Rumianek lekarski (syn. pospolity, prawdziwy, apteczny, łac. Chamomilla recutita, Matricaria recutita, Matricaria chamomilla) jest jednym z najbardziej znanych i przebadanych ziół na świecie. To pospolite i łatwe w uprawie zioło posiada naprawdę wiele cennych właściwości, dlatego warto jest mieć je zawsze pod ręką!

aktualizacja: 08’2021

Obszar występowania rumianku

Rumianek pochodzi z wschodniej i południowej Europy oraz Azji mniejszej. Obecnie można go również spotkać na terenach Ameryki północnej i południowej oraz Australii. Rumianek jest rośliną jednoroczną, należącą do rodziny astrowatych. Osiąga wysokość do 60 cm, łodyga u góry jest rozgałęziona, zakończona kwiatami zebranymi w koszyczki. Charakterystyczną cechą rozpoznawczą rumianku jest jego dość specyficzny, aczkolwiek przyjemny zapach.

W Polsce rumianek rośnie gównie na łąkach, polach, lasach, zboczach gór. Jest również specjalnie uprawiany, dla pozyskania surowca, który stanowią kwiaty rumianku. Nie ma on specjalnych wymagań do tego by rosnąć. Wystarczy mu gleba gliniasta, jak i piaszczysta. 

Najbardziej cennym surowcem rumianku jest jego koszyczek, czyli kwiatostan, który najlepiej zbierać na początku kwietnia. Po zebraniu suszy się go w temperaturze 35 °C.

rumianek

Skład chemiczny rumianku

Najważniejszym składnikiem koszyczka rumianku jest olejek eteryczny, który zawiera w swoim składzie (-)-α-bisabolol (do 50%), chamazulen (do 15%), farnezen, myrcen, kadinen oraz matrycynę. W kwiatostanie zawarte są również związki flawonowe takie jak apigenina i 7-glukozyd apigeniny. Inne substancje zawarte w tym surowcu to między innymi: laktony seskwiterpenowe, garmakranolidy, kumaryny, kwas kawowy, trójterpeny, cholina, fitosterole.

W aptece lub sklepach zielarsko-medycznych możemy dostać bardzo wiele preparatów na bazie rumianku w postaci zioła (saszetki lub sypany koszyczek rumianku), syropów, nalewek, wyciągów (np. Azulan), tabletek, a nawet kropli do oczu. Używa się go również do wyrobu leków homeopatycznych.

Według doktora Różańskiego prawdziwy olejek rumiankowy ma zielonkawo-niebieską barwę i charakteryzuje się dosyć wysoką ceną (nawet do 100 zł za 5 ml). W handlu najczęściej mamy dostępne olejki rumiankowe pozbawione azulenów, o barwie lekko żółtawej, w dużo niższej cenie. 

Szerokie spectrum działania rumianku

Działanie przeciwzapalne

Działanie przeciwzapalne rumianku zawdzięczamy występowaniu około 30 rodzajów flawonoidów, a najważniejsze z nich to apigenina i 7-glukozyd apigeniny. Dla przykładu apigenina substancja, która zawarta jest w koszyczkach rumianku, wykazuje działanie hamujące niektóre enzymy o istotnym znaczeniu w powstawaniu stanu zapalnego, np. hamuje powstawanie tlenku azotu w makrofagach aktywowanych przez lipopolisacharyd. 

Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Olejek z koszyczków rumianku wykazuje działanie grzybobójcze względem Candida albicans oraz Saccharomyces cerevisiae. Inne badania wykazały, iż ekstrakt z rumianku działa na pewne szczepy bakterii. Najbardziej wrażliwe na ekstrakt z grupy bakterii gram (+) okazały się szczepy z rodzaju Actinomyces i Eubacterium, natomiast z grupy bakterii gram (-) to Bacteroides, Fusobacterium i Bilophila.

Działanie przeciwwrzodowe

Pierwsze wzmianki o działaniu przeciwwrzodowym rumianku pojawiły się już w 1979 roku. Wówczas doświadczenie było przeprowadzane na szczurach, u których wywoływano wrzody przez stres, etanol i indometacynę. Do badania używano wodnego roztworu rumianku oraz wyekstrahowany (-)-α-bisabolol. Podczas tego badania zaobserwowano, iż ekstrakt z rumianku oraz (-)-α-bisabolol znacznie przyśpieszyły gojenie się wrzodów, wywołane głównie przez czynniki chemiczne, takie jak np. kwas octowy.

Inne badania przeprowadzane przez Torrato i wsp. wykazały również bardzo interesujące wyniki. Okazało się, że uszkodzenie przez kwas acetylosalicylowy komórek błony śluzowej żołądka zmniejsza się nawet o 70% przy dawce dobowej (-)-α-bisabolol wynoszącej 8 mg/kg. Warto wspomnieć jeszcze o badaniu Khayyal i wsp., którzy przeprowadzili doświadczenie używając alkoholowego ekstraktu z rumianku na wrzody żołądka, wywołane u szczurów przez indometacynę. Używany do tego badania ekstrakt był standaryzowany i zawierał: umbeliferon – 30 µg/ml, hernirynę – 0,13 mg/ml, bisabolol – 0,48 mg/ml, 7-glukozyd apigeniny – 0,1 mg/ml. Działanie przeciwwrzodowe w dużej mierze było zależne od podawanej dawki ekstraktu. Dodatkowo w badaniu histopatologicznym zaobserwowano całkowitą regenerację błony śluzowej żołądka.

Działanie przeciwlękowe

To działanie zostało w 2009 roku potwierdzone badaniami klinicznymi. Było to badanie randomizowane, podwójnie zaślepione, przeprowadzane na osobach cierpiących na łagodne i umiarkowane zaburzenia lękowe. Jedna grupa osób stosowała ekstrakt z rumianku, natomiast u drugiej zastosowano placebo. Po 8 tygodniach zaobserwowano znaczne obniżenie poziomu lęku u osób stosujących wyciąg z rumianku. 

Działanie przeciwalergiczne

na to działanie naukowcy natknęli się już w latach 50. XX wieku. Miller i wps. opisuje w swojej pracy, iż rumianek zatrzymuje degranulację mastocytów – jest to jeden z procesów reagowania organizmu na kontakt z alergenem. 

Inne, ważne działania rumianku

Rumianek wykazuje również działanie rozkurczowe, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, jelitowego oraz żółci, lekko moczopędne, przeciwcukrzycowe (ochrania komórki beta trzustki), uspokajające (spadek poziomu ACTH), przeciwświądowe. Przegląd badań wykazał również, że chemiczne składniki rumianku znacząco wpływają na bolesne miesiączki, lęk i problemy psychiczne u kobiet cierpiących na PMS.

rumianek

To może Cię zainteresować: Ziołolecznictwo w trosce o zdrową psychikę i nie tylko!

Rumianek w dermatologii

Rumianek jest ziołem bardzo cenionym w dermatologii oraz często stosowanym do wyrobów leczniczych maści i kremów. Preparaty dermatologiczne sporządzane na bazie olejów oraz wyciągów z rumianku wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i dodatkowo pobudzają gojenie ran oraz przemianę materii w skórze.

Głównymi nośnikami działania, które stosuje się z kwiatu rumianku są lipofilne składniki, jak matrycyna i chamazulen. Bardzo dobre efekty lecznicze uzyskano stosując preparaty z rumianku miejscowo na skórę. Dotyczyło to głównie zapalenia skóry wywołanego przez czynniki chemiczne, czy też rumienia powstałego na skutek promieni UVA i UVB.

Ciekawostka: działanie wyciągu z rumianku porównywalne jest do efektu leczniczego uzyskiwanego podczas stosowania kremu zawierającego 0,75% hydrokortyzolu.

Rumianek uważa się za zioło bardzo bezpieczne, o niskiej toksyczności. Jego główny składnik (-)-α-bisabolol w badaniach nie wykazał działania teratogennego, ani toksycznego.

Sprawdź dlaczego warto stosować hydrolaty z rumianku: Hydrolat (woda kwiatowa) w codziennej pielęgnacji.

Rumianek dla kobiet w ciąży oraz dla niemowląt

Ze względu na wysokie bezpieczeństwo rumianek mogą go stosować nawet kobiety w ciąży oraz niemowlęta z problemami z kolką jelitową.

Warto jednak zwrócić uwagę na niektóre interakcje. Mianowicie, Segal opisał w swoim badaniu możliwą interakcję pomiędzy rumiankiem a warfaryną. Wykazał on, że stosowanie w jednym czasie rumianku oraz wyżej wymienionego leku, może powodować zwiększenie ryzyka krwotoku. Natomiast inne badanie wykazało, iż wodny wyciąg z rumianku wykazuje działanie zbliżone do selektywnych modulatorów receptora estrogennego. Co może doprowadzić do interakcji rumianku ze składnikami hormonalnej terapii zastępczej, poprzez konkurowanie o receptory estrogenowe. 

rumianek

To może Cię zainteresować: Zioła w ciąży – sprawdź, po które możesz bezpiecznie sięgać, a których bezwzględnie unikać!

Preparaty z rumianku – zrób to sam!

  • Napar z rumianku – sporządzamy z 1 łyżki surowca na 1 szklankę wrzącej wody. Przyjmujemy doustnie w ciągu dnia, w trzech porcjach. Dobre są także lekkie napary ze świeżych lub suchych kwiatów rumianku pite szklankami w ciągu dnia. Przy nieżycie przewodu pokarmowego zalecany jest napar (a nie nalewka), w małych dawkach, ale często, np. 50-100 ml co 2 godziny. 
  • Maść z rumianku – 250 g smalcu rozgrzewamy się na patelni, dodajemy 4 garści świeżych kwiatów rumianku. Gdy się zapieni, całość mieszamy, przykrywamy i odstawiamy na noc w chłodne miejsce. Na drugi dzień podgrzewamy lekko i przeciskamy przez lnianą ściereczkę. Praktycznie najlepiej jest to zrobić następująco: rozłożyć lnianą ściereczkę na sicie, zawiesić je na naczyniu z dzióbkiem i przeciskać masę. Następnie maść równomiernie wymieszać i rozlać do czystych słoików szklanych lub porcelanowych. 
  • Olej z rumianku – butelkę napełniamy luźno po szyjkę świeżymi kwiatami rumianku i zalewamy tłoczonym na zimno olejem z oliwek. Olej musi przykrywać kwiaty. Butelkę dobrze zamknąć i pozostawić na słońcu przez 14 dni. Potem olej przechowuje się w lodówce. Taki olej możemy stosować na nerwobóle, w stanach zapalnych skóry, egzemie, świądzie. 

Rumianek. Bibliografia

  1. Lutomski Jerzy, Uznane roślinne środki dermatologiczne, Borgis, Postępy Fitoterapii, 3-4, 2002, s. 39-44
  2. Khalesi Z, Beiranvand S, Bokaie M, Efficacy of Chamomile in the Treatment of Premenstrual Syndrome: A Systematic Review, Journal of Pharmacopuncture, 2019, 22, s. 204-209
  3. Grys A, Kania M, Baraniak J, Rumianek – pospolita roślina zielarska o różnorodnych właściwościach biologicznych i leczniczych, Borgis, Postępy Fitoterapii, 2, 2014, s. 90-93
  4. Zielińska-Pisklak M, Szeleszczuk Ł, Rumianek lekarski – dlaczego warto mieć go w domeowej apteczce, Lekwpolsce, Farmakoterapia, 23, 2013, s. 72-79
  5. http://rozanski.li/1047/kwiat-rumianku-flos-matricariae-chamomillae
  6. http://www.sm.fki.pl/Apteka-Pana-Boga.pdf

Zapytaj lub skomentuj:

Napisz komentarz
Podaj swoje imię