Mięta pieprzowa. Dlaczego warto pić napary i stosować olejek eteryczny z mięty?

Mięta pieprzowa to bardzo popularne i cenione zioło, które zajmuje szczególne miejsce wśród konsumentów. Napar z liści mięty działa pozytywnie na układ trawienny zwiększając ilość wydzielanych soków żołądkowych poprzez stymulację czynności wydzielniczych żołądka oraz wątroby. Wpływa także na poprawę perystaltyki jelit oraz zmniejsza wzdęcia, poprawia wydzielanie żółci. Przypisuje się mu również działania rozkurczowe, wiatropędne, uspokajające, rozgrzewające, przeciwzapalne, odkażające. Spójrzmy jeszcze na to, co pokazują najnowsze wyniki badań.

Mięta pieprzowa – odmiany, zakres występowania, uprawy.

Mięta pieprzowa znana była już w starożytności. Uprawiana jest praktycznie w każdym zakątku naszego świata, a w największej ilości w Europie, Azji i Ameryce Południowej. Jest byliną wieloletnią, należącą do rodziny wargowych (jasnotowatych – Lamiaceae).

Mięta ma wiele różnych odmian, jednak do lecznictwa najczęściej wykorzystuje się:

1. miętę pieprzową o odmianach czarnych (M. piperita L. var. officinalis Solef. rubescens Camus) zawierających sporą ilość olejku eterycznego oraz charakteryzujących się mocnym mentolowym zapachem,
2. miętę pieprzową o odmianach białych (M. piperita L. var. officinalis Solef. pallescens Camus) zawierających mniejszą ilość olejku eterycznego w porównaniu do czarnej.

W Polsce możemy znaleźć kilkanaście dziko rosnących odmian, w tym 6 podstawowych gatunków dzikich, jak:

• Mentha arvensis L. – mięta polna;
• Mentha spicata L. – mięta zielona;
• Mentha aquatica L. – mięta nadwodna;
• Mentha sylvestris L. – mięta leśna;
• Mentha pulegium L. – mięta polej;
• Mentha suaveolens Ehrhart – mięta okrągłolistna. 

Warto zaznaczyć, że często mięta dzika mylona jest z miętą pieprzową. Różnicę możemy wyczuć poprzez smak. Mięta pieprzowa ma smak chłodzący, natomiast dzika – szczypiący. 

Mięta pieprzowa posiada krótkie, podziemne, silnie ukorzenione kłącze, z którego wyrastają czterokanciaste, ulistnione łodygi o wysokości do 60 cm, słabo owłosione. Mięta ma jajowate liście, a na dolnej stronie czerwonawo fioletowe lub fioletowe drobne kwiaty. Ponadto kłącze wydaje nieliczne rozłogi podziemne i liczne rozłogi nadziemne. 

Miętę najlepiej uprawiać w miejscach nasłonecznionych, otwartych, na żyznej glebie, bogatej w próchnicę i wapń. W drugiej połowie czerwca, kiedy pokażą się pąki kwiatowe, można zaczynać zbiory. Ścinamy roślinę, pozostawiając 5-centymetrowy pęd nad ziemią. Następnie przenosimy zbiory w ocienione miejsce i suszymy liście możliwie szybko, zapewniając przepływ powietrza. Miętę najlepiej przechowywać w szczelnie zamkniętych naczyniach. 

W lecznictwie najbardziej cenione jest ziele – w szczególności liść mięty pieprzowej (Herba Menthae piperitae, Folium Menthae piperitae), olejek eteryczny oraz pozyskiwany z mięty mentol. 

Liście mięty pieprzowej

Liście mięty dostarczają bardzo wielu związków z grupy metabolitów wtórnych – jest to grupa związków organicznych, które nie są bezpośrednio niezbędne do wzrostu i rozwoju organizmu, jak również soli mineralnych i witamin. Liście mięty zawierają około 2-3% olejku eterycznego, są bogate w garbniki (6-12%), flawonoidy (np. luteolinę, apigeninę, diosmetynę i ich połączenia glikozydowe), gorycze oraz fenolokwasy. 

Napar z liści mięty działa pozytywnie na układ trawienny zwiększając ilość wydzielanych soków żołądkowych poprzez stymulację czynności wydzielniczych żołądka oraz wątroby. Wpływa na poprawę perystaltyki jelit oraz zmniejsza wzdęcia, poprawia wydzielanie żółci. Przypisuje się mu również działanie rozkurczowe, wiatropędne, uspokajające, rozgrzewające, przeciwzapalne, odkażające. W literaturze można także natknąć się na działanie przeciwbólowe oraz obniżające ciśnienie krwi. 

Uwaga! Przy chorobie refluksowej (GERD) mięta pieprzowa nie jest wskazana! Powoduje obniżenie ciśnienia w dolnym zwieraczu przełyku, co może pogorszyć objawy choroby. 

Olejek eteryczny z mięty pieprzowej

Olejek otrzymuje się ze świeżych liści mięty metodą destylacji z parą wodną. Zakres działania olejku jest podobny do zakresu działania liści mięty, ale olejek wykazuje silniejsze działanie! Charakteryzuje się bezbarwnym lub lekko żółtawym zabarwieniem, mocnym zapachem i przyjemnym, chłodzącym smakiem. Łatwo rozpuszcza się w etanolu. Skład chemiczny olejków miętowych nie zawsze jest taki sam. Zależy od wielu czynników, o czym szerzej piszemy w artykule: Jakość olejków eterycznych, czyli jak kupować mądrze?

Główne składniki olejku miętowego:

1. mentol, około 30-55%;
2. estry mentolu, takie jak octan i izowalerian – do 20%;
3. ketony, w tym liczna grupa: menton, izomenton, piperiton i pulegon;
4. mentofuran;
5. monoterpeny;
6. tlenki terpenowe w tym jasmon i cyneol.

Zakres zastosowania olejku eterycznego z mięty pieprzowej

Olejek miętowy jest jednym z najbardziej cenionych i szeroko stosowanych w przemyśle farmaceutycznym, kulinarnym oraz kosmetycznym olejków na świecie. 

Używa się go m.in. do produkcji past do zębów, płynów do płukania jamy ustnej. Jest składnikiem wielu żeli, maści, syropów czy tabletek do ssania. Olejek miętowy dodawany jest także do wyrobów cukierniczych, napojów alkoholowych (wódki, likiery) w celu ich aromatyzowania.

Olejek miętowy jest ceniony za swoje działanie antyseptyczne i często polecany zarówno w profilaktyce jak i leczeniu zapaleń dziąseł, chorób przyzębia, przy zapobieganiu powstania bakteryjnej płytki nazębnej. 

Istnieje również doustny olejek miętowy. Można go stosować pomocniczo w przeziębieniu, grypie, przy osłabieniu organizmu, przy zaburzeniach trawiennych a nawet w bólach miesiączkowych. Stosowany jest także jako wsparcie organizmu w zmniejszeniu stanów zapalnych dróg żółciowych. Dawka zalecana dla dorosłej osoby to 5-6 kropli na miód lub cukier, 1-3 razy dziennie. 

W aptece lub sklepach zielarskich, możemy znaleźć preparaty z miętą w postaci herbatek sypanych lub ekspresowych, różnego rodzaju krople, nalewki, wyciągi. Mięta może być także jednym ze składników innych preparatów ziołowych, głównie o działaniu antyseptycznym, przeciwskurczowym, przeciwbiegunkowym, wiatropędnym, żółciopędnym oraz żółciotwórczym. 

To może Cię zainteresować: Pięciornik kurze ziele na problemy jelitowe i stany zapalne.

Wyniki badań nad olejkiem miętowym

Olejek miętowy przebadano pod kątem działania na bakterie beztlenowe. Wrażliwość na olejek z mięty pieprzowej oceniono wobec 56 szczepów bakterii beztlenowych.

Najbardziej wrażliwe na olejek z mięty pieprzowej były szczepy Gram-ujemnych pałeczek Porphyromonas. Szczepy z rodzaju Prevotella i Fusobacterium okazały się mniej wrażliwe na olejek. Z kolei Gram-ujemne ziarniaki z rodzaju Veillonella były najmniej wrażliwe. Olejek wykazał również dużą aktywność wobec Gram-dodatnich pałeczek i ziarniaków beztlenowych. 

Inne badanie pokazało, że największą wrażliwość na olejek miętowy wykazał szczep z rodzaju Escherichia coli, na który z kolei nie działał ekstrakt miętowy. Olejek zadziałał także na szczep Staphylococcus aureus oraz wykazał właściwości grzybobójcze – na grzyby drożdżopochodne z rodzaju Candida oraz grzyby pleśniowe. Dokładniej szczepy reprezentowane przez grzyby z rodzajów: Candida albicans, Trichophyton rubum oraz Aspergillus niger.

Warto zaznaczyć że działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze wykazał głównie olejek z mięty pieprzowej. Działanie ekstraktu z mięty było natomiast bardzo słabe. 

Bardzo ciekawe badanie in vitro ukazało się w roku 2017. Miało ono na celu określenie działania przeciwwirusowego, przeciwzapalnego i przeciwutleniającego etanolowego ekstraktu z liści mięty. Ekstrakt etanolowy był skuteczny przeciwko wirusowi RSV, co ciekawe hamował on produkcję TNF-α, IL-6, NO i PGE2. Dodatkowo etanolowy ekstrakt z dużą zawartością związków fenolowych wykazywał znaczące działanie przeciwutleniające. Wyniki uzyskane w tym badaniu mogą służyć jako cenne odniesienie do badań klinicznych nad leczeniem zapaleń oraz zakażeń wirusem RSV. 

Z kolei badanie z 2018 roku donosi, iż olejek eteryczny z mięty pieprzowej z wysokim poziomem mentolu i mentonu korzystnie wpływa a wykonywanie wymagających zadań poznawczych i osłabia wzrost zmęczenia psychicznego związanego z rozszerzonymi testami poznawczymi. Efekty te były widoczne tylko przy zażywaniu wyższych dawek, czyli 100 μl olejku miętowego w kapsułce przyjmowanej dwa razy dziennie. Istnieje prawdopodobieństwo, że dawki tego olejku eterycznego przekraczające 100 μl będą miały większy i lepszy wpływ na poprawę funkcji poznawczych i nastroju. Potrzeba tu jednak dodatkowych badań na większej liczbie ludzi. 

UWAGA na przeciwwskazania do stosowania naparów i olejku eterycznego z mięty

W przypadku stosowania mocnych naparów z liścia mięty lub zażywania miętowego olejku eterycznego pamiętać o przeciwwskazaniach, takich jak:

1. niedrożność dróg żółciowych,
2. refluks żołądkowo-przełykowy,
3. ciężkie uszkodzenia wątroby,
4. stany zapalne pęcherzyka żółciowego.

W przypadku zażycia zbyt dużej ilości olejku eterycznego, możemy nabawić się bólów brzucha lub wymiotów. Olejek i mentol stosowane zewnętrznie mogą u osób nadwrażliwych wywoływać pokrzywkę, świąd i przekrwienie skóry. Nie należy stosować olejku oraz silnych naparów u niemowląt, gdyż mogą spowodować sinicę, zatrzymanie oddechu i akcji serca. 

Bibliografia:

1. Kałwa K, Wilczyński K, Olesińska K. Wpływ warunków przechowywania suszonej mięty pieprzowej na antyoksydacyjne właściwości otrzymanych naparów oraz zawartość i skład olejku eterycznego, Acta Sci. Pol. Technica Agraria, 2017, 16(1-2), s. 13–22;
2. Kusiak Aida i współautorzy, Działanie olejku z mięty pieprzowej na bakterie beztlenowe, Dent. Med. Probl. 2010, 47(3), s. 334–338;
3. Newerli-Guz J, Kobylańska A, Ocena jakości jednoskładnikowych herbatek ziołowych na przykładzie Mentha piperita, Probl Hig Epidemiol, 2013, 94(4), s. 862-865;
4. Adaszyńska M, Swarcewicz M, Markowska-Szczupak A, Jadczak D. Skład chemiczny i właściwości przeciwdrobnoustrojowe olejku eterycznego i ekstraktu z mięty pieprzowej odmiany „Asia”, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2013, 2 (87), s. 116 – 125;
5. Kennedy David i wsp. Volatile Terpenes and Brain Function: Investigation of the Cognitive and Mood Effects of Mentha Piperita L. Essential Oil with In Vitro Properties Relevant to Central Nervous System Function, Nutrients, 2018, 10(8), s. 1029;
6. Li Y, Liu Y, Ma A, Bao Y, Wang M, Sun Z. In vitro antiviral, anti-inflammatory, and antioxidant activities of the ethanol extract of Mentha piperita L. Food Science and Biotechnology, 2017, 26(6), s. 1675-1683;
7. Kuźnicka B, Dziak M, Zioła i ich stosowanie, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa, 1988;
8. Ożarowski A, Jaroniewski W, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa, 1987;
9. https://rozanski.li/1078/mieta-mentha-w-medycynie-i-kosmetyce/