Olejki eteryczne – przewodnik bezpiecznego stosowania.

Olejki eteryczne to naturalne substancje pozyskiwane z różnych części roślin. Wyraz „eteryczny” może kojarzyć się ze zwiewnością, ulotnością, tymczasem olejki to niezwykle silnie skoncentrowane substancje chemiczne, które odpowiednio dobrane i stosowane wywierają korzystny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka. Słowo klucz to „odpowiednio”, bowiem niewłaściwie stosowane mogą zaszkodzić, zamiast pomóc i na ten aspekt pragnę zwrócić uwagę naszych czytelników, przystępując do opracowywania bazy wiedzy o olejkach eterycznych.

aktualizacja: 03’2023

Czym są olejki eteryczne?

Parę lat temu, gdy pierwszy raz w życiu kupiłam olejek eteryczny, nie wiedziałam o nim nic więcej, oprócz tego, że ładnie pachnie. To był olejek sosnowy, który zamierzałam użyć w kąpieli podczas przeziębienia. Oczywiście popełniłam wszystkie błędy, jakie można popełnić, chociaż przeczytałam opis stosowania z opakowania. To, że nie dostałam uczulenia, nie poparzyło mi skóry i nie doszło do innych powikłań było czystym szczęściem.

Wśród Was znajdą się zapewne osoby, które z olejkami już się spotkały i takie, które dopiero rozważają ich zakup. Osobiście uwielbiam olejki eteryczne i zachęcam do ich stosowania. Jednak proszę, abyście zachowali przy tym niezwykłe środki ostrożności. Dlaczego?

Olejki eteryczne są niezwykle silnie skoncentrowanymi substancjami chemicznymi. Większość z nich ma bardzo złożony skład chemiczny, obejmujący od kilkudziesięciu do kilkuset składników. Udział poszczególnych związków jest bardzo różny, od ilości śladowych < 0,05%, do zawartości > 90%.

Olejki eteryczne w rzeczywistości nie są nawet olejami! Są to wysoce skoncentrowane składniki roślinne, które posiadają silne właściwości kosmetyczne i lecznicze. Prawdziwy olej zawiera kwasy tłuszczowe, których olejki eteryczne nie zawierają.

Jedyne co łączy olejki eteryczne z olejem to fakt, że rozpuszczają się w tłuszczach i nie rozpuszczają się w wodzie. Olejki eteryczne nie zawierają też witamin ani minerałów, ponieważ wysoka temperatura i długi czas destylacji materiału roślinnego prowadzą do ich zniszczenia.

Moc ukryta w olejkach

Olejki eteryczne zapewniają roślinom ochronę przed drapieżnikami i chorobami. Biorą też udział w zapylaniu roślin – swoim zapachem przyciągają owady, które później roznoszą pyłek na inne rośliny.

Uzyskiwanie olejków eterycznych z roślin odbywa się w procesie zwanym destylacją, najczęściej destylacją parą wodną, gdzie wykorzystuje się wiele części roślin, w tym korzenie roślin, liście, łodygi, kwiaty i korę. Istnieje też spora grupa olejków pozyskiwana z żywic, na przykład Olibanum.

Wynikiem destylacji jest wysoce skoncentrowana porcja olejku eterycznego o charakterystycznym zapachu i właściwościach rośliny, z której został wyekstrahowany. Taki olejek zawiera prawdziwą istotę rośliny, z której pochodzi. Obejmuje to zapach, ale także właściwości lecznicze i inne cechy roślin. Ubocznym produktem destylacji parą wodną są tzw. hydrolaty.

Hydrolaty i możliwości ich wykorzystywania

Hydrolaty, zwane są też hydrosolami, wodą destylacyjną lub wodą kwiatową. Suzanne Catty, autorka Hydrosols: The Next Aromatherapy proponuje następującą definicję: „Hydrolat to woda kondensacyjna koprodukowana podczas parowej lub wodnej destylacji materiału roślinnego do celów aromaterapeutycznych.„

W przeciwieństwie do olejków eterycznych, które należy rozcieńczyć przed nałożeniem na skórę, hydrolaty są dużo łagodniejsze i można je z reguły stosować bezpośrednio na skórę, bez potrzeby rozcieńczania.

Hydrolaty mogą być stosowane zamiast wody przy tworzeniu naturalnych substancji zapachowych, balsamów, kremów, toników do twarzy i innych produktów do pielęgnacji skóry. Można je również dodawać do kąpieli i stosować samodzielnie, jako lekką wodę kolońską lub spray do ciała.

Tu dowiesz się więcej o hydrolatach >>> „Hydrolat, czyli woda kwiatowa. Dlaczego warto stosować hydrolaty w codziennej pielęgnacji?”.

Jak silna jest koncentracja olejku eterycznego?

Spróbuję przedstawić to bardzo opisowo, a więc … aby uzyskać tylko 1 ml olejku z mięty pieprzowej potrzeba aż 1 kg roślin. 1 ml olejku zawiera średnio 25 kropli olejku, a tylko 1 kropla olejku miętowego to 40 g świeżego zioła.

Przyjmując jedną kroplę olejku z mięty mamy taki efekt, jakbyśmy wypili na raz herbatkę zaparzoną z 20 torebek.

Ciekawostka! 4 tony róż = 1 600 000 kwiatów róży = 1 kg olejku różanego. Nic dziwnego, że olejek różany jest jedną z najdroższych esencji, a kilogram „złotego płynu” kosztuje około 7 tys. USD. Dlatego też, jeśli spotkasz olejek różany w bardzo niskiej cenie, możesz być pewien, że masz do czynienia z absolutem lub sztuczną kompozycją zapachową.

Czy olejki eteryczne można stosować wewnętrznie?

Jeżeli kiedykolwiek i ktokolwiek będzie namawiać Cię do zażycia oleju eterycznego wewnętrznie (nawet, jeśli jest to 1 kropla na szklankę wody), to dobrze się zastanów! Czy wypiłabyś na raz herbatkę z 20 torebek mięty? A może zjedzenie 1 kilograma cytryn to dla Ciebie błahostka?

Chociaż niektóre z olejków eterycznych kwalifikują się do używania w żywności, przepisy stanowią, że żywność lub suplement diety przeznaczone do spożycia muszą zawierać informacje o wartościach odżywczych oraz wszystkie odpowiednie informacje o podawaniu dla tego deklarowanego użycia.

Wszystkie sprzedawane w Polsce olejki eteryczne są przeznaczone do aromaterapii (posiadają rejestrację jako kosmetyki), więc nie można zalecać ich stosowania wewnętrznie!

Pewne olejki eteryczne mogą być stosowane w żywności, ale zwykle w ilościach tak małych, że nie można ich zmierzyć za pomocą zwykłych, domowych urządzeń pomiarowych. Pamiętaj, że olejki eteryczne są silnie skoncentrowanymi substancjami i niektóre nie są bezpieczne do spożycia wewnętrznie, bez względu na to, jak mała jest ich ilość.

Czy olejki eteryczne są bezpieczne?

Olejki eteryczne mogą przynieść nam wiele korzyści, jeśli będziemy używać ich rozważnie. Oznacza to konieczność stosowania właściwych rozcieńczeń. Nigdy nie używaj olejków eterycznych nierozcieńczonych i nigdy nie zażywaj ich wewnętrznie.

Najczęściej stosowaną i najbezpieczniejszą metodą są inhalacje. Możemy w tym celu używać kominków na tealighty lub dyfuzorów elektrycznych.

W przypadku kominków na tealighty najlepiej wlać kilka kropli olejku eterycznego do oleju rafinowanego lub na wosk, na przykład sojowy. Wlanie olejku do wody wymaga ciągłej kontroli, czy woda nie wyparowała.

W przypadku dyfuzorów elektrycznych sprawdź, czy są przystosowane do olejków. Zwykłe nawilżacze powietrza mogą się nie sprawdzić, gdyż może dojść do zatkania urządzenia.

Jeżeli nie posiadasz kominka ani dyfuzora, to miska z ciepłą wodą, ręcznik i olejek eteryczny w zupełności wystarczą. Przygotuj sobie domową inhalację, tzw. parówkę. Do miski z ciepłą wodą dodaj 4-5 kropli olejku lub mieszanki olejków. Zrób kilka wdechów (wdech nosem, wydech ustami) a potem chwilę przerwy. Czynność powtarzaj kilkanaście razy. Inhalacje nie powinny przekraczać jednorazowo 30 minut! Daj czas olejkom, aby zaczęły działać. W przypadku silnych dolegliwości, takich jak katar czy kaszel inhalacje powtarzajcie co 4-5 godzin.

Stosowanie olejków eterycznych na ciało

Ogólne zalecenia co do rozcieńczania olejków eterycznych (EO, essential oils) wyglądają następująco:

1. w kremach i innych produktach do twarzy od 0,5 do 1,5% (a więc do 100 ml oleju bazowego dajemy od 0,5 do 1,5 ml EO);
2. w produktach do masaży ciała od 1,5 do 3% (na 100 ml oleju bazowego dajemy od 1,5 do 3 ml EO);
3. w produktach do ciała, typu mleczka, masła, żele pod prysznic, mydła oraz do kąpieli od 1 do 4% (na 100 ml oleju bazowego dajemy od 1 do 4 ml EO);
4. w specyficznych problemach np. ugryzienia owadów, opryszczka, trądzik do 10% (na 100 ml oleju bazowego dajemy do 10 ml EO);
5. przeciwbólowo, przy bólach mięśni, stawów, bólu głowy do 20% (na 100 ml oleju bazowego dajemy do 20 ml EO).

Olejki eteryczne do kąpieli

Producenci na swoich opakowaniach często piszą; „Na wannę wody dajemy 10 kropli olejku lub mieszanki olejkowej. Woda powinna mieć temperaturę 40-45 °C. Kąpiel powinna trwać około 20-30 minut.”

PAMIĘTAJ! Nigdy nie wchodź do wanny, gdzie są nierozcieńczone olejki. Istnieje ogromne ryzyko poparzenia skóry. Olej nie miesza się z wodą a dodatkowo gorąca woda potęguje działanie olejków.

Jeśli chcesz bezpiecznie użyć olejku eterycznego w kąpieli, dodaj kilku kropel do płynu do kąpieli lub rozcieńcz je w oleju nośnikowym, na przykład ze słodkich migdałów lub w oliwie z oliwek. Jednak uważaj, żeby się nie pośliznąć. I oczywiście czyszczenie wanny po takiej kąpieli jest absolutną koniecznością :).

Zajrzyj także do tego artykułu: 10 zasad bezpiecznego stosowania olejków eterycznych.

Kilka ciekawostek na zakończenie

Olejki eteryczne używane są w wielu gałęziach przemysłu, chociaż jesteśmy przyzwyczajeni do postrzegania ich w kontekście tego, w jaki sposób mogą korzystnie wpływać na organizm.  Olejki słusznie przykuwają uwagę osób dbających o zdrowie, jako sposób na poprawę ich ogólnego stanu zdrowia i dobrego samopoczucia.

Firma konsultingowa, Grand View Research, Inc., przewiduje, że rynek olejków podstawowych przekroczy na początku 2020 r. kwotę 11 miliardów dolarów (Research, 2016). Biorąc pod uwagę takie dane, nie jest niespodzianką, że olejki eteryczne trafiają do domu w sposób wszechobecny. Niestety, nie można powiedzieć tego samego o pewnych koniecznych przestrogach. I na ten aspekt będę starała się Was uwrażliwiać, przygotowując kolejne artykuły poświęcone temu ciekawemu zagadnieniu 🙂

Bibliografia

1. Suzanne Catty, Hydrosols: The Next Aromatherapy (Rochester, VT: Healing Arts Press, 2001).
2. Tisserand, R., Young R., (2014) Essential oil safety: przewodnik dla pracowników służby zdrowia, wydanie 2. Londyn, Churchill Livingstone.
3. essentialoils.org/
4. https://www.newdirectionsaromatics.com
5. https://naha.org

Sprawdź także >> Dlaczego pierzga pszczela jest pożądanym składnikiem diety?