Ostra białaczka szpikowa i ostra białaczka limfoblastyczna to jedne z najbardziej agresywnych nowotworów. Czas, który upływa od otrzymania diagnozy do rozpoczęcia leczenia jest kluczowy – warunkuje przede wszystkim skuteczność terapii. Jak ważny jest dostęp do nowoczesnych metod leczenia, które umożliwiają ratowanie chorych z ostrymi białaczkami i co współczesna hematoonkologia ma do zaoferowania pacjentom?
Ostra białaczka szpikowa i ostra białaczka limfoblastyczna – tu liczy się czas!
W ubiegłym roku pojawił się w refundacji nowy lek umożliwiający leczenie ostrej białaczki limfoblastycznej, ale pomimo to wciąż pewna grupa pacjentów nie reaguje na leczenie. Z kolei w terapii ostrej białaczki szpikowej przez ostatnie 30 lat – poza wprowadzeniem na szeroką skalę zabiegów transplantacji szpiku, będącego przełomem w hematoonkologii – niewiele się zmieniło.
Choroby hematoonkologiczne charakteryzują się niespecyficznymi objawami – ogólnym osłabieniem i objawami grypopodobnymi.
W leczeniu ostrych białaczek kluczową rolę odgrywa przede wszystkim czas oraz szybkie rozpoznanie. To choroby, które charakteryzują się agresywnym i postępującym przebiegiem, w związku z czym konieczna jest jak najszybsza interwencja! Niestety hematoonkologia wciąż odnotowuje przypadki pacjentów, którzy zbyt późno otrzymali pomoc. Wielu chorych odbija się od drzwi gabinetów lekarskich, co w dobie pandemii jeszcze bardziej przybiera na sile.
Warto mieć świadomość, że większość pacjentów hematoonkologicznych z objawami ostrej białaczki szpikowej lub ostrej białaczki limfoblastycznej to chorzy powyżej 60. roku życia.
Szybka diagnoza i czas daje pacjentom szansę na skuteczne leczenie, a także osiągnięcie remisji choroby, dzięki której wielu z nich może przygotowywać się do przeszczepu. Odpowiednio wczesne rozpoznanie wiąże się także z krótszym pobytem w szpitalu, który dla wielu chorych jest niezwykle trudnym doświadczeniem.
Białaczki to choroby ludzi starszych i dużą rolę w leczeniu odgrywa także odległość od domu pacjenta do ośrodka.
Pacjenci hematoonkologiczni zwykle bardzo długo czekają na leki, które są dla nich szansą na zdrowie i życie. To właściwie jedyna alternatywa – jeśli chory ich nie otrzyma, w krótkim czasie umiera. Ostre białaczki wymagają bardzo szybkiej diagnostyki i natychmiastowego leczenia! Rokowania pacjentów pogarszają także podeszły wiek i choroby współistniejące. W wielu takich przypadkach leczenie sprowadza się do maksymalnego wydłużenia życia, a nie całkowitego wyleczenia. Co pocieszające i o czym warto wiedzieć – chorzy na ostre białaczki są pacjentami priorytetowymi w ośrodkach hematoonkologicznych.
Więcej o ostrej białaczce szpikowej przeczytasz i posłuchasz: Ostra białaczka szpikowa. Badajmy się regularnie!
Hematoonkologia i leczenie ostrych białaczek. Jak wygląda rzeczywistość?
Pacjenci zwykle zgłaszają się do lekarza rodzinnego z powodu krwotoków z nosa, bólów głowy, anemii oraz ogólnego złego samopoczucia, czy objawów grypopodobnych i gorączki. Niestety bardzo często lekarze pierwszego kontaktu przypisują je przeziębieniu lub sugerują rozwijającą się infekcję. W efekcie rozpoznanie choroby, a co za tym idzie – także skuteczne leczenie, odwleka się w czasie.
Uwaga: Bardzo ważne jest, aby nie lekceważyć pzedłużających się infekcji, gorączki o nieznanej przyczynie, czy skazy krwotocznej. Należy jak najszybciej wykonać morfologię i udać się do lekarza!
Choroby hematoonkologiczne można rozpoznać dzięki badaniu krwi obwodowej i tylko na tej podstawie można zlecić dalszą diagnostykę w ich kierunku!
Chorzy zdiagnozowani odpowiednio wcześnie trafiają pod opiekę hematoonkologów i mają szansę na skuteczne leczenie. Co zatem dzieje się w przypadku zbyt późnej diagnozy? Leczenie rozpoczyna się stosunkowo późno, przez co chory ma zdecydowanie mniejsze szanse na wyleczenie. Ostre białaczki charakteryzują się szybkim i ostrym przebiegiem – nieleczone mogą skończyć się śmiercią pacjenta w bardzo krótkim czasie! Wczesne rozpoznanie daje możliwość dobrego, skutecznego leczenia, a także umożliwia przygotowanie do przeszczepu i zatrzymanie choroby.
Szybka diagnoza, to szansa na skuteczne leczenie ostrych białaczek!
Dużym problemem jest również dostęp do nowych metod leczenia i samych leków nowej generacji. Utrudnieniem dla pacjentów jest jednocześnie długi czas oczekiwania na wizytę w poradni hematoonkologicznych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. To wszystko ma ogromny wpływ na jakość i skuteczność terapii. Trzeba mieć świadomość, że kilkutygodniowe oczekiwanie na rozpoczęcie leczenia w przypadku niektórych pacjentów, a później – jeszcze dłuższe oczekiwanie na dostęp do innowacyjnej terapii – może mieć fatalne konsekwencje!
Nieleczona ostra białaczka może zakończyć się śmiercią chorego w ciągu kilku dni, a najlepszym przypadku – kilkunastu tygodni!
Standardowe procedury leczenia hematoonkologicznego
Przeszczep szpiku jest jedną z metod leczenia i właściwie jedną z nielicznych, dostępnych na szeroką skalę. Aktualnie na rynku pojawiają się innowacyjne leki, ale wiele z nich wciąż jest poza zasięgiem przeciętnego pacjenta. Chorzy po otrzymaniu diagnozy zwykle są zagubieni, szukają różnych metod leczenia i ośrodków, w których mogliby rozpocząć terapie. Nie wiedzą, gdzie i do kogo mają się udać, a ich trudną sytuację jeszcze bardziej pogarsza świadomość ograniczonego dostępu do leków.
Podstawą leczenia hematoonkologicznego cały czas jest chemioterapia. Stanowi wstępny krok do przeszczepienia komórek krwiotwórczych.
Wyróżnia się dwa tory standardowego postępowania w leczeniu hematoonkologicznym. Pierwszy opiera się na założeniu całkowitego wyleczenia chorego na ostrą białaczkę, a drugi – gdy standardowe leczenie nie przynosi zamierzonego efektu, a chory nie kwalifikuje się do przeszczepu – na maksymalnym przedłużeniu czasu przeżycia.
Tor postępowania terapeutycznego ma związek przede wszystkim z wiekiem chorego i ewentualnymi chorobami współistniejącymi. Im starszy pacjent, tym mniejsze szanse przeżycia zabiegu przeszczepienia komórek krwiotwórczych!
Standardową i pierwszą metodą leczenia jest chemioterapia, która stanowi przygotowanie do przeszczepu. Warto wiedzieć, że aby mogło do niego dojść, musi nastąpić całkowita remisja choroby. Inaczej przeszczep będzie miał niską skuteczność i stosunkowo dużą toksyczność. W przypadku braku efektów chemioterapii chorzy trafiają do drugiej grupy i są leczeni sposobami drugiego toru. Pacjentom z ostrą białaczką szpikową, którzy nie kwalifikują się do przeszczepu podaje się azacytydynę, poprawiającą jakość życia i wydłużającą czas przeżycia.
Ostra białaczka szpikowa i ostra białaczka limfoblastyczna wymaga nieco odmiennego postępowania.
Z kolei skuteczne leczenie pacjentów z B-komórkową ostrą białaczką limfoblastyczną Filadelfia-dodatnią jest możliwe poprzez zastosowanie inhibitorów kinaz tyrozynowych.
Co współczesna hematoonkologia może zaoferować pacjentom?
W Polsce od dłuższego czasu działa Polish Adult Leukemia Group (PALG) czyli Stowarzyszenie Polskiej Grupy ds. Leczenia Białaczek u Dorosłych. Stowarzyszenie troszczy się o to, aby leczenie w naszym kraju nie odbiegało od europejskich i światowych standardów. Niestety dostęp do nowych terapii w leczeniu hematoonkologicznym wciąż jest utrudniony, a podstawą leczenia wciąż jest chemioterapia.
Nowe standardy leczenia ostrej białaczki szpikowej
Zgodnie z obecnymi standardami leczenia w przypadku rozpoznania ostrej białaczki szpikowej pierwszym krokiem jest rozróżnienie ostrej białaczki promielocytowej (M3). W jej przypadku od samego początku terapia przebiega nieco inaczej. To również pierwszy rodzaj białaczki, która może być leczona bez zastosowania chemioterapii. W innych podtypach ostrych białaczek szpikowych podstawą leczenia jest chemioterapia, której celem jest uzyskanie remisji całkowitej i kwalifikację do przeszczepu.
Dzięki nieustannym badaniom umożliwiającym poznanie podłoża molekularnego choroby indywidualizuje się terapię ostrej białaczki szpikowej poprzez stosowanie leków celowanych. Działają one w poszczególnych podtypach białaczki, co zdecydowanie rozszerza możliwości leczenia farmakologicznego.
Hematoonkologia oferuje możliwość leczenia celowanego. Niestety to metoda droga i wciąż trudno dostępna.
Nowe standardy leczenia ostrej białaczki limfoblastycznej
Pacjenci z ostrą białaczką limfoblastyczną oporni na inhibitory kinaz tyrozynowych mogą być leczeni przeciwciałami monoklonalnymi. To innowacyjne leki nakierowane na pewne cząsteczki, które występują na powierzchni komórek białaczkowych. Obecnie istnieją dwa zarejestrowane leki z grupy przeciwciał monoklonalnych. Do jednego z nich pacjenci mają dostęp dzięki programowi lekowemu, natomiast o dostęp do drugiego, zawierającego ponatynib, starania wciąż trwają. Warto mieć świadomość, że ze względu na różny profil toksyczności są przeznaczone dla innych grup chorych.
Dużą nadzieją w leczeniu ostrych białaczek limfoblastycznych, a także chłoniaków jest immunoterapia CAR-T.
Więcej o terapii CAR-T przeczytasz i posłuchasz tutaj: Chłoniak to jeden z najczęstszych nowotworów krwi! A my nadal bagatelizujemy rolę podstawowych badań!
Współczesna hematoonkologia ma pacjentom wiele do zaoferowania, jednak wiele innowacyjnych terapii i nowoczesnych leków wciąż jest poza zasięgiem chorych i lekarze. Pacjenci hematoonkologiczni potrzebują nie tylko łatwiejszego dostępu do nich, ale również zindywidualizowanego procesu leczenia.
