Czy styl życia i prawidłowa dieta mają wpływ na nasze samopoczucie? Postęp medycyny kojarzy się zazwyczaj z wprowadzaniem na rynek nowych molekuł, doskonaleniem metod diagnostycznych czy wykorzystywaniem technologii w służbie zdrowia (telemedycyna). Jednak kamieniem milowym w tym procesie jest skorelowanie, że styl życia i dieta mają największy wpływ na homeostazę i samopoczucie. Przybliżmy założenia medycyny żywienia!
[aktualizacja: 09’2020]
Czym zajmuje się medycyna żywienia?
Popularna w ostatnim dwudziestoleciu medycyna żywienia jest częścią nowego kierunku w rozwoju tzw. medycyny stylu życia (lifestyle medicine). Często określana jest także medycyną XXI wieku.
W odróżnieniu od wielu hipotez związanych z dietą człowieka nauka ta opiera się na faktach potwierdzanych w toku badań klinicznych. Wyniki tych prób publikowane są na łamach prestiżowych czasopism naukowych, takich jak Journal of the American Medical Association.
Medycyna żywienia zajmuje się wpływem żywienia na profilaktykę, przebieg i leczenie chorób cywilizacyjnych. Jest nauką interdyscyplinarną. Czerpie wiele z patofizjologii, biochemii, a nawet z nauk społecznych. W badaniach biorą udział przedstawiciele wielu specjalności , w tym lekarze, farmaceuci i dietetycy kliniczni.
Medycyna żywienia dostarczyła jak dotąd wiele niezbitych dowodów na to, że racjonalne i prawidłowo zbilansowane żywienie jest jednym z kluczowych czynników zmniejszających ryzyko wielu chorób. Zapobiega m.in: otyłości, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy, nowotworów, osteoporozy i wielu innych chorób dietozależnych.
Współczesne standardy medyczne uwzględniają obecnie leczenie dietetyczne, jako ważne uzupełnienie klasycznej farmakoterapii, niejednokrotnie zapobiegające powstawaniu groźnych powikłań.
Dieta sposobem walki z nadciśnieniem? TAK!
Jednym z największych sukcesów medycyny żywienia jest opracowanie najzdrowszej diety świata. Jej skuteczność w prewencji i przebiegu nadciśnienia tętniczego została potwierdzona klinicznie. Stosowanie diety DASH, której skrót pochodzi od nazwy badania Dietetary Approaches to Stop Hypertension, przyczyniło się do obniżenia ciśnienia skurczowego o 6mm Hg, a rozkurczowego o 3mm Hg.
Późniejsze badania DASH-Sodium i PREMIER potwierdziły wcześniejsze hipotezy. Odpowiednia dieta skorelowana ze zmianą stylu życia może być równie skuteczna co jeden z 5 popularnych leków przeciwnadciśnieniowych zastosowanych w monoterapii (!).
Przeczytaj także: Nadciśnienie tętnicze – to od nas zależy, czy rzucimy sobie koło ratunkowe!
Wkład polskich naukowców w rozwój medycyny żywienia
Polscy naukowcy mają naprawdę spory wkład w rozwój medycyny żywienia. Zespół katedr Biotechnologii, Żywienia Człowieka i Towaroznawstwa Żywności Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie i Technologii Żywienia człowieka Wydziału Nauk o Żywności i Żywieniu poznańskiego Uniwersytetu Przyrodniczego opracował technologię kilkudziesięciu różnych produktów żywnościowych, które pomagają w profilaktyce i leczeniu wielu chorób cywilizacyjnych.
W bioaktywnym menu polskich naukowców znalazła się zupa brokułowa na nadciśnienie, pasztet mięsny na IBS, makaron na cukrzycę oraz wiele cenionych roślin. To między innymi: jarmuż, morwa, gryka, żółta herbata, borówka czarna, aronia i sok z ziemniaków. Jak zapewniają pomysłodawcy projektu, bioaktywna żywność jest nie tylko zdrowa, ale również smaczna!
Ważna rola diety w przebiegu chorób nowotworowych!
W kręgu zainteresowań badaczy medycyny żywieniowej jest również żywienie w przebiegu chorób nowotworowych. Jak wiadomo jednym z najważniejszych powikłań choroby nowotworowej jest kacheksja – wyniszczenie nowotworowe. Objawia się ono ubytkiem masy ciała, jadłowstrętem oraz szybkim uczuciem sytości po spożyciu nawet niewielkich ilości pokarmu. Wyniszczenie jest źle rokującym stanem. Wiąże się z gorszą współpracą chorego, niską tolerancją leczenia i znacznie krótszym czasem przeżycia.
Celem leczenia żywieniowego jest zapobieganie powikłaniom wyniszczenia oraz wspieranie klasycznego leczenia przeciwnowotworowego. Nie mniej ważne jest ograniczanie skutków działań niepożądanych leków przeciwnowotworowych, poprawa jakości życia i wydłużenie czasu przeżycia.
W leczeniu żywieniowym preferuje się w pierwszej kolejności żywienie przez przewód pokarmowy ze względu na wygodę, niski koszt oraz możliwość zachowania sprawności sekrecyjnej jelita.
Najbezpieczniejszym sposobem żywienia dojelitowego jest żywienie doustne przy pomocy naturalnych pokarmów. Muszą być przede wszystkim atrakcyjne smakowo i przyjmowane w niewielkich porcjach z małą ilością płynu po każdym posiłku. Żywienie doustne niestety nie zawsze jest wystarczające lub możliwe. Trudności napotyka się u chorych z zaburzeniami połykania, z nowotworami głowy, szyi i przełyku. W takich przypadkach żywienie dojelitowe prowadzi się za pomocą zgłębników do żołądka, dwunastnicy lub jelita cienkiego. Gdy te metody zawodzą, pozostaje tzw. żywienie pozajelitowe. Polega ono na dostarczaniu wszystkich, niezbędnych składników odżywczych bezpośrednio do układu krążenia chorego.
Więcej o chorobach nowotworowych przeczytasz w naszym dziale: NOWOTWORY, WALKA Z RAKIEM.
Czy styl życia społeczeństwa zachodniego jest warty naśladowania?
Inspiracją naukowców zajmujących się medycyną stylu życia jest wiele przykładów sposobów żywienia z różnych zakątków świata, gdzie zachorowalność na popularne choroby cywilizacyjne jest niska. Dotyczy to np. pacyficznej Melanezji i japońskich wysp Okinawa. W pierwszym przypadku tubylcy żywią się: bulwami yam, papayą, mango, melonem, dynią i patatami. W drugim z kolei: ryżem, patatami, soją, warzywami i owocami.
Na kanwie tych odkryć powstało wiele diet prozdrowotnych diet. Jedną z nich jest popularna ostatnio dieta doktora Deana Ornisha z Uniwersytetu Harvarda.
Po 20 latach badań amerykański Departament Zdrowia zaaprobował ją jako jedną z możliwości terapeutycznych dla pacjentów kardiologicznych. Dieta może być pomocna w przypadku choroby niedokrwiennej serca, osób kwalifikujących się do wszczepienia by-passów, stentów, angioplastyki oraz pacjentów po zawale serca.
Medycyna żywienia i jej dalszy rozwój
Medycyna żywieniowa nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa. W ostatnich latach intensywnie zgłębia ona tajemnice wpływu żywienia na kondycję i procesy starzenia się centralnego układu nerwowego. Owocem tych badań ma być tzw. żywność prokognitywna. Będzie ona w stanie modulować przebieg wielu procesów chorobotwórczych w naszym mózgu m.in choroby Alzheimera, czy depresji.
Zainteresowanych odsyłam na początek do lektury „Zmień swój mózg, zmień swoje ciało” błyskotliwego, amerykańskiego psychiatry Daniela G. Amena. Podpowie Wam m.in.: jakie składniki odżywcze uspokajają złość, zwiększają koncentrację, a które intensyfikują procesy poznawcze.
