Olejki eteryczne w ciąży i w połogu. Przewodnik bezpiecznego stosowania

Czy kobieta w ciąży może bezpiecznie stosować olejki eteryczne a jeśli już, to jakie? Ciąża jest wyjątkowym wydarzeniem w życiu każdej przyszłej mamy. Najważniejsze jest wtedy zapewnienie bezpieczeństwa nienarodzonemu dziecku. To nie jest czas na podejmowanie ryzyka. Dlatego też powinniśmy swoje wybory opierać tylko i wyłącznie na zaufanych i sprawdzonych źródłach. Omówmy zatem dokładnie, jak bezpiecznie używać olejków eterycznych będąc w ciąży i których bezwzględnie unikać.

[aktualizacja: 11’2020]

Badania olejków eterycznych a bezpieczeństwo w czasie ciąży

Warto pamiętać, że w przypadku leków, suplementów i kosmetyków nie robi się badań na kobietach w ciąży. Nigdy i nigdzie na świecie nie prowadzono badań klinicznych, gdzie grupą testującą byłyby kobiety oczekujące dziecka. 

Przeprowadzono testy toksycznego wpływu olejków eterycznych na reprodukcję zwierząt, aby uzyskać pewne dane na temat ich wpływu na ciążę u kobiet. Istnieją jednak znaczne różnice w układach rozrodczych ludzi i zwierząt. Okres ciąży u myszy wynosi tylko 3 tygodnie, a ciąża ludzka trwa 12 razy dłużej. U większości myszy ciąża jest wielozarodkowa, podczas gdy u większości ludzi jednozarodkowa.

1. Oregano (Origanum compactum), Cinnamon Bark (Cinnamomum zeylanicum) i Cassia (Cinnamomum Cassia) – te olejki są przeciwwskazane w czasie ciąży ze względu na embrotoksyczność. W badaniach na zwierzętach oleje te wykazały szkodliwy wpływ na jądra komórkowe i zwiększoną szybkość śmierci komórek. Było to widoczne tylko w bardzo wysokich dawkach, ale bez dalszych informacji zaleca się unikanie ww. olejków eterycznych.
2. Olej z szałwii (Salvia officinalis) może powodować neurotoksyczność i embriotoksyczność.
3. Należy unikać olejków eterycznych o wysokiej zawartości kamfory, ponieważ w wysokich dawkach kamfora jest neurotoksyną. Oleje z wysoką zawartością kamfory obejmują Feverfew (Tanacetum parthenium), Ho Leaf (Cinnamomum camphora) i Lawendę hiszpańska (Lavandula stoechas).
4. Olejki eteryczne przeciwwskazane ze względu na angiogenezę, czyli proces tworzenia się naczyń włosowatych to Costus (Saussurea costus), mirra (Commiphora myrrha), Atractylis (Atractylodes lancea), cyprys niebieski (Callitris intratropica), Araucaria (Neocallitropsis pancheri) i kumin (Nigella sativa).

Ogólne zalecenie przed zastosowaniem jakiejkolwiek formy leczenia terapeutycznego w czasie ciąży wymaga wcześniejszej konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu lub ginekologiem. Jednak jest bardzo mało lekarzy, którzy znają się lub stosują aromaterapię w praktyce. W Polsce o takich przypadkach jeszcze nie słyszałam. 

Olejki eteryczne są silnie skoncentrowane i niezwykle silne. Mają zdolność przenikania błon komórkowych i krążenia wewnątrz organizmu w ciągu zaledwie kilku minut od aplikacji.

W czasie ciąży, już od momentu zapłodnienia aż do porodu, wszystko co zastosuje matka dociera do dziecka. Tak więc, gdy kobieta w ciąży używa olejków eterycznych, składniki tego oleju mogą dotrzeć do nienarodzonego dziecka. Niekoniecznie jest to dla niego szkodliwe, ale  często zaleca się powstrzymanie się od stosowania olejków eterycznych w czasie ciąży.

Oczywiście jest grupa osób, które mówią, że matki oczekujące dziecka powinny powstrzymywać się od stosowania olejków eterycznych, podczas gdy wiele kobiet używa ich, aby złagodzić dyskomfort związany z odmiennym stanem. 

Istnieje bardzo niewiele informacji dotyczących bezpieczeństwa olejków eterycznych podczas ciąży i laktacji. Z tego powodu zaleca się ostrożność i zdrowy rozsądek, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży. 

UWAGA! Statystyki pokazują, że 10-25% klinicznie rozpoznanych ciąż zakończy się przed 20. tygodniem ciąży, a 80% w pierwszym trymestrze ciąży. A zatem jest to czas, gdzie ryzyko powikłań jest najwyższe.

Powody, dla których należy powstrzymać się od stosowania olejków eterycznych obejmują:

• toksyczność płodową,
• stymulację macicy,
• upośledzenie rozwoju komórek.

Oczywiście te powody obejmują cały okres trwania ciąży, a więc jeśli olejek eteryczny jest niebezpieczny w ciągu pierwszych trzech miesięcy, należy go unikać przez całą ciążę.

Sprawdź także: Zioła w ciąży – sprawdź, po które możesz bezpiecznie sięgać, a których bezwzględnie unikać!

Olejki toksyczne w ciąży – unikaj ich!

Niektóre olejki zawierają związki, które mogą być toksyczne, w tym mogą zapobiegać zapłodnieniu, uszkodzić płód lub powodować wady wrodzone.

Należy unikać stosowania poniższych olejów (za pomocą jakichkolwiek metod) w czasie ciąży i podczas karmienia piersią: 

• anyż, brzoza, niebieski cyprys, marchew z nasion, goździk, koper włoski (zarówno gorzki, jak i słodki), hyzop, bylica pospolita, mirra, oregano, nasiona i liść pietruszki, pennyroyal (mięta polej, Mentha pulegium L.), ruta, szałwia, tansy (wrotycz pospolity), tuja, estragon, Golteria czyli Wintergreen (Gaultheria Procumbens) i piołun.

Ważne! Niektórych olejów wymienionych w powyższej liście należy unikać w ogóle, nie tylko w ciąży.

Wormwood (Artemisia absinthium) nie powinien być stosowany wewnętrznie ani zewnętrznie, ponieważ może to prowadzić do ostrej toksyczności, a Pennyroyal (Mentha pulegium) może powodować hepatotoksyczność przy stosowaniu wewnętrznym. Wytyczne IFPA dotyczące ciąży obejmują również Sassafras (Sassafras albidum), Cassia (Cinnamomum Cassia), Mustard (Brassica nigra) i Elecampane (Inula helenium) jako olejki eteryczne, których nie należy stosować u pacjentów bez względu na to, czy są w ciąży, czy nie. 

Skład chemiczny olejków i ich wpływ na ciążę.

Olejki eteryczne są bardzo złożone i mogą składać się z setek różnych związków chemicznych. Skład chemiczny oleju określi potencjalne obawy dotyczące bezpieczeństwa.

1. Monoterpeny i seskwiterpeny nie stanowią istotnego zagrożenia dla ciąży i są ogólnie dobrze tolerowane.
2. Alkohole zazwyczaj nie podrażniają skóry i nie są toksyczne.
3. Tlenki są na ogół dobrze tolerowane, ale mogą powodować podrażnienie skóry przy podawaniu miejscowym.
4. Olejki eteryczne zawierające furanokoumaryny są fototoksyczne, dlatego należy zachować ostrożność podczas miejscowego stosowania na skórę wystawioną na słońce.
5. Estry i etery mają wiele podobnych właściwości i cech, ale podczas gdy estry występują tylko w niewielkich ilościach w olejkach eterycznych, etery są znacznie silniejsze. Nie należy używać olejków eterycznych z eterami przez dłuższy czas, a stosowanie tych olejków należy dokładnie rozważyć podczas ciąży. Anyżek (Pimpinella anisum), Koper włoski (Foeniculum vulgare), Anyż gwiazdkowy (Illicium vernum), gdyż zawierają wszystkie etery fenylometylowe i należy ich unikać w czasie ciąży.
6. Ketony nie są łatwo metabolizowane przez wątrobę i mogą być toksyczne. Dlatego należy unikać olejów zawierających duże ilości aromatycznych ketonów, ponieważ mogą one być gromadzone w ciele i powodować problemy przy długim, codziennym stosowaniu. Ta grupa obejmuje m.in.: szałwię (Salvia officianalis) i Hyssop (Hyssopus officinalis).
7. Olejki eteryczne bogate w aldehydy lub fenole mogą powodować nadwrażliwość skóry. Fenole mogą poparzyć skórę i dlatego należy ich unikać ze względu na nadwrażliwość skóry podczas ciąży. Do tych olejków, zwanych gorącymi należą: Oregano (Origanum compactum),  tymianek (Thymus vulgaris ct thymol), cząber (Satureia montana), goździk (Syzygium aromaticum), cynamon (Cinnamomum camphora), kmin (Cumimum cyminum).

Olejki eteryczne bezpieczne w ciąży.

W czasie ciąży występuje kilka dolegliwości, które można leczyć za pomocą aromaterapii. Przed każdym planem leczenia konieczna jest pełna, osobista ocena. Jednak poniższe informacje pokazują, że istnieje wiele olejków eterycznych, które mogą być przydatne podczas ciąży, gdy są stosowane w sposób odpowiedzialny.

Chociaż nie jest to wyczerpująca lista, olejki eteryczne, które wydają się być bezpieczne w czasie ciąży, to: 

1. benzoes (Styrax tonkinensis), 
2. bergamotka (Citrus bergamia),
3. czarny pieprz (Piper nigrum),
4. cyprys (Cupressus sempervirens),
5. eukaliptus (Eukaliptus smithii),
6. frankincense (Boswellia carteri),
7. geranium (Pelargonium x asperum),
8. rumianek niemiecki (Chamomilla recutita),
9. imbir (Zingiber officinale),
10. grejpfrut (Citrus paradisi),
11. jałowiec (Juniperus communis),
12. lawenda (Lavandula angustifolia),
13. cytryna (Citrus limon),
14. mandarynka (Citrus reticulata),
15. majeranek (Origanum majorana),
16. neroli (Citrus aurantium var. Amara),
17. pomarańcza (Citrus sinensis),
18. petitgrain (Citrus sinensis),
19. mięta pieprzowa (Mentha x piperita),
20. rumianek rzymski (Anthemis nobilis),
21. róża damasceńska (Rosa damascena),
22. drzewo sandałowe, sandałowiec biały (Santalum album),
23. mięta (Mentha cardiaca),
24. drzewo herbaciane (Melaleuca alternifolia),
25. Ylang Ylang (Cananga Odorata).

Pamiętaj: sprawdź nazwę łacińską rośliny, z której destylowany jest olejek. Jest wiele odmian lawendy, eukaliptusa, mięty, cyprysu i jedne są bezpieczne a inne nie. 

Metody aplikacji olejków eterycznych.

Trzy główne metody aplikacji to:

1. inhalacja,
2. stosowanie miejscowe,
3. stosowanie wewnętrzne.

Inhalacja, czyli wdychanie olejków eterycznych

stwarza najmniejsze obawy dotyczące bezpieczeństwa. Olejki eteryczne są substancjami niezwykle lotnymi, więc inhalacja jest prostą i skuteczną metodą użycia. Można umieścić kilka kropli olejku na poszewce na poduszkę, waciku lub w dyfuzorze. Według dr Pam Taylor: „Kiedy oleje są wdychane, oddziałują z komórkami w tylnej części nosa, aby stymulować zmiany w obszarach mózgu kontrolujące nudności i wymioty, a także sen i nastrój” (Schnaubelt (2011) s. 136).

Z racji tego, że nudności, zaburzenia snu i wahania nastroju są za sprawą hormonów bardzo częstą dolegliwością  podczas ciąży, stosowanie aromaterapii jest dobrym rozwiązaniem dla kobiet w ciąży.

Inhalacja jest często zalecana w przypadku problemów z oddychaniem, bólów głowy, zaburzeń snu, jak również stresu.

Stosowanie miejscowe olejków na skórę

Zazwyczaj rozcieńczenie 1-5% nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa, ale ogólnie zaleca się, aby kobiety w ciąży stosowały rozcieńczenie 1%.

Po nałożeniu na skórę tylko 10-20% olejku eterycznego jest w rzeczywistości wchłaniane przez organizm z powodu parowania i wysokiej lotności olejków eterycznych.

W czasie ciąży wiele kobiet ma zwiększoną wrażliwość skóry, więc wyższy stopień rozcieńczenia zmniejsza ryzyko podrażnienia. Rozcieńczenie pozwala również na zmniejszenie parowania i wolniejsze wchłanianie do organizmu.

Ciąża może również powodować nowe alergie i nadwrażliwość, dlatego ważne jest, aby wykonać test skórny przed nałożeniem oleju, nawet jeśli był stosowany bez problemu przed ciążą.

W kąpieli kobieta w ciąży powinna używać nie więcej niż 4 krople olejku i to koniecznie wcześniej rozcieńczonego w oleju bazowym lub mydle kastylijskim. 

Nadwrażliwość na światło jest reakcją, którą należy rozważyć przy miejscowym stosowaniu olejków, ponieważ kobiety mogą mieć zwiększoną ilość melatoniny z powodu hormonów stymulujących melaninę. Może to zwiększyć ryzyko poparzenia skóry, które wcześniej nie miało miejsca przy ekspozycji na słońce. Dlatego ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z olejków, które powodują nadwrażliwość na światło i unikać ich stosowania na obszarach wystawionych na słońce, a najlepiej nie stosować ich latem na skórę.

Poniższy fragment pochodzi z Wytycznych Ciążowych IFPA (2013) „Olejki eteryczne z natury będące substancjami organicznymi przenikają przez barierę łożyskową i mogą wpływać na płód. Jednak ilość olejków eterycznych, które faktycznie dostały się do skóry matki jest bardzo mała i dlatego ilość, która dociera do łożyska, jest niewielka, jeśli stosuje się odpowiednie rozcieńczenia”.

Stosowanie wewnętrzne olejków eterycznych

Wewnętrzne stosowanie olejków eterycznych odnosi się do spożywania doustnego lub stosowania czopków dopochwowych/doodbytniczych w celu podania leku. Podczas stosowania miejscowego tylko część olejku eterycznego jest w rzeczywistości wchłaniana przez skórę, a przy zastosowaniu wewnętrznym 100% dostaje się do organizmu.

Należy absolutnie unikać przyjmowania doustnego olejków eterycznych, ponieważ jest bardzo prawdopodobne, że olejki eteryczne przenikają przez łożysko do płodu.

Dolegliwości ciążowe i olejki eteryczne, które mogą pomóc.

Poranne mdłości i nudności 

Te dolegliwości mogą pojawić się w dowolnym momencie ciąży, ale wydają się być bardziej kłopotliwe w ciągu pierwszych 12 tygodni. Olejki eteryczne o silnych właściwościach wspomagających trawienie, takie jak mandarynka (Citrus reticulata), mięta pieprzowa (Menthax piperita), mięta ogrodowa (Mentha cardiaca) i imbir (Zingiber officinale) mogą być stosowane aromatycznie lub miejscowo.

W przypadku podawania miejscowego należy rozcieńczyć olejek do 1% i zastosować za uchem i na okolicę brzucha.

Zgaga

W czasie ciąży wytwarzany jest hormon – progesteron, w celu rozluźnienia macicy. Rozluźnia on też zastawkę między przełykiem a żołądkiem, co powoduje zgagę. Rumianek rzymski (Chamaemelum nobile), Petitgrain (Citrus aurantium var.Amara), mięta (Mentha spicata) i Imbir (Zingiber officinale) posiadają właściwości regulujące procesy trawienne i przeciwzapalne mogące złagodzić ten dyskomfort. Zastosuj miejscowo rozcieńczone do 1% olejki i nałóż na okolice żołądka. W celu zwiększenia efektu zrób ciepły kompres. 

Problem trądziku w ciąży

Wiele kobiet w ciąży boryka się z trądzikiem ze względu na podwyższony poziom hormonów.

1. Drzewo herbaciane (Melaleuca alternifolia) posiada silne właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Ten olejek eteryczny może być bezpiecznie stosowany w leczeniu trądziku podczas ciąży, oczywiście w odpowiednim rozcieńczeniu.
2. Lawenda (Lavandula angustifolia), drzewo sandałowe (Album Santalum) i rumianek rzymski (Chamaemelum nobile) mogą również pomóc w problemach trądzikowych związanych z ciążą ze względu na właściwości przeciwbakteryjne.

Bóle głowy

Wzrost zarówno poziomu hormonów, jak i objętości krwi w pierwszym trymestrze ciąży może prowadzić do częstych bólów głowy u niektórych kobiet. Olejki eteryczne o silnych właściwościach przeciwzapalnych, poprawiających krążenie, przeciwskurczowych i rozluźniających mogą wspomóc ten powszechny dyskomfort. Lawenda (Lavandula angustifolia), kadzidło/ Frankincense (Boswellia carteri), mięta pieprzowa (Mentha piperita) i rumianek rzymski (Chamaemelum nobile) to olejki eteryczne, które można nanosić po rozcieńczeniu – miejscowo na skronie, z tyłu szyi i na czoło.

Stres 

Uczucie stresu jest powszechne w czasie ciąży, a wysoki jego poziom może prowadzić do problemów ze snem. Uspokajające olejki eteryczne pomogą w tym zakresie.

Aby zmniejszyć stres i zapewnić sobie zdrowy sen użyj Lawendy (Lavandula angustifolia), kadzidła/Frankincense (Boswellia carteri) lub rumianku rzymskiego (Chamaemelum nobile). Mogą być one stosowane w kominkach aromaterapeutycznych lub w połączeniu z masażem.

Hemoroidy i żylaki

Są to rozszerzone żyły na nogach lub w okolicach odbytu. Olejki eteryczne, które wspomagają krążenie, takie jak cyprys (Cupressus sempervirens), drzewo sandałowe (Album Santalum), pomarańcza (Citrus sinensis) i Geranium (Pelargonium asperum) mogą być rozcieńczone do 1% i stosowane miejscowo.

Zaparcia

Zapobieganie zaparciom jest kolejnym sposobem na uniknięcie hemoroidów, które są zwykle leczone odpowiednią dietą, ale olej Patchouli (Pogostemon cablin) rozcieńczony do 1% i zastosowany miejscowo na brzuchu można potraktować jako formę profilaktyki.

Obrzęk palców lub kostek

Problem powszechny w czasie ciąży. Synergiczne połączenie cyprysu (Cupressus sempervirens), lawendy (Lavandula angustifolia), cytryny (Citrus limon), geranium (Pelargonium asperum) i mandarynki (Citrus reticulata) może pomóc w walce z tym problemem. Ta mieszanka olejków ma właściwości, które poprawiają krążenie i zapobiegają zatrzymywaniu płynów. 

Olejki eteryczne na rozstępy

Pojawienie się rozstępów to najczęstsza obawa u kobiet w ciąży. Związane jest to z tym, że ciało w szybkim tempie się rozrasta. Zwiększanie elastyczności i regeneracji skóry jest kluczem do zapobiegania ich występowaniu.

Połączenie Lawendy (Lavandula angustifolia), kadzidła/Frankincense (Boswellia carteri) i mandarynki (Citrus reticulata) może zapobiec pojawianiu się rozstępów.

Neroli (Citrus aurantium var. Amara flos.), róża damasceńska (Rosa damascena) i rumianek rzymski (Chamaemelum nobile) mają również świetne zdolności regeneracyjne skóry. 

Przygotuj mieszankę tych olejków na oleju bazowym, np. ze słodkich migdałów, w rozcieńczeniu 1%. Nakładaj 2 razy dziennie na brzuch, uda i pośladki i biust.

Te artykuły również warto przeczytać!

1. 10 zasad bezpiecznego stosowania olejków eterycznych.
2. Jakość olejków eterycznych, czyli jak kupować mądrze.
3. Olejki eteryczne – przewodnik bezpiecznego stosowania.

Bibliografia:

1. Międzynarodowa Federacja Zawodowych Aromatherapistów (2013). Wytyczne dotyczące ciąży, https://naha.org/assets/uploads/PregnancyGuidelines-Oct11.pdf
2. Johnson, S. (2014) „Przetrwają, gdy nie ma nowoczesnej medycyny”, 8-58,
3. San Bernadino, Kalifornia, Scott A. Johnson „Professional Writing Services, LLC National Association of Holistic Aromatherapy Safety Information https://naha.org/explore-aromatotherapy/safety,
4. Schnaubelt, K. (2011) Healing Intelligence of Essential Oils , 75-140 Rochester, VT, Healing Arts Press,
5. Tisserand, R. & Young, R. (2014) Essential Oil Safety, wydanie drugie, 147-163; New York, NY, Churchill Livingston Elsevier.