Półpasiec to choroba zakaźna wywoływaną przez wirusa VZV (ang. varicella zoster virus). Najczęściej chorują na niego osoby, które wcześniej przebyły ospę wietrzną, jednak nie zawsze! O tym jak rozpoznać i leczyć półpaśca oraz czym grozi brak odpowiedniego leczenia rozmawiamy z dr hab. n. med. Ireną Walecką, kierownikiem Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie, prof. CMKP, MBA, konsultantem wojewódzkim w dziedzinie dermatologii i wenerologii dla województwa mazowieckiego.
Czym jest półpasiec?
Półpasiec to ostra choroba zakaźna wywoływana przez wirusa VZV (Varicella zoster virus). To ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną, dlatego choroba najczęściej występuje u osób, które wcześniej przechodziły ospę.
Półpasiec występuje na skutek kontaktu z chorym na ospę wietrzną lub wśród osób, u których doszło do reaktywacji utajonego zakażenia w zwojach czuciowych.
Oznacza to, że wirus wywołujący ospę wietrzna i półpaśca jest latentny – kopie wirusowej informacji genetycznej utrzymują się w organizmie i w sprzyjających warunkach mogą się uaktywnić.
Uśpione wirusy mogą uaktywnić się w czasie osłabionej odporności.
Do reaktywacji wirusa może dojść w czasie infekcji i w stanie obniżonej odporności, a także u pacjentów poddanych immunosupresji: po przeszczepach serca, nerek, trzustki, wątroby i płuc oraz u pacjentów onkologicznych.
Objawy półpaśca
Choroba rozpoczyna się objawami prodromalnymi (tzn. wczesnymi, nieswoistymi objawami wskazującymi na początek choroby, zanim wystąpią objawy swoiste dla choroby). Są to objawy grypopodobne:
- złe samopoczucie,
- ból głowy,
- podwyższona temperatura.
Pacjenci uskarżają się na ogólne rozbicie, a na skórze można zaobserwować zaczerwienienie i obrzęk.
Początkowe zmiany skórne z czasem ewoluują w zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe o jednostronnym układzie.
Zmiany skórne nie przekraczają połowy ciała wzdłuż linii kręgosłupa-półpasiec występuje tylko po lewej lub po prawej stronie ciała.
Jak wyglądają zmiany skórne?
Zmiany skórne nie przypominają krostek, są to głównie zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe o jednostronnym układzie z nasilonymi objawami bólowymi, świądem oraz pieczeniem.
Okres wylęgania choroby wynosi od jednego do dwóch tygodni.
Od chwili wystąpienia objawów prodromalnych po takim samym czasie pojawiają się zmiany rumieniowo-obrzękowe. Na ich tle z czasem pojawiają się zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe, które pękają.
Pękanie pęcherzy sygnalizuje koniec okresu zakaźnego półpaśca.
Pękające pęcherze przekształcają się w strupy co oznacza, że pacjent znajduje się w fazie zdrowienia. Warto także wiedzieć, że jest to czas, kiedy półpasiec nie jest już zaraźliwy.
Odmiany i lokalizacje półpaśca
Półpasiec najczęściej występuje na klatce piersiowej, jednak w odmianach choroby znajduje się także półpasiec oczny i półpasiec uszny, które mogą być bardzo niebezpieczne!
Półpasiec może występować na górnej części twarzy – w okolicach oka i ucha.
Półpasiec zlokalizowany na twarzy jest szczególnie niebezpieczny ze względu na okolice nerwu trójdzielnego. Zmiany występujące w okolicy oczu mogą uszkodzić rogówkę i prowadzić do ślepoty, dlatego każdy pacjent z półpaścem w obrębie twarzy musi być obowiązkowo leczony także przez okulistę!
Wyróżnia się także półpaśca rozsianego o ciężkim przebiegu występującego u pacjentów o bardzo obniżonej odporności lub pacjentów onkologicznych. To uogólniona postać choroby, którą uważa się za rewelator nowotworów narządów wewnętrznych.
Jak wyglada leczenie półpaśca?
Diagnoza rozpoczyna się od oceny stanu skóry pacjenta, a w przypadku wątpliwości pobiera się wycinek pęcherza do analizy. W leczeniu półpaśca stosuje się doustne leki przeciwwirusowe, które łagodzą objawy.
Nieleczony półpasiec jest groźny dla zdrowia!
Dopóki na skórze nie pojawi się strup dermatolodzy nie przepisują maści i kremów do zewnętrznego stosowania, ponieważ przykrywanie zmian może skutkować nadkażeniem.
Półpasiec w obrębie twarzy wymaga hospitalizacji.
Półpasiec zlokalizowany na twarzy, ze względu na duże niebezpieczeństwo dla zdrowia, wymaga hospitalizacji. Pacjent otrzymuje dożylne leki przeciwwirusowe i po zakończeniu pełnej terapii (minimum 7 dni) może zostać wypisany ze szpitala.
Oprócz leczenia przeciwwirusowego profilaktycznie można stosować także antybiotyk w celu zminimalizowania ryzyka nadkażenia zmian skórnych.
Jakie są powikłania półpaśca?
Im wcześniej półpasiec zostanie zdiagnozowany i szybciej zostanie wdrożone leczenie, tym skutki półpaśca będą mniejsze i mniej groźne.
Konsekwencje nieprawidłowo leczonego półpaśca mogą trwać bardzo długo!
Po przebytym półpaścu pozostaje przeczulica oraz nerwobóle. Jeśli przeczulica trwa od dwóch do trzech tygodni do miesiąca, nie ma powodów do obaw. Jednak przeczulica utrzymująca się powyżej 4 tygodni nie jest normalnym stanem!
Ból może utrudniać normalne funkcjonowanie do tego stopnia, że niektórzy pacjenci muszą przyjmować morfinę!
Długotrwały ból pogarsza stan psychiczny pacjentów i może prowadzić nawet do myśli samobójczych!
Nawracające epizody półpaśca
Większość przypadków półpaśca nie ma charakteru nawracającego, jednak osoby z obniżoną odpornością mogą zachorować wielokrotnie.
Pacjenci z nawracającym półpaścem otrzymują leki zwiększające odporność, jednak nie ma skutecznej metody na wyrównanie układu immunologicznego.
Półpaścem można zarazić się także de novo. Oznacza to, że zachorować mogą także osoby, które nigdy wcześniej nie przechodziły ospy wietrznej.
Gojenie z bliznowaceniem. Kiedy półpasiec pozostawia blizny?
Zazwyczaj półpasiec nie pozostawia blizn. Strup powstały po pęknięciu pęcherza pozostawia zaczerwienienie po czym skóra wraca do normalnego stanu sprzed choroby. Jednak jeśli mamy do czynienia z półpaścem krwotocznym lub zgorzelinowym, w których przebiegu zmiany ulegają głębokiemu rozkładowi, na skórze mogą pozostać zgorzelinowe owrzodzenia. Mówi się wtedy o gojeniu z bliznowaceniem.
Głębokie uszkodzenie naskórka i nadkażenie zmian mogą utrudniać gojenie.
Półpasiec a inne schorzenia i uwarunkowania
Półpasiec jest chorobą, na którą może zachorować niemalże każdy. Warto jednak pamiętać, że najczęściej chorują osoby starsze i pacjenci o osłabionej odporności, a najrzadziej dzieci i młodzież.
Półpasiec to choroba ludzi starszych!
Niezwykle niebezpieczne jest zakażenie półpaścem noworodka, które choć zdarza się niezwykle rzadko może mieć tragiczne skutki! Jeśli matka nie przekazała dziecku przeciwciał przeciwko wirusowi, może dojść do zakażenia charakteryzującego się rozsianymi, ropnymi zmianami. Są na tyle niebezpieczne, że mogą prowadzić do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego!
Pacjenci onkologiczni ze względu na duże osłabienie odporności mogą cierpieć na półpasiec rozsiany.
Półpasiec rozsiany wśród pacjentów onkologicznych zawsze wymaga hospitalizacji ze względu na duże ryzyko powikłań.
Dlaczego w przypadku podejrzenia półpaśca warto udać się do lekarza?
Wiele zachorowań na półpasiec nie wymaga interwencji lekarza, jednak zawsze warto korzystać z porady doświadczonego dermatologa, ponieważ fachowe leczenie pozwala minimalizować ryzyko neuralgii i groźnych powikłań.
Chcąc uniknąć przykrych konsekwencji półpaśca z każdym podejrzeniem choroby warto zwrócić się do specjalisty.
Podcast do wysłuchania
Słuchając podcastu dowiesz się więcej!
Polecamy również artykuł wraz z podcastem: Róża – bakteryjna choroba skóry. Przyczyny, objawy, leczenie.
