Lipa – zioło idealne przy przeziębieniu i w stanach napięcia nerwowego

Lipa znana jest przede wszystkim ze swojego działania napotnego, chętnie sięgamy po nią podczas przeziębienia. Mało kto wie jednak, że lipa ma dużo szerszy zakres stosowania i można przy jej użyciu komponować m.in. mieszanki poprawiające trawienie czy uspokajające. Jeszcze jakie właściwości kryje w sobie lipa? Sprawdźmy.

Lipa – święte drzewo Słowian

Lipa to piękne drzewo dorastające do 30m wysokości, o gęstej zaokrąglonej koronie, które w okresie letnim zachwyca swym wdziękiem, urodą i zapachem. Już w dawnych czasach przedchrześcijańskich uważana była przez Słowian za jedno z dwóch najważniejszych świętych drzew. Pierwszym był dąb, który uosabiał siłę i męskość, a lipę uważano za drzewo żeńskie – była poświęcona różnym boginiom i nimfom. W Europie można spotkać 30 gatunków lip, a najpopularniej występuje lipa wąskolistna (Tilia cordata Mill) oraz rzadsza lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos Scop). Jest drzewem powszechnie spotykanym, często jest też sadzona jako drzewo ozdobne w parkach i wzdłuż ulic.

Według wierzeń poprzez lipę bóstwa objawiały swoją dobroć, łagodność i życzliwość oraz szczodrość. Przypisywano jej dobry wpływ na los człowieka. Gałązki lipy chroniły dom i zapewniały mu spokój, a okadzanie nimi domu przed burzą chroniło przed piorunami i ulewnym deszczem.

W świętych gajach lipy otaczały miejsce zamieszkiwania bóstw, wyznaczała miejsca do odprawiania sądów i obrzędowych tańców. Wiązano ją z płodnością, życiem i witalnością – elementy tego kultu chrześcijaństwo wykorzystało wiążąc lipę z osobą Matki Boskiej, stąd często można spotkać kapliczki właśnie obok lipy.

Lipa pojawia się również w mitologii germańskiej – była drzewem kochanków, pod którym się tańczy i świętuje oraz rozsądza spory. W Grecji symbolizowała niewinność, czystość i nadzieję.

Wykorzystanie lipy w rzemiośle

Drewno lipowe jest miękkie i łatwe w obróbce, cenne dla rzeźbiarzy i snycerzy, a także wykorzystywane do wyrobu instrumentów muzycznych, kubków i łyżek. Wykonywano z niej kołyski dla dzieci, aby zapewnić im błogi i zdrowy sen, ale także i trumny – dla spokoju wiecznego zmarłych. Z łyka lipowego wykonywano kosze, cedzidła i chodaki. Drewno lipowe służy do wypalania lekkiego, chłonnego węgla – Carbo medicinalis (syn. Carbo ligni, Carbo Tiliae).

Skład chemiczny lipy jako surowica leczniczego

Surowcem leczniczym są wierzchotkowe kwiatostany złożone z drobnych żółtawych kwiatków wraz z charakterystyczną podsadką (Inflorescentia Tiliae). Zbiera się je pod koniec czerwca lub w lipcu i suszy w miejscach zacienionych i przewiewnych, w temperaturze do 35°C.

Kwiatostany lipy najlepiej zbierać w porze suchej, aby kwiaty nie czerniały i nie traciły na wartości. Przechowujemy je w szczelnie zamkniętych pojemnikach. Lipa szerokolistna zakwita nieco wcześniej niż wąskolistna, bo już w połowie czerwca.

Skład chemiczny surowca jest dobrze poznany. Kwiaty lipy zawierają:

1. flawonoidy (min. rutynę, hyperozyd, kwercytrynę i jej pochodne glikozydowe np. tilirozyd),
2. kwasy fenolowe (kwas kawowy, galusowy, chinowy i kwas chlorogenowy),
3. olejek eteryczny – około 0,05% (głównie zawiera farnezol, nieco geraniolu i eugenolu),
4. około 10% związków śluzowych,
5. kwasy organiczne,
6. fitosterole,
7. proantocyjanidyny,
8. trójterpeny,
9. sole mineralne.

Zalety miodu lipowego

Obydwa gatunki lipy są cenionymi gatunkami miododajnymi. Jak pisze profesor Bogdan Kędzia: „lipa nazywana jest przez pszczelarzy królową pożytków miododajnych”.

W skład miodu lipowego wchodzą związki występujące w kwiatostanie lipy. Miód ten jest bogaty w enzymy, szczególnie lizozym o silnych właściwościach antybiotycznych – z tego też wynika fakt, że w badaniach właściwości inhibinowych (aktywność antybiotyczna miodu w skali od 1 do 8) oceniono jego siłę na 4-5.

W zakresie działania leczniczego miód lipowy uważa się za najlepszy przy przeziębieniach czy chorobach przebiegających z wysoką temperaturą oraz chorobach górnych i dolnych dróg oddechowych. Zalecany jest także w chorobach serca i układu krążenia, działa łagodnie moczopędnie likwidując obrzęki oraz nieznacznie obniża ciśnienie krwi. Zawarty w nim olejek eteryczny działa rozkurczowo i uspokajająco.

Właściwości i zakres działań leczniczych lipy

1. Najważniejsze działanie naparów z lipy to działanie napotne, polega ono na niewielkim stymulowaniu samych gruczołów potowych oraz na zwiększaniu ich wrażliwości na bodźce przesyłane przez nerwy współczulne. Dlatego stosujemy go przy podwyższonej temperaturze, przeziębieniach, katarze, nieżytach górnych dróg oddechowych. Za to działanie odpowiadają flawonoidy, które są również przeciwbólowe i przeciwzapalne. W doświadczeniu symulującym niektóre parametry stresu oksydacyjnego w organizmie człowieka wykazano aktywność antyoksydacyjną kwiatów lipy (wykazuje je przede wszystkim tilirozyd).
2. Zawarty w surowcu śluz odpowiada za działanie osłaniające, zmiękczające i łagodzące na błony śluzowe dróg oddechowych, dlatego łagodzi stany zapalne gardła, nosa i oskrzeli. Ale i w problemach śluzówki górnej części układu pokarmowego (np. podrażnienie przełyku w chorobie refluksowej) też może przynieść ulgę.
3. Drugorzędne działanie, ale warte wspomnienia to wzmaganie wytwarzania soku żołądkowego, zwiększenie przepływu żółci do dwunastnicy, nieznaczne zmniejszenie napięcia mięśni gładkich – łagodnie pomaga w trawieniu. Lipa będzie także dobrym naparem w łagodnych zaburzeniach trawiennych poprzez swoje działanie spazmolityczne i delikatnie stymulujące trawienie.
4. Lipa wykazuje też działanie moczopędne.
5. Lipa nazywana też była „panaceum zmęczenia nerwowego”. Faktycznie picie bardzo smacznego i delikatnie pachnącego naparu odpręża i jest to przyjemność, co wykazano także w badaniach farmakologicznych. Prawdopodobnie za ten efekt odpowiada składnik olejku eterycznego – farnezol.
6. Lipa dobrze wpływa też na konsystencję krwi, delikatnie obniża jej lepkość i przeciwdziała skupianiu się krwinek czerwonych – można ją popijać jako herbatkę przeciwdziałającą miażdżycy i zakrzepom.

Oczywistym jest, że pierwszym wskazaniem do picia naparów lipowych będą stany gorączkowe w chorobach przeziębieniowych, anginie, grypie, zapaleniu gardła i oskrzeli. Osłaniając drogi oddechowe, będą łagodziły kaszel. Ale lipa sprawdzi się także w nadpobudliwości nerwowej i stanach napięcia nerwowego, zwłaszcza u dzieci i osób starszych.

Przeczytaj także: Jak stres wpływa na powstawanie chorób?

Zastosowanie zewnętrzne lipy

Właściwości lipy możemy wykorzystać także w stosowaniu zewnętrznym. Obmywania, kąpiele, okłady, płukanki czy irygacje będą miały zastosowanie w lekkich stanach zapalnych, przy podrażnieniu i świądzie skóry. Ulgę przyniosą dzięki działaniu przeciwzapalnemu, nawilżającemu i osłaniającemu. Skóra i błony śluzowe będą mniej skłonne do wysuszania się, złagodzone zostanie łuszczenie naskórka i łojotok. Przy płukaniu włosów skorzysta zarówno przesuszona skóra skłonna do łupieżu jak i same włosy, które będą mniej podatne na uszkodzenia mechaniczne.

Napary z lipy można również stosować do okładów łagodzących na przemęczone oczy, zapalenie spojówek i powiek, obrzęki, cienie czy worki pod oczami.

Przykłady zastosowań lipy pojedynczo i w mieszankach

Lipę możemy parzyć: 2-4 g zioła na dzień, podzielone na dwie herbatki. Przykładowo: 1 i 1/2 łyżki lipy można zalać dwiema szklankami wrzątku i zaparzać 15 minut pod przykryciem, potem poczekać jeszcze 10 minut i podzielić to na dwie, trzy porcje jako środek napotny w przeziębieniach. Można go łączyć z innymi ziołami w tym wskazaniu, np. z korzeniem prawoślazu, kwiatem bzu czarnego czy kwiatem wrzosu. Dodanie szczypty tymianku wzmocni działanie oczyszczające układ oddechowy.

Lipę możemy też dodawać do mieszanek uspokajających, np. z korzeniem kozłka lekarskiego, liściem melisy, szyszką chmielu czy owocem głogu lub do mieszanek regulujących trawienie, np. z drapaczem lekarskim, lukrecją, kłączem tataraku, korzeniem arcydzięgla.

Przyjemność może nam sprawić ziołowa kąpiel wzmacniająca, w której do lipy możemy dodać na przykład ziele tymianku, koszyczek nagietka, korzeń łopianu, kwiat bzu czarnego, kwiat lawendy i inne wg uznania. Zależnie od dodanych ziół taka kąpiel może wpłynąć regenerująco i uelastyczniająco na skórę (śluzy), napotnie, rozgrzewająco i inhalująco (np. z tymiankiem).

W zalecanych wyżej dawkach przetwory z lipy nie powodują żadnych działań niepożądanych. Spotkałam jednak w literaturze stwierdzenie, że lipa może działać niekorzystnie na serce. Poparto to badaniem na zwierzętach, którym podawano ekstrakty z lipy dożylnie, co powodowało przyspieszone bicie serca. Moja porada? Nie bierzcie ekstraktów z lipy dożylnie 🙂

Dołącz do naszej społeczności

To może Cię zainteresować: Pięciornik kurze ziele na problemy jelitowe i stany zapalne.

Bibliografia:

1. Oblicza przyrody w wyobrażeniach dawnych Słowian, Kamila Musiał
2. Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy pod redakcją doc. dr hab. Aleksandra Ożarowskiego
3. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Aleksander Ożarowski Wacław Jaroniewski
4. Miody odmianowe i ich znaczenie lecznicze, mgr Elżbieta Hołderna Kędzia, prof. Dr hab. Bogdan Kędzia
5. Zioła i ich stosowanie, historia i współczesność, Barbara Kuźnicka, Maria Dziak