życia). Rok wcześniej zmarło także 13 osób – wszystkie to niemowlęta (raport CDC). Na szczęście w ostatnich latach całej Europie odnotowuje się znaczny spadek umieralności na skutek krztuśca.
  5. Około 5% wszystkich odnotowanych przypadków krztuśca kończy się zgonem.
  6. Koklusz u osoby dorosłej ma męczący i uciążliwy przebieg, ale szczególnie niebezpieczny jest zwłaszcza u niemowląt do 3. miesiąca życia.

źródło 2. i 3. Jak wiele zachorowań na krztusiec występuje w Polsce?

Krztusiec – możliwe powikłania

Do powikłań kokluszu, powstających w wyniku nadmiernego wysiłku mięśni, zaangażowanych w powstawanie kaszlu, należą:

  • zapalenie płuc,
  • odma,
  • bezdechy,
  • niedotlenienie,
  • drgawki,
  • krwawienia śródczaszkowe,
  • inne zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego (głuchota, trwałe upośledzenie, padaczka),
  • zapalenie ucha środkowego,
  • wypadanie odbytnicy,
  • nietrzymanie moczu,
  • złamanie żeber,
  • niewydolność krążenia,
  • zespół nagłej śmierci.

To może Cię zainteresować: Zapalenie płuc u dzieci – objawy, właściwa diagnostyka, leczenie.

Badania dodatkowe w przypadku zachorowania na krztusiec

W celu potwierdzenia zakażenia pałeczką krztuśca, konieczne jest wykonanie badania mikrobiologicznego lub serologicznego. Dokładniejsze i łatwiejsze do wykonania wydają się badania mikrobiologiczne (PCR i hodowla).

Lekarz podejrzewając koklusz zleca pobranie wydzieliny z nosa oraz gardła i wysyła je do laboratorium. Po 2-3 dniach otrzymuje się wyniki. Problem diagnostyczny w przypadku krztuśca w polega jednak na tym, że wymaz należy pobrać jak najwcześniej. Niestety, zazwyczaj w pierwszej fazie choroby trudno jest wysunąć podejrzenie krztuśca. Z tego względu wiele wyników jest nieprawdziwych – fałszywie ujemnych lub fałszywie dodatnich.

Bez względu na wyniki, objawy (zwłaszcza u dzieci!) są na tyle charakterystyczne, że nasuwają podejrzenie krztuśca.

Zwykła morfologia krwi obwodowej może nakierować na rozpoznanie, przy poziomie leukocytów 20 000–30 000/µl lub w rozmazie -przewagą limfocytów.

Przeczytaj także: Morfologia krwi dziecka. Sprawdź, czy Twoja pociecha ma niedobory witamin lub mikroelementów!

Jak leczyć krztusiec?

W przypadku krztuśca konieczna jest antybiotykoterapia (antybiotyki z grupy makrolidów), najlepiej wdrożona do 3 tygodni od momentu pojawienia się kaszlu. Zwykle przynosi pozytywny efekt w postaci zmniejszenia natężenia objawów jedynie w pierwszej fazie infekcji, kiedy objawy przypominają grypę . Antybiotykoterapia wdrożona później nie wpływa na nasilenie objawów, ale zmniejsza ryzyko zarażenia osób z otoczenia.

W przypadku najmłodszych dzieci zwykle konieczna jest hospitalizacja, która umożliwia zastosowanie tlenoterapii, a w razie potrzeby także sztucznej wentylacji.

Krztusiec. Jak chronić siebie i dziecko?

Koklusz cechuje się wyjątkowo wysoką zaraźliwością – na skutek kontaktu z chorym zakaża się około 80-90% osób. Oczywiście najskuteczniejszym sposobem zapobiegania infekcji pałeczką Bordetella pertussis i jej powikłaniom są szczepienia.

Ani szczepienie, ani przechorowanie krztuśca nie dają trwałej odporności. Z tego względu szczepienia należy co jakiś czas powtarzać.

Zgodnie z polskim kalendarzem szczepień, niemowlak otrzymuje pierwszą dawkę szczepienia błonnica-tężec-krztusiec zwykle między 6. a 8. tygodniem życia. Ochronę przed krztuścem zapewnia jednak dopiero realizacja szczepienia podstawowego, czyli podanie 3 dawek szczepienia. W efekcie niemowlak jest chroniony przed pałeczką krztuśca dopiero po pół roku. W tym czasie bakteria stanowi dla malucha bardzo duże zagrożenie! Choroba w tym newralgicznym okresie często prowadzi do zgonu, a źródłem zakażenia są zwykle jego najbliżsi – rodzice i rodzeństwo.

Szczepienia ochronne przeciwko krztuścowi u kobiet w ciąży

Ochronę w pierwszych miesiącach życia zapewnia niemowlakowi przede wszystkim zaszczepienie się mamy między 28-38 tygodniem ciąży. Szczepienie pobudza jej organizm do produkcji przeciwciał, których poziom od ostatniego zaszczepienia zdecydowanie się zmniejszył. Mama jest chroniona – sama nie zachoruje na krztusiec (przebieg u dorosłego jest łagodniejszy), ale przede wszystkim nie zarazi swojego maluszka.

Dodatkowo przeciwciała mamy przechodzą przez łożysko (po 2 tygodniach osiągają swoje maksimum) i chronią maleństwo od pierwszych chwil życia. Poziom tych przeciwciał jest oczywiście największy w pierwszych tygodniach życia noworodka, później zaczyna spadać.

UWAGA: zaszczepienie mamy w III trymestrze ciąży nie zwalnia z wykonywania szczepień u dziecka zgodnie z kalendarzem.

Szczepionka przeciwko krztuścowi. Kto jeszcze powinien się zaszczepić na koklusz?

Zaleca się szczepienie wszystkich kobiet w III trymestrze ciąży – bez względu na historię szczepienia, tj. bez względu na to, ile czasu minęło od poprzedniego szczepienia. Należy również zweryfikować stan zaszczepienia pozostałych domowników.

Ponadto zaleca się wykonywanie przypominających szczepień wśród pracowników służby zdrowia, którzy mają kontakt z noworodkami oraz niemowlakami, a także u innych osób dorosłych, które taki kontakt mają.

Jeśli lekarz podejrzewa się krztusiec, zaleca izolację chorego. Powinna ona trwać do 5 dni po rozpoczęciu skutecznej antybiotykoterapii. Jeżeli antybiotyku nie podano, to izolacja powinna trwać nawet przez 3 tygodnie po pojawieniu się kaszlu.

Dowiedz się więcej! Zajrzyj do naszego działu: PARENTING – znajdziesz tam podcasty oraz artykuły, które podpowiedzą Ci jak dbać o dziecko w zdrowiu i chorobie.

1 KOMENTARZ

  1. Prawdę mówiąc jeszcze się nie spotkałam aby prowadzący ciążę ginekolog zalecił ciężarnej szczepienie. Jeżeli korzyści dla matki i dziecka sa większe niż potencjalne ryzyko szczepienia ciężarnej to dlaczego tak mało się o tym mówi i tak rzadko szczepi?

Zapytaj lub skomentuj:

Napisz komentarz
Podaj swoje imię