Prawoślaz lekarski, Althaea officinalis Linne (rodzina Malvaceae) – ta prześliczna i bardzo pożyteczna zdrowotnie roślina jest powszechna w środkowej, południowej i wschodniej Europie, zarówno w stanie naturalnym jak i w uprawach. Śluzy zawarte w prawoślazie lekarskim poprawiają stan układu pokarmowego, dają uczucie sytości i zmniejszają łaknienie oraz stymulują układ odpornościowy przewodu pokarmowego (GALT). Zawarte w śluzach kwasy uronowe sprzyjają usuwaniu niepotrzebnych produktów przemian metabolicznych z organizmu. Sprawdźmy w jakich jeszcze schorzeniach mogą pomóc nam wyciągi z prawoślazu i jakie jest zastosowanie zioła w kosmetyce.

Prawoślaz lekarski w dawnej medycynie

Historia użycia prawoślazu w leczeniu jest bardzo długa – wspomina o nim Hipokrates (w leczeniu czerwonki i astmy), Dioskurides (jako składnik wielu mieszanek), Avicenna (leczenie górnych dróg oddechowych), Pliniusz opisuje szerokie wykorzystanie korzenia prawoślazu w XX księdze Naturalis Historia. Nazwa Althaea pochodzi od greckiego „althos”, co oznacza środek leczniczy.

Prawoślaz ma zdrewniałe kłącze i mięsiste korzenie – to one właśnie stanowią podstawowy surowiec leczniczy – Radix Althaeae. Roślinę ozdabiają duże promieniste kwiaty o różowej koronie. Surowcem leczniczym są też liście prawoślazu – Folium Althaeae.

Zbiory prawoślazu prowadzimy w drugim lub trzecim roku wegetacji, jesienią. Korzenie należy od razu oskrobać z kory i szybko suszyć w temperaturze około 20°C, gdyż inaczej żółkną i nabywają nieprzyjemnego posmaku. Prawidłowo wysuszony korzeń prawoślazu ma bardzo przyjemny zapach. Liście prawoślazu zbiera się natomiast w lipcu lub sierpniu i również szybko suszy w naturalnych suszarniach, w cieniu i przewiewie. Surowce przechowujemy w miejscach suchych i w zamkniętych pojemnikach.

Związki czynne zawarte w prawoślazie lekarskim

Podstawowe związki czynne zawarte w surowcu to śluzy (w korzeniu 10-20%, w liściach i kwiatach około 5-10%). Im później zbierany jest korzeń, tym śluzu jest więcej. Ponadto korzeń zawiera około 10% pektyn, około 10% sacharozy (10%), skrobię (38%), asparaginę (2%), betainę (4%) i sole mineralne, a liście flawonoidy i kwasy organiczne.

Korzeń prawoślazu jest jednym z najważniejszych surowców śluzowych – mucilaginosum. Śluzy te łatwo pęcznieją w wodzie i tworzą roztwory koloidalne, które nie ulegają hydrolizie, tylko wręcz po zetknięciu z sokiem żołądkowym mogą zwiększać swoją lepkość. Dzięki tym właściwościom pokrywają cienką warstwą gardło, przełyk oraz żołądek, co chroni je przed działaniem różnych związków np. kwasu solnego, a nawet leków i toksyn bakteryjnych. Ułatwiają też regenerację uszkodzonych fragmentów błony śluzowej i zmniejszają stany zapalne.

Sprawdź: Ból gardła latem – dlaczego się pojawia i jacy są tego winowajcy.

Prawoślaz lekarski – ciekawe wyniki badań!

W badaniach in vitro komórek nabłonka potwierdzono, że ekstrakty wodne z korzenia prawoślazu stymulują żywotność i proliferację tych komórek, co poprawia odnowę błony śluzowej. Działają też ochronnie na błony śluzowe jamy ustnej i gardła, z którymi stykają się bezpośrednio, przez co zmniejszają podrażnienia i ból oraz łagodzą odruch kaszlu. Jednocześnie ułatwiają pęcznienie zalegającej wydzieliny oraz wyzwalają ruchy nabłonka rzęskowego i odruch wykrztuśny.

Jedno z badań in vitro wykazało zmniejszanie skurczu mięśni gładkich oskrzeli przy użyciu wodnych i etanolowych wyciągów z prawoślazu. Mechanizm tego działania nie został dokładnie określony. Jednak wynik ten potwierdza tradycyjne stosowanie rośliny w kaszlu w przebiegu przeziębień i stanów zapalnych górnych dróg oddechowych. Naukowcy interesują się tym mechanizmem, gdyż warto byłoby znaleźć nieszkodliwą a efektywną pomoc dla chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (PoChP) i astmę.

Inne badanie wskazało, że korzeń prawoślazu wpływa pozytywnie na migrację makrofagów – komórek układu odpornościowego stanowiących linię obrony przed patogenami w błonie śluzowej. Działa także przeciwzapalnie.

Dodatkowo zawarte w surowcu glikozydy flawonowe, pochodne hipoletyny i izoskutalereiny, nadają mu silne właściwości antyoksydacyjne na poziomie zbliżonym do α−tokoferolu.

Liście prawoślazu działają tak samo jak korzenie, zawierają jednak o połowę mniej związków śluzowych.

Niektóre składniki surowca po podaniu doustnym są wydalane z moczem i działają przeciwzapalnie w drogach moczowych oraz odgrywają rolę koloidów ochronnych i przeciwdziałających krystalizacji składników mineralnych. 

W jakich schorzeniach mogą nam pomóc wyciągi z prawoślazu?

Spójrzmy na listę poniżej:

  1. zapalenia błon śluzowych przełyku i żołądka;
  2. pomocniczo w zakażeniu Helicobacter pylori – oprócz działania osłaniającego, niektóre składniki wyciągu (kwas galakturonowy, kwas kawowy, kwas p-kumarowy) działają bakteriostatycznie i przeciwzapalnie;
  3. przy podrażnieniach żołądka niektórymi lekami (np. salicylanami);
  4. w początkowej fazie choroby wrzodowej;
  5. pomocniczo w nadkwaśności żołądka;
  6. przy zaparciach sproszkowany korzeń prawoślazu jest środkiem rozpulchniającym masy kałowe oraz działa łagodnie perystaltycznie; co ułatwia wypróżnianie ( u dzieci można stosować w zaparciach lewatywy z odwaru z korzenia);
  7. zapalenia gardła i krtani w przebiegu przeziębień – zarówno do picia, jak i jako płukanka;
  8. w suchym kaszlu i kaszlu z zalegającą wydzieliną;
  9. pomocniczo w anginie;
  10. zewnętrznie do okładów na oczy w stanach zapalnych powiek i spojówek;
  11. do okładów w zapaleniach i świądzie skóry oraz na wrzody i czyraki – działa zmiękczająco oraz łagodząco i osłaniająco;
  12. w niewielkich oparzeniach I stopnia i uszkodzeniach skóry substancjami żrącymi oraz niszczącymi naskórek.

Mimo bardzo dobrego działania wyciągów z prawoślazu trzeba pamiętać, że stosując je zbyt długo lub bez przerw zmniejszamy nieco wchłanianie z przewodu pokarmowego witamin, soli mineralnych i innych związków. Może to też mieć znaczenie przy dawkowaniu leków, jeśli zmniejszy się ich wchłanianie i poziom we krwi, dlatego stosując prawoślaz warto skonsultować się z lekarzem. 

Prawoślaz lekarski – różne postacie leku

  1. Wspomagająco przy zaparciach – sproszkowany korzeń prawoślazu w dawce 2-4 gramy możemy zastosować 2-3 razy dziennie popijając 1/3 szklanki wody. Można go łączyć z innymi surowcami o działaniu przeczyszczającym czy przeciwskurczowym.
  2. Odwar z korzenia prawoślazu wykonujemy z: 1-1,5 łyżki surowca, którą zalewamy 1,5 szklanki wody i zostawiamy (macerujemy) przez godzinę, a potem gotujemy 3-5 minut. Po przecedzeniu możemy używać go do picia, w dawkach podzielonych w ciągu dnia jako: środek osłonowy na błony śluzowe czy też w kaszlu – wtedy możemy połączyć go także z ziołami działającymi wykrztuśnie czy przeciwbakteryjnie. Ten sam odwar będzie dobry do stosowania jako lewatywa (można zrobić go w połączeniu z rumiankiem), płukanka przy zapaleniach pochwy, a także zewnętrznie do okładów i obmywań.
  3. Można też używać samego maceratu, bez gotowania: 1 łyżka surowca zalana szklanką wody powinna postać 6-8 godzin do napęcznienia. Potem możemy lekko ogrzać i przecedzić. Wskazania będą takie same jak powyżej. Możemy też używać go do okładów na zapalenia spojówek i brzegów powiek.
  4. Jeśli zrobimy odwar z 2-4 łyżek sproszkowanego surowca oraz 1,5 szklanki wody i będziemy gotować na tyle długo, że otrzymamy gęstą papkę, to w połączeniu z 1/2 łyżki miodu możemy zrobić ciepły okład na czyraki i ropne zapalenia skóry (zmieniamy okład co 3 godziny).

Prosty napar po zalaniu korzenia wrzątkiem też jest wartościowy, ale słabszy pod względem śluzowym niż maceraty i odwary.

Prawoślaz lekarski w kosmetyce

Naparem czy maceratem z prawoślazu lekarskiego możemy przemywać skórę twarzy, szyi czy dekoltu, a okłady robić przy przesuszonej skórze czy po oparzeniach słonecznych.

Dobrze nawilżona skóra zmniejsza wydzielanie łoju, dlatego napar z prawoślazu lekarskiego będzie dobry dla skóry tłustej i łojotokowej. Dodatkowo moczenie rąk w maceracie dobrze wpłynie na regenerację zniszczonych paznokci, a płukanki na włosy po myciu głowy poprawią stan suchych włosów i ich odporność na warunki zewnętrzne.

Odwiedź nasz dział: Fitoterapia (ziołolecznictwo) – tam znajdziesz więcej ciekawych opracowań dotyczący ziół i ich zastosowania w różnych schorzeniach.

Poznaj naszą autorską recepturę prosto z natury. Zajrzyj na https://drlas.pl. Harmonix to wsparcie przy problemach trawiennych, w stanach napięcia nerwowego, w bezsenności.

Bibliografia:

  1. Alexandra Deters, Janina Zippel, Nils Hellenbrand, Dirk Pappai, Cathleen Possemeyer, Andreas Hensel „Aqueous extracts and polysaccharides from Marshmallow roots (Althea officinalis L.): cellular internalisation and stimulation of cell physiology of human epithelial cells in vitro”.
  2. Behrang Alani, Mohammad Zare, Mahdi Noureddini „Bronchodilatory and B-adrenergic effects of methanolic and aqueous extracts of Althaea root on isolated tracheobronchial smooth rat muscle.
  3. Gabriel A. Bonaterra, Kevin Bronischewski, Pascal Hunold, Hans Schwarzbach, Ennio-U. Heinrich, Careen Fink, Herba Aziz-Kalbhenn, Jurgen Muller „Anti-inflammatory and Anti-oxidative Effects of Phytohustil® and Root Extract of Althaea officinalis L. on Macrophages in vitro”.
  4. „Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy pod redakcją doc. dra hab. Aleksandra Ożarowskiego”.
  5. Aleksander Ożarowski Wacław Jaroniewski „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”.

Zapytaj lub skomentuj:

Napisz komentarz
Podaj swoje imię