Wprowadzenie leków biologicznych anty-HER2 to jedna z większych rewolucji w onkologii. Te złożone struktury białkowe, produkowane dzięki metodom inżynierii genetycznej, dzielą się na leki referencyjne (oryginały) oraz leki biopodobne, zwane biosymilarami. Czym się różnią i jaką rolę odgrywają w leczeniu nowotworów piersi? Wyjaśnia nam dr n. med. Agnieszka Jagiełło-Gruszfeld z Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej Centrum Onkologii Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
[aktualizacja: 06’2020]
Leki biologiczne to leki produkowane przez mikroorganizmy (żywe bakterie), przy wykorzystaniu inżynierii genetycznej, w złożonym i wieloetapowym procesie technologicznym.
Aby bakteria mogła wyprodukować konkretny lek biologiczny, do jej jądra komórkowego należy wprowadzić kod genetyczny, programujący produkcję białka, które chcemy uzyskać. Na podstawie wprowadzonego fragmentu ludzkiego DNA bakteria produkuje białko, które później trzeba wyekstrahować z całej hodowli bakterii i odpowiednio zapakować.
Leki biologiczne są to bardzo skomplikowane w swojej budowie białka, których w inny sposób, tj. bez użycia hodowli bakterii, nie można by było wyprodukować.
Leki biologiczne można podzielić na:
- referencyjne (oryginalne) tj. wynalezione, zarejestrowane i opatentowane produkty lecznicze o udowodnionej skuteczności potwierdzonej badaniami klinicznymi,
- biopodobne (ang. biosimilar drugs; biosymilary), tj. kolejne, czasami nawet lepsze w działaniu i skuteczności wcielenie referencyjnych leków biologicznych, zawierające identyczną wersję substancji aktywnej, jaka występuje w oryginalnym (referencyjnym) biologicznym leku.
Leki biopodobne są używane w leczeniu niektórych chorób, m.in. raka piersi HER2-dodatniego, w którym stwierdza się zwiększoną ekspresję receptora HER2.
Leki biopodobne nadzieją w leczeniu nowotworów piersi
Wiele lat temu odkryto, że na powierzchni niektórych komórek raka piersi występuje zwiększona ilość receptora HER2, czyli receptora naskórkowego. Pobudzenie receptora powoduje aktywację całej kaskady wewnątrz komórki nowotworowej, która w rezultacie prowadzi do wyindukowania podziału komórki nowotworowej, czyli do wzrostu nowotworu.
Rak piersi nie jest jednolitą chorobą i wyróżnia się co najmniej cztery podtypy choroby. Różnią się one od siebie ilością receptora HER2, a także obecnością receptorów hormonalnych, estrogenowego i progesteronowego w jądrze komórkowym. Czynnikiem różnicującym nowotwory piersi jest również obecność białka Ki-67, które informuje o agresywności guza.
Leki biopodobne, łącząc się z receptorami komórek nowotworowych, hamują ich rozwój.
Lek biopodobny po podaniu przedostaje się do komórki nowotworowej ze zwiększoną ilością receptora HER2 i łącząc się z receptorem, blokuje dalsze podziały komórek. Lek biopodobny i receptor HER2 są białkami i w ten sposób wytwarza się lustrzane odbicia, aby utrzymać ich równowagę.
Terapia lekami biopodobnymi jest niezwykle skuteczna, a rokowania wzrastają niemalże dwukrotnie.
Większość przypadków nowotworu piersi leczy się w warunkach ambulatoryjnych, a także w trakcie hospitalizacji jednodniowej. Jeśli sytuacja jest bardziej skomplikowana i pacjentka wymaga leczenia wspomagającego lub operacyjnego, konieczna jest dłuższa hospitalizacja.
Leki biopodobne pierwotnie były produkowane jako farmaceutyki podawane dożylnie – w formie kroplówki. Obecnie aplikuje się je również podskórnie, jako iniekcję podskórną. Leki biopodobne są farmaceutykami o przedłużonym działaniu i podaje się je co trzy tygodnie.
To może Cię zainteresować: Nowotwory ginekologiczne – objawy, leczenie i profilaktyka
Działania niepożądane i skutki uboczne stosowania leków biopodobnych
Stosowanie leków biopodobnych może w niektórych przypadkach wywołać skutki uboczne. Są one jednak odwracalne i nie powodują trwałych uszkodzeń. Pacjentka może odczuwać dolegliwości paragrypowe, mieć lekką gorączkę i bóle mięśniowe tuż po podaniu leku. Warto wiedzieć, że objawy zazwyczaj ustępują po kilku godzinach.
Do najpoważniejszych skutków ubocznych należy uszkodzenie mięśnia sercowego. Jest ono odwracalne, gdy w momencie stwierdzenia uszkodzenia terapia lekami biopodobnymi zostanie wstrzymana. Pacjentka powinna być zbadana przez kardiologa i otrzymać odpowiednie leki. Zwykle po dwóch lub trzech miesiącach symptomy uszkodzenia mięśnia serca ustępują.
Uszkodzenie mięśnia serca to przejściowy, czynnościowy spadek jego wydolności. Taki stan dotyczy zaledwie 2-3% pacjentek i jest niezwykle rzadki.
Rak HER2 – dodatni występuje u około 20% chorujących na raka piersi, a ponad 80% z nich pozytywnie odpowiada na terapię lekami biopodobnymi, celowanymi na receptor HER2. Niestety, wciąż nieznana jest przyczyna braku reakcji na terapię lekami biopodobnymi wśród niektórych pacjentek.
W trakcie leczenia lub tuż po jego zakończeniu może wystąpić nawrót choroby. Wynik leczenia raka piersi w dużej mierze zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie postawienia diagnozy.
Nowotwór HER2-dodatni bardzo szybko się rozrasta, dlatego pacjentki zgłaszają się z dolegliwościami dopiero w zaawansowanym stadium, co może powodować utrudnione leczenie i nawroty choroby.
Obecnie terapię rozpoczyna się od leczenia celowanego, a nie jak w przypadku łagodniejszych nowotworów od chirurgii. Dzięki takiej kolejności uzyskuje się lepsze wyniki leczenia, co w efekcie umożliwia wyleczenie większości pacjentek.
Trastuzumab – lek, w którym specjaliści i pacjenci pokładają duże nadzieje
Trastuzumab (zwany ABP 980) to lek biopodobny, gdzie lekiem referencyjnym jest herceptyna. Niestety, wciąż nie jest on refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W obecnej chwili jest stosowany w Polsce wyłącznie w ramach badań klinicznych. Ograniczenia programu lekowego sprawiają, że w naszym kraju tego typu leczenie jest to nadal pieśń przyszłości. Specjaliści liczą jednak na zmianę podejścia, ponieważ leki biopodobne są ogromną nadzieją dla kobiet walczących z nowotworem piersi.
Aktualizacja informacji: Z przyjemnością informujemy, że biopodobny trastuzumab firmy Amgen znalazł się na lipcowej liście refundacyjnej. Pierwszy biopodobny lek biologiczny w onkologii będzie dostępny dla kobiet chorych na raka piersi HER2 dodatniego. Dzięki pozytywnej decyzji Ministerstwa Zdrowia pacjentki z rakiem piersi HER2 dodatnim uzyskają łatwiejszy dostęp do nowoczesnego i skutecznego leczenia zgodnego z międzynarodowymi standardami.
Podcast do wysłuchania
opracowanie tekstu: Joanna Zielińska
