W otaczającej nas rzeczywistości, w zgiełku i zabieganiu codziennego dnia, bardzo często zapominamy o tych, którzy mogą nas potrzebować. Zwłaszcza teraz, w dobie pandemii. Osoby z niepełnosprawnościami: niesłyszące lub niedosłyszące, niewidome, niedowidzące czy niepełnosprawne intelektualnie oraz osoby ze spektrum autyzmu potrzebują naszej uwagi i uwrażliwienia na ich potrzeby! Czy dbamy o nie z należytą troską i czy pandemia jeszcze bardziej obnażyła braki w tym aspekcie? Dlaczego tak często boimy się udzielać pomocy?
Osoby z niepełnosprawnościami i ich potrzeby
Każdy z nas ma różne potrzeby, bez względu na to kim jesteśmy lub gdzie mieszkamy. W społeczeństwie są jednak osoby, które mają ich nieco więcej niż inni. Mowa tu o osobach z niepełnosprawnościami, które mają inne potrzeby oraz inne możliwości funkcjonowania.
Warto mieć świadomość, że tak jak zupełnie różne są stopnie niepełnosprawności, tak różne mogą być możliwości osób z niepełnosprawnościami oraz ich codzienne funkcjonowanie. I co ważne – nie każdy będzie miał takie same możliwości lub ograniczenia w codziennym życiu.
Niepełnosprawność nie zawsze jest pełna! Osoby z niepełnosprawnością mogą mieć tylko pewien ubytek, np. słuchu lub wzroku.
Nieznajomość sytuacji i potrzeb czy brak „obycia” z osobą niepełnosprawną bardzo często sprawia, że ludzie boją się udzielać pomocy. W konsekwencji osoby z niepełnosprawnościami mogą czuć się wykluczone, ignorowane lub zupełnie niezauważalne w przestrzeni publicznej. Pamiętajmy, że podstawą jest komunikacja i stworzenie przestrzeni do dialogu! Osoby z niepełnosprawnościami nie powinny bać się mówić o swoich potrzebach i tak samo osoby pełnosprawne nie powinny bać się pytać i oferować pomocną dłoń.
Najpierw dostrzegajmy człowieka, a dopiero później patrzmy na to, jakie ma potrzeby!
Niepełnosprawność wzrokowa
Niepełnosprawność wzrokowa to dysfunkcja stosunkowo łatwa do zauważenia. Osoby niewidome lub niewidzące zwykle (ale nie zawsze!) poruszają się z białą laską lub z psem przewodnikiem. Niekiedy mają obok siebie asystenta, który może udzielić pomocy w sytuacjach, w których osoba niewidoma lub niedowidząca jej potrzebuje.
Uwaga: zanim udzielisz pomocy, uprzedź słownie! Wyrażaj słownie także swoje gesty (np. nie łap gwałtownie za rękę w celu przywitania się) i uprzedzaj o każdej przeszkodzie na drodze. Staraj się dokładnie opisywać otaczającą rzeczywistość za pomocą słów.
Niepełnosprawność słuchowa
Z kolei niepełnosprawność słuchowa to dość specyficzna dysfunkcja. Dopóki nie zobaczymy aparatu słuchowego, implantu ślimakowego lub znaków języka migowego możemy w ogóle nie zorientować się, że ktoś nie słyszy lub niedosłyszy. Osoby z niepełnosprawnością słuchową potrzebują kontaktu wzrokowego. Większość z nich wspomaga się odczytywaniem mowy z ust, co znacznie ułatwia im swobodną komunikację.
Uwaga: aparaty słuchowe i implanty ślimakowe nie przywracają słuchu, a jedynie wspomagają słyszenie. Nie można więc zakładać, że osoba z protezami słuchu zrozumie wszystko, co do niej mówimy! Z tego względu tak istotne jest odczytywanie z ruchu warg oraz kontakt wzrokowy.
Znajomość podstawowych znaków języka migowego przełamie lęk, pomoże skrócić dystans i ułatwi dalszy kontakt z niesłyszącym lub niedosłyszącym. Jak witać się z osobami z dysfunkcją słuchu? To nic trudnego, zobaczcie sami!
To może Cię zainteresować: Niedosłuch. Jak poprawić jakość życia osób z problemami ze słuchem?
Niepełnosprawność intelektualna
Niepełnosprawność intelektualna, podobnie jak niepełnosprawność słuchowa, często także nie jest widoczna na pierwszy rzut oka. W przypadku niektórych osób z niepełnosprawnością intelektualną mogą współwystępować również inne rodzaje niepełnosprawności (tzw. niepełnosprawność sprzężona), przez co ich dysfunkcje stają się bardziej zauważalne. Dzieje się tak np. przy jednocześnie występujących niepełnosprawności intelektualnej oraz ruchowej, gdy osoby z taką niepełnosprawnością poruszają się na wózku lub o kulach.
Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą funkcjonować bardzo różnie i w mniejszym lub większym stopniu potrzebować asysty podczas wykonywania codziennych czynności. Tacy ludzie bardzo często są w pełni świadomi swoich ograniczeń, dlatego nie wyręczajmy ich. Pozwólmy im funkcjonować samodzielnie na tyle, na ile sami mogą. Oferujmy pomoc, ale nie narzucajmy jej!
Osoby z niepełnosprawnością ruchową
Osoby poruszające się na wózku lub o kulach na codzień zmagają się z różnego rodzaju barierami architektonicznymi i ograniczeniami fizycznymi. Nieodpowiednie przystosowanie przestrzeni publicznej do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową bardzo często bez pomocy drugiej osoby staje się przeszkodą nie do pokonania!
Myślmy o innych i nie utrudniajmy im codziennego funkcjonowania! Nie zajmujmy miejsc parkingowych przeznaczonych dla osób z niepełnosprawnościami, nie blokujmy bezmyślnie ścieżek czy chodników i nie utrudniajmy swobodnego przejścia oraz przejazdu!
Uwaga: starajmy się traktować wózek inwalidzki lub kule jak jej integralną część (podobnie jak rękę czy nogę) i sferę intymną danej osoby.
Osoby z niepełnosprawnościami w dobie pandemii
Warto pamiętać przede wszystkim o tym, że osoby z niepełnosprawnościami to tacy sami ludzie jak my. Dysfunkcje w żaden sposób nie umniejszają ich wartości. Skutkują jedynie nieco innymi potrzebami w życiu codziennym, na które warto, aby osoby w pełni sprawne były obecnie jeszcze bardziej uwrażliwione.
Izolacja i dystans społeczny odbierają wielu osobom z niepełnosprawnościami szansę na kontakt z drugim człowiekiem. Osoby starsze z niepełnosprawnościami, jak również osoby z niepełnosprawnością intelektualną, którzy nie są w stanie pokonać barier technologicznych i często nie mają dostępu do komputera czy laptopa, pozostają jeszcze bardziej wykluczone i samotne. Osobom z niepełnosprawnością wzrokową trudniej jest się porozumieć – maseczki ograniczają bardzo widoczność twarzy drugiej osoby i utrudniają odczytywanie emocji! Problemem dla wielu dzieci z niepełnosprawnościami jest też edukacja zdalna, co może powodować narastającą frustrację i pogłębiać braki w nauce.
Obecna sytuacja nierzadko zmusza osoby z niepelnosprawnościami do uczenia się życia i codziennego funkcjonowania na nowo. Niestety to krótka droga do obniżenia nastroju i większego uwydatnienia się problemów wynikających z niepełnosprawności!
Zanim zaczniesz udzielać pomocy osobie z niepełnosprawnością zapytaj i upewnij się, czy jej potrzebuje!
Osoby z niepełnosprawnościami chcą być samodzielne. Bądźmy jednak uwrażliwieni na ich potrzeby, ale pomagajmy (nie wyręczajmy!) w codziennych czynnościach dopiero, gdy tego rzeczywiście potrzebują. Nie zapominajmy, że niepełnosprawność nie wyklucza i osoby z niepełnosprawnościami mogą żyć tak, jak wszyscy. I co najważniejsze – mają do tego pełne prawo!
Otwórzmy się na drugą osobę i nie bójmy się rozmawiać – to podstawa dobrej i skutecznej komunikacji!
Uwaga: w kontaktach z osobami z niepełnosprawnościami niezwykle ważne jest również to, jak mówimy. Unikajmy słów nacechowanych negatywnie (głuchy, ślepy itd.) oraz wyrażeń, które odbierają poczucie własnej wartości i pozbawiają je godności. Zamiast mówić osoba niepełnosprawna/niepełnosprawny, używajmy określeń: osoba z niepełnosprawnością słuchu/wzroku, osoba ze spektrum autyzmu. Wyrażamy w ten sposób podmiotowość osoby a nie jej niepełnosprawność, która jest tylko jednym z jej elementów składających się na człowieka. Osoba z niepełnosprawnością nie jest osobą gorszej kategorii, traktujmy ją więc na równi z samym sobą!
Sprawdź także: Osoba niepełnosprawna w żaden sposób nie jest gorsza od nas! | Anna Dymna dla Radioklinika.pl
Osoby z niepełnosprawnościami i ich potrzeby. Podcast do wysłuchania
Zachęcamy do wysłuchania całej rozmowy Anny Iwanowskiej z jej gościem Aleksandrą Szorc z Fundacji „Kultura bez Barier”. Dowiesz się m.in.: jak udzielać pomocy osobom z niepełnosprawnościami i jak właściwie ocenić, czy pomoc w danej sytuacji rzeczywiście jest potrzebna?
Więcej informacji o działaniach fundacji na stronie internetowej: kulturabezbarier.org
