Pospolity chwast czy zioło o leczniczym działaniu? Perz na oczyszczenie krwi, odtrucie i wzmocnienie organizmu

Choć perz kojarzy nam się z trudnym do wytępienia chwastem, jego prozdrowotne właściwości były znane już w medycynie ludowej. Sięgano po niego zwłaszcza przy problemach z pęcherzem i układem pokarmowym. Dziś znany jest także z wielu innych właściwości i wspomagania pracy całego organizmu. Kiedy warto sięgać po kłącze perzu?

Kilka słów o perzu…

Perz właściwy (Agropyron repens (L.) Beauv.) syn. Elymus repens (L.) Gould, Triticum repens (L.) jest byliną należącą do rodziny traw (Gramineae). Powszechnie uznaje się go za uciążliwy chwast. Ze względu na bardzo silnie rozgałęzione pędy podziemne, dochodzące do 15 metrów długości, zwalczanie perzu właściwego jest bowiem dość trudne. Rośnie on na obszarze całej północnej kuli ziemskiej, głównie na polach uprawnych, wśród zbóż, na łąkach czy w ogrodach. 

Kłącze perzu najlepiej zbierać wczesną wiosną (w okolicach kwietnia) lub jesienią, najczęściej przy okazji uprawy pól. Po zbiorze należy oczyścić je z łuskowatych pochewek liściowych i korzeni, a następnie umyć i wysuszyć na słońcu lub w ciepłym pomieszczeniu. Przygotowany w ten sposób surowiec najlepiej przechowywać w lnianych woreczkach. 

Jak wygląda perz właściwy?

To roślina wieloletnia o wysokości dochodzącej do 150 cm, o płaskich, wąskich liściach. Na szczycie źdźbła posiada charakterystyczne kwiaty w postaci gęstych, płaskich i owalnych kłosów o długości około 10 cm. 

Perz – skład chemiczny

Roślina jest bogata w węglowodany w tym:

• monosacharydy jak fruktoza (około 3%), glukoza, alkohole cukrowe w tym mannitol i inozytol (od 2-3%);
• polisacharydy, głównie trytycynę (3-10%), czyli polimer fruktozy o budowie podobnej do inuliny i śluzy (do 10%).

Kłącze perzu zawiera również kwasy organiczne – glikolowy i jabłkowy oraz kwasy fenolowe, głównie hydroksybenzoesowy, wanilinowy, kumarowy czy chlorogenowy. Ponadto znajdziemy w nim sole mineralne, takie jak żelazo, cynk, potas oraz rozpuszczalną krzemionkę (kwas krzemowy i krzemiany 0,37-0,43%).

Perz zawiera również niewielkie ilości olejku eterycznego (0,01-0,05%), w którego skład wchodzą poliacetylenowy związek kapilen oraz nieduże ilości terpenów (np. karwon).

Działanie perzu i jego zastosowanie

O działaniu leczniczym tego surowca dowiedziano się bardzo dawno temu. Już w medycynie ludowej stosowano napary z perzu w przypadku czyraków, wrzodów czy ropni. Odwary z tej rośliny były pomocne także w leczeniu zapalenia stawów, uporczywego kaszlu czy gruźlicy. Co ciekawe, dawniej działanie i właściwości lecznicze perzu określano jako depurativa, co pozwalało klasyfikować go jako lek oczyszczający krew.

Współcześnie, po przeprowadzeniu badań udowodniono następujące właściwości perzu:

• diuretyczne – zioło to znacznie pobudza filtrację w nerkach i zwiększa ilość wydalanego moczu, ułatwia usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii, co skutkuje obniżeniem mocznika i chlorków; 
• zwiększające diurezę – to działanie testowano na szczurach, którym podawano doustnie 1% macerat z kłącza perzu w dawce 50 ml/kg, po czym mierzono ilość oddanego moczu. Zwierzęta otrzymujące macerat oddawały znacznie większą ilość moczu od tych, którym podawano tylko wodę, co udowodniło, że jest on moczopędny.

Warto tu zwrócić uwagę na jedno z badań klinicznych, które było przeprowadzane na 99 osobach, które miały problemy z oddawaniem moczu. Przez miesiąc pacjenci otrzymywali 20% etanolowy płynny ekstrakt z kłącza (3 razy dziennie po 60 kropli). Leczenie tym specyfikiem spowodowało zmniejszenie różnych dolegliwości związanych z układem moczowym, w tym nietrzymanie moczu, trudności z oddawaniem moczu, parcie i nykturia z powodu gruczolaka prostaty, skłonność do stanów zapalnych gruczołu krokowego i pęcherza moczowego. Co również bardzo istotne, po kuracji do normy powróciły markery stanu zapalnego (w tym białko, nabłonki, leukocyty i erytrocyty w moczu), co wykazała m.in. morfologia krwi. Roztwór z kłącza okazał się również bardzo bezpieczny w stosowaniu, ponieważ nie odnotowano wystąpienia żadnego objawu niepożądanego. 

• przeciwzapalne – ten zakres działania potwierdziły badania prowadzone głównie na szczurach. Działanie przeciwzapalne zaobserwowano w modelu zwierzęcym przy alergicznym kontaktowym zapaleniu skóry – po dwóch dniach stosowania kremu, który zawierał wyciąg z kłącza perzu, zauważono zmniejszenie rumienia, obrzęku i nacieków zapalnych, a szóstego dnia skóra szczurów leczona kremem nie była już zaczerwieniona ani opuchnięta;
• przeciwcukrzycowe – to działanie również potwierdziło badanie na szczurach. U zdrowych zwierząt po podaniu jednorazowej dawki ekstraktu z kłącza (20 mg/kg) zaobserwowano spadek poziomu glukozy we krwi po 1, 2 i 4 godzinach od momentu podania specyfiku. W innym badaniu szczurom również podawano wodny ekstrakt (20 mg/kg) przez okres 15 dni, a następnie oceniano jego wpływ na poziom cukru. U zwierząt chorych na cukrzycę zanotowano spadek poziomu glukozy już po dwóch dniach badania, natomiast maksymalna redukcja nastąpiła w 15. dniu terapii. Wniosek z tych badań jest jeden – zarówno u szczurów zdrowych, jak i szczurów z cukrzycą indukowaną, wodny ekstrakt z kłącza tej rośliny obniża poziom glukozy w osoczu.
• hipolipemiczne – szczurom z indukowaną cukrzycą oraz zdrowym osobnikom podawano na czczo liofilizowany i przygotowywany codziennie wodny ekstrakt z kłącza perzu (1 g suchego sproszkowanego surowca na 100 ml wody). Wyniki eksperymentu pokazały, że wodny ekstrakt znacząco zmniejszył poziom cholesterolu i triglicerydów w osoczu u szczurów z cukrzycą zarówno po jednorazowym, jak i wielokrotnym podaniu. Z kolei u zdrowych szczurów jedynie leczenie długoterminowe wywołało znaczny spadek parametrów lipidowych. 
• na skórę i naczynia krwionośne – krzemionka rozpuszczalna zawarta w perzu ma korzystny wpływ na skórę, błony śluzowe, tkankę łączną, narządy wewnętrzne oraz naczynia krwionośne. Nadaje ona odpowiednią elastyczność ścianom włośniczek, zapobiega ich nadmiernej przepuszczalności, a także zwiększa odporność błon śluzowych oraz naskórka. Dodatkowo roślina przyśpiesza gojenie się ran.
• na jelita – perz to bogate źródło substancji o działaniu prebiotycznym, które wspomagają rozwój mikrobioty jelitowej oraz wpływają na poprawę pasażu treści pokarmowej.

Sprawdź: Prebiotyki – czym są, jakie mają działanie i dlaczego warto je włączać do codziennej diety?

Na jakie schorzenia może pomóc perz?

Kłącze perzu może być jednym ze składników różnych mieszanek ziołowych o działaniu oczyszczającym, przeciwcukrzycowym lub diuretycznym. Jest także podstawowym składnikiem popularnego leku o nazwie Fitolizyna, którą można stosować pomocniczo w zakażeniach i stanach zapalnych dróg moczowych oraz profilaktycznie w kamicy moczowej (nerkowej). 

Wskazaniem do stosowania zioła może być ponadto niewydolność wątroby i zmniejszone wydzielanie żółci (surowiec ten jest również żółciopędny), miażdżyca, nadciśnienie i cukrzyca typu 2 – jako środek dietetyczny (poliflruktozany), obniżający poziom cholesterolu i trójglicerydów w surowicy, obniżający poziom glukozy we krwi. 

Perz – po te przepisy warto sięgnąć!

Ze względu na liczne właściwości i wszechstronne zastosowanie warto sięgać po tę roślinę regularnie. Zioło to nie tylko oczyści i odtruje organizm, poprawiając jego ogólne funkcjonowanie, ale także przysłuży się na naszej skórze. Najlepiej więc dodawać go do ziołowych mieszanek. Poniżej podajemy Wam przepisy na przykładowe mieszkanki z perzem według receptur dr Henryka Różańskiego.

Mieszanka oczyszczająca

• liść buku – 1 łyżka 
• ziele fiołka trójbarwnego – 1 łyżka 
• kłącze perzu – 1 łyżka 
• ziele pokrzywy – 1 łyżka 
• ziele mniszka lub jego korzeń – 1 łyżka 
• liść melisy – 1 łyżka 

Surowce wymieszać, odmierzyć dwie łyżki mieszanki i zalać 2 szklankami wrzącej wody. Parzyć 20 minut, a następnie przecedzić. Pić 4 razy dziennie po 100 ml.

Mieszanka na choroby skórne

• ziele fiołka trójbarwnego – 1 łyżka 
• korzeń łopianu – 1 łyżka 
• ziele skrzypu – 1 łyżka 
• ziele pokrzywy – 1 łyżka 
• kłącze perzu – 1 łyżka 
• korzeń lub ziele mniszka – 1 łyżka 

Wszystkie zioła wymieszać, odmierzyć dwie łyżki mieszanki i zalać 400 ml wrzącej wody. Odstawić na 20 minut, po czym przecedzić. Pić 4-6 razy dziennie po 200 ml. Dawkowanie: dzieci ważące 4-5 kg – 8,5 ml, 10-15 kg – 28,5 ml, 20-25 kg – 57 ml, 30-35 ml – 85,7 ml, 40-45 kg – 114 ml, 50-55 kg – 142 ml, 3-4 razy dziennie.

W aptekach lub sklepach zielarskich dostępna jest również herbata sypana z kłącza perzu, pakowana najczęściej po 50 lub 100 gram. 

To może Cię zainteresować: Chlorofil – właściwości i zastosowanie

Podsumowanie

Zanim zaczniemy zwalczać perz, uznając go wyłącznie za chwast, warto też zebrać i wysuszyć surowiec. Dzięki temu będziemy mogli skorzystać z jego cennych właściwości leczniczych i profilaktycznych. 

Kłącze perzu działa na organizm ludzki bakteriobójczo, przeciwgrzybiczo, moczopędnie i żółciopędnie. Może być także pomocnym środkiem przy zatruciach pokarmowych oraz po przebytych zakażeniach (gdy do leczenia wdrożony był antybiotyk lub chemioterapeutyk). Poza tym wpływa łagodnie przeczyszczająco i regulująco pracę przewodu pokarmowego, w złej przemianie materii. Pęczniejąc w przewodzie pokarmowym poprawia motorykę jelit. Działa również jako środek przeciwgorączkowy i wykrztuśny. Obniża poziom tłuszczów i cholesterolu we krwi, zapobiegając stłuszczeniu wątroby. 

Odwary z kłączy stosowane są przy lekkich schorzeniach nerek i kamicy, przy zaparciach, do nasiadówek przy hemoroidach, niewydolności wątroby i schorzeniach skórnych.

Bibliografia

1. Różański Henryk, Zielarstwo i metody fitoterapii, Poradnik Fitoterapii, Krosno, 1993.
2. Ożarowski A, Jaroniewski W, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa, 1987;
3. Czapska-Pietrzak I, Studzińska-Sroka E, Bylka W, Kłącze perzu (Graminis rhizoma) – związki czynne i aktywność biologiczna, Post Fitoter 2017; 18(3): 190-195;
4. Ożarowski A, Ziołolecznictwo – poradnik dla lekarzy, Wydanie III, Warszawa, 1982; 
5. Kuźnicka B, Dziak M, Zioła i ich stosowanie, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa, 1988;
6. Błach-Olszewska Z., Długosz A., Kowal-Gierczak B., Lamer-Zarawska E., Niedworok J. “Fitoterapia i leki roślinne”, Wydawnictwo PZWL, 2014;
7. O. T. Książkiewicz “Ziołolecznictwo Ojców Bonifratrów”, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2020.