Rak jajnika rozwija się długo, nie dając przy tym żadnych objawów. Chorują na niego najczęściej kobiety po menopauzie, jednak zdarza się, że dopada także młodsze kobiety! Jak ustrzec się zachorowania i jak wygrać z nowotworem jajnika?
[aktualizacja: 01’2021]
W dniu 19 września miała miejsce III edycja Ogólnopolskiej Kampanii Społecznej Diagnostyka Jajnika 2017 zatytułowana “Miłość? Pewnie! Ale zdrowie przede wszystkim!”. O kampanii wspieranej przez ogólnopolską organizację “Kwiat Kobiecości” oraz o profilaktyce raka jajnika rozmawiamy z prof. Mariuszem Bidzińskim, ginekologiem – onkologiem z Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie.
Rak jajnika. Co musisz o nim wiedzieć?
Rak jajnika jest ósmym co do częstotliwości występowania nowotworem u kobiet na świecie, a szóstym co do ilości zgonów. Niestety, wśród Polek ta statystyka wygląda jeszcze gorzej. Rak jajnika jest piątym najczęściej występującym rodzajem nowotworu i czwartym, jeśli chodzi o liczbę zgonów z jego powodów.
Co roku około 3,5 tysiąca kobiet dowiaduje się o raku jajnika i z każdym rokiem ta liczba rośnie. Przykrą informacją jest również to, że umieralność Polek z powodu raka jajnika jest około 15% wyższa niż średnia dla krajów Unii Europejskiej. Niestety rak jajnika wciąż diagnozowany jest zbyt późno!
Rak jajnika najczęściej dotyka kobiety po menopauzie!
Rozwój raka jajnika i jego rodzaje
Wyróżnia się kilka rodzajów raka jajnika, niektóre z nich mają mniej lub bardziej agresywny przebieg. Uważa się, że pierwszym elementem, który ulega nieprawidłowym przemianom jest nabłonek jajowodu, z którego powstają skrzepy przenoszące się na inne narządy m.in. jajniki i otrzewną.
Trudno określić jak długo rozwija się rak jajnika, gdyż w większości przypadków nie daje żadnych niepokojących sygnałów! Pacjentki zwykle przez długi czas uskarżają się na ból w jamie brzusznej, który mylony jest z dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, przez co bardzo często bagatelizowany. Zdarza się także, że lekarze specjaliści bezskutecznie poszukują przyczyny objawów, nie podejrzewając nowotworu jajnika, który rozwija się po cichu!
Każda choroba nowotworowa, a w szczególności rak jajnika, ma podłoże genetyczne. Z tego względu pierwszych dolegliwości nie powinny bagatelizować osoby, u których rodzinie występuje skłonność do zachorowań na nowotwory piersi oraz narządu rozrodczego!
Rak jajnika jest wynikiem zaburzeń genetycznych. W mechanizmie molekularnym powstają zmiany, które skutkują pojawieniem się komórki nowotworowej. Warto jednak wiedzieć, że nie tylko przyczyny genetyczne odpowiadają za powstawanie raka jajnika! Palenie papierosów, a nawet talk obecny w niektórych preparatach do higieny intymnej mogą wywoływać różnego rodzaju nowotwory.
To może Cię zainteresować: Nowotwory ginekologiczne – objawy, leczenie i profilaktyka
Diagnostyka i profilaktyka raka jajnika
Lekarze twierdzą, że mnogość ciąż zapobiega rozwojowi nowotworu jajnika. U kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną lub posiadających większą ilość dzieci zauważa się mniejszą zachorowalność, wynikającą z braku owulacji. Podczas jajeczkowania dochodzi do pęknięcia torebki jajnika, czyli urazu nabłonka, którego procesy regeneracyjne w pewnym momencie mogą zostać zaburzone. Dochodzi wtedy do powstania grubszej blizny, która w późniejszym czasie może przekształcić się w groźny guz!
Raka jajnika najczęściej wykrywa się w zaawansowanym stadium choroby, gdy objawy takie jak: wodobrzusze, bóle podbrzusza i miednicy czy dolegliwości jelitowe są już nasilone.
Jednym z pierwszych zlecanych badań są markery nowotworowe, zwane także znacznikami nowotworowymi. To substancje, których obecność lub podwyższone stężenie sugerują chorobę nowotworową. Złośliwy guz jest tkanką spojoną z organizmem i produkującą antygeny, które można mierzyć we krwi – im większa ich ilość, tym większe zmiany. Co ciekawe, w początkowej fazie leczenia marker pozwala kontrolować efekty terapii. Jeśli poziom markera spada, oznacza to, że leczenie przynosi zamierzony efekt.
Istotną rolę w diagnostyce i profilaktyce raka jajnika pełnią także badania genetyczne, jednak do niedawna nie były powszechnie stosowane. Warto wiedzieć, że od pewnego czasu Narodowy Fundusz Zdrowia umożliwia ich bezpłatne wykonanie. To niezwykle ważne, bo od właściwej diagnostyki i szybkiego rozpoznania zależą bowiem metody leczenia oraz ich skuteczność!
Najważniejsze jest, aby przekonać chorą, że rak jajnika to nie wyrok. Z nowotworem można nie tylko walczyć, ale również żyć! – przekonuje prof. Bidziński.
To może Cię zainteresować: Rak piersi nie oznacza utraty kobiecości!
Leczenie raka jajnika
Leczenie raka jajnika opiera się na rozpoznaniu histopatologicznym (na podstawie materiału pobranego podczas operacji) i zależy przede wszystkim od:
- stopnia zaawansowania choroby w momencie postawienia diagnozy,
- typu histopatologicznego zmian oraz ich wielkości,
- wieku pacjentki,
- ewentualnego nosicielstwa mutacji BRCA 1 lub BRCA2.
Aż 70% pacjentek ma nawrót choroby, który jest procesem prowadzącym do śmierci!
Podstawowym celem leczenia jest przede wszystkim przedłużenie życia pacjentki, ale istotnym problemem jest również poprawa jego jakości. Zmiana dotychczasowych metod oraz zasad leczenia raka jajnika jest kluczowa także w kontekście osiągnięcia remisji choroby.
Warto jednak pamiętać, że niektórych przypadków nie sposób wyleczyć, a jedynie można załagodzić objawy schorzenia i traktować je jak chorobę przewlekłą, wydłużając życie chorego nawet do 10-15 lat!
Leczenie chirurgiczne, chemioterapia i radioterapia
We wczesnym stadium choroby mamy do czynienia z guzem jajnika, który należy usunąć. Z tego względu pierwszym krokiem jest leczenie chirurgiczne, a jego głównym elementem jest rozpoznanie histopatologiczne. Diagnozując tego rodzaju nowotwór wykorzystuje się tomografię komputerową, rezonans magnetyczny oraz inne badania, które umożliwią określenie stopnia zaawansowania choroby.
Podstawowym założeniem leczenia chirurgicznego jest usunięcie wszelkich zmian, nie tylko tych znajdujących się w obrębie jamy brzusznej. Jeśli chirurg tego nie zrobi, operacja nie przyniesie znaczącej poprawy stanu zdrowia pacjentki.
Warto pamiętać, że rak jajnika jest nowotworem chemiowrażliwym, co oznacza, że chemioterapia skutkuje dużą redukcją guza.
W leczeniu raka jajnika stosuje się także chemioterapię oraz radioterapię. Po kilku cyklach chemioterapii może okazać się, że rozwój nowotworu został zahamowany. Dzięki temu ewentualna leczenie chirurgiczne będzie łatwiejsze i bezpieczniejsze dla pacjentki.
Pochodne platyny i paklitaksel
Obecnie pacjentki w pierwszej linii terapii są leczone kombinacją dwóch leków: pochodnych platyny i paklitakselu (cytostatyk/lek cytostatyczny). Ten schemat leczenia został w wprowadzony w 1996 roku, a w Polsce zaczęto stosować go trzy lata później, jako program terapeutyczny. Obecnie pochodne platyny i paklitaksel należą do standardowych metod leczenia raka jajnika.
Obecnie w leczeniu raka jajnika powszechnie stosuje się 6 cytostatyków, wykorzystywanych w chemioterapii. Podaje się je w określonej kolejności oraz sekwencjach. To leki skutecznie przedłużające życie – każdy nowy cytostatyk wprowadzany do leczenia wydłuża życie pacjenta średnio o kolejne 12 miesięcy.
Terapia antyangiogenna, czyli terapia celowana. Przyszłość medycyny?
Przez długi czas szukano innych skutecznych metod, które mogłyby dokonać przełomu w leczeniu raka jajnika. Pewna poprawa i nadzieja w leczeniu pojawiła się dopiero w 2010 roku, gdy na rynku pojawił się bewacyzumbab (lek antyangiogenny). I choć jest to lek, który poprawia efektywność leczenia chorych na raka jajnika i wydłuża czas przeżycia średnio o kilka miesięcy, nie okazał się przełomem w leczeniu.
UWAGA: obecnie bewacyzumbab dostępny jest w programie terapeutycznym – można przypuszczać, że wyniki leczenia mogłyby być lepsze, gdyby lek miał szerszą dostępność.
Leki antyangiogenne uniemożliwiają tworzenie się nowych naczyń krwionośnych, dzięki czemu spowalniają rozrost nowotworów.
Przyszłością medycyny jest terapia celowana. Najskuteczniejszą formą leczenia jest bowiem metoda dopasowana do indywidualnych predyspozycji pacjenta – leki z grup celowanej są skuteczne w leczeniu grupy komórek chemiowrażliwych.
Nowe perspektywy leczenia raka jajnika
Na szczęście pacjentki w Polsce mają coraz lepszy dostęp do najnowszych metod diagnostycznych, takich jak badania genetyczne, które pozwalają wykryć raka jajnika we wczesnym stadium. Ich dostępność zależy jednak od jednostek medycznych, w których pacjenci są leczeni.
Istnieją także pewnego rodzaju sieci onkologiczne (sformalizowanie lub nie) pomiędzy ośrodkami. Umożliwiają one nie tylko wymianę informacji, wiedzy oraz doświadczeń. Pozwalają także na przekazywanie pacjentów z mniejszych do większych ośrodków, które mają lepsze możliwości diagnostyczne i terapeutyczne.
Inhibitory PARP
Od pewnego czasu obserwuje się przełom, który dokonuje się dzięki nowoczesnym lekom – inhibitorom PARP. Odkrycie inhibitorów polimerazy poli-ADP-rybozy w 2005 roku w szybko zaowocowało powstaniem kilku różnego rodzaju leków z tej grupy, wskazanych w leczeniu nawrotowego raka jajnika i piersi. Leki oparte o inhibitory PARP wykorzystują pewne mechanizmy powstawania raka, który obserwuje się u pacjentek będących nosicielkami mutacji genu BRCA1 i BRCA2.
Badania kliniczne pokazują, że inhibitory PARP (w porównaniu do standardowych metod leczenia) skutecznie wydłużają czas bez nawrotu choroby. Co więcej, przekładają się również na lepszą jakoś życia chorego.
Inhibitory PARP stosuje się w celu podtrzymania efektów leczenia i remisji, a nie niszczenia guzów nowotworowych.
Włączenie inhibitorów PARP do leczenia pozwala utrwalić osiągnięte rezultaty i opóźnić lub wręcz uniemożliwić nawrót choroby. Niestety koszty tej metody leczenia są duże i wciąż brakuje refundacji tej metody leczenia. To prawdziwy przełom w leczeniu raka jajnika, z którego wiele chorych nie może skorzystać!
Podcast do wysłuchania
Warto zadbać o swoje zdrowie nie tylko podczas trwającej kampanii Diagnostyka raka jajnika, bo dzięki odpowiednio wcześnie postawionej diagnozie można wygrać życie!
Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy z prof. Mariuszem Bidzińskim, ginekologiem – onkologiem z Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie.
