Ukąszenia i użądlenia przez komary, kleszcze, pszczoły, meszki! Jak się przed nimi chronić?

Ukąszenia i użądlenia to nasza wakacyjna zmora. Komary, kleszcze, pszczoły, meszki i inne owady atakują praktycznie wszędzie. Większość z nas spędza wakacje w Polsce, dlatego problem ukąszeń i użądleń w tym roku dotyka nas bardziej niż zwykle. Jak się przed nimi chronić i leczyć uciążliwe odczyny skórne? Pytamy o to dr Małgorzatę Michalczuk, alergologa i pediatrę z podwarszawskiej Przychodni dla dzieci i rodziców “TOLEK”.

Komary i kleszcze. Jak postępować w przypadku ukąszeń i ugryzień?

Komary stanowią duży problem, zwłaszcza dla rodziców małych dzieci. Maluchy są niespokojne i wybudzają się w nocy, a zmiany na skórze po ukąszeniach i ugryzieniach nierzadko budzą niepokój. Odczyny skórne po ukąszeniach komarów i innych owadów zwykle nie są groźne, jednak wywołują dyskomfort. Niekiedy mogą być duże, ocieplone, obrzęknięte i zaczerwienione.

Zmiany na skórze po ukąszeniach i ugryzieniach początkowo swędzą, a z czasem mogą wywoływać ból.

Problemem są ugryzienia i ukąszenia w nietypowych miejscach np. na powiece. Mogą powodować duży obrzęk i ucisk na gałkę oczną, przez co rodzice bardzo często zwracają się z prośbą o pomoc do lekarza rodzinnego.

Rozdrapywanie odczynów po ukąszeniach może prowadzić do nadkażeń bakteryjnych.

W przypadku zwykłych zmian skórnych miejscowych najczęściej stosuje się doustne leki przeciwhistaminowe lub miejscowe sterydy, które w przypadku nadkażeń bakteryjnych można łączyć z antybiotykiem. W przypadku dużych odczynów powodujących spory obrzęk powiek podaje się glikokortykosteroidy w postaci doustnej.

Odczyny mogą wyglądać groźnie i niepokoić rodziców, jednak nie zagrażają zdrowiu dzieci i bardzo łatwo się je leczy.

Duże zmiany skórne, które są miejscowymi odczynami zapalnymi mogą także skutkować podwyższoną temperaturą (do 38° stopni) i wywoływać objawy przypominające infekcję. Warto wiedzieć, że miejscowe odczyny po ukąszeniach komarów, pająków czy meszek zwykle nie powodują wstrząsu anafilaktycznego charakterystycznego dla ukąszeń owadów bąkoskrzydłych.

Jak łagodzić swędzenie po ukąszeniu komara?

• używaj preparatów miejscowych, dostępnych w aptece bez recepty,
• stosuj leki przeciwhistaminowe,
• profilaktycznie używaj olejków eterycznych, które uchronią przed ukąszeniami.

Ukąszenia pajęczaków – uwaga na kleszcze!

Mówiąc o pajęczakach najczęściej na myśl przychodzą kleszcze, na które sezon właśnie trwa. Gdy temperatura podnosi się, zaczyna się szczyt żerowania kleszczy, który trwa zwykle od marca do września. Większość z nich żyje w lasach, na łąkach, wysokich trawach i zaroślach, należy jednak mieć świadomość, że można złapać je niemalże wszędzie!

Kleszcze mogą przenosić wiele chorób wirusowych m.in. odkleszczowe zapalenie mózgu i choroby bakteryjne, takie jak borelioza.

Można zaszczepić się na odkleszczowe zapalenie mózgu, jednak wciąż nie ma szczepionki przeciwko boreliozie. Leczy się ją poprzez leczenie celowane w postaci antybiotykoterapii. Z kolei pacjent ze zdiagnozowanym kleszczowym zapaleniem mózgu musi mieć wdrożone leczenie objawowe, które łagodzi dolegliwości, ale nie zwalcza samego wirusa.

Po ukąszeniu pajęczaków mogą pojawić się duże odczyny zapalne, które wymagają podania antybiotyku.

Niestety, postępowanie w przypadku złapania kleszcza nie jest sprecyzowane, zwłaszcza w przypadku podejrzenia boreliozy. Brakuje konkretnych wytycznych, które ułatwiłyby leczenie.

Kleszcze mogą wbić się w każdym miejscu ciała, jednak szczególnie narażone są miejsca ciepłe i bardziej unaczynione. Z tego względu częściej znajdziemy je w pachwinach, pod pachą i na fałdach skóry.

Jak bezpiecznie usunąć kleszcza?

Usuwanie kleszcza to dla wielu nie lada wyzwanie, jednak nie należy się go obawiać. Trzeba pamiętać, że nie wolno smarować miejsca, w którym znajduje się kleszcz. Tłuste kremy i maści mogą go przydusić, dlatego od razu należy go usunąć. Usunięcie małego kleszcza nie jest trudne – można złapać go pęsetą (lekko pod kątem) i sprawnym ruchem wyjąć spod skóry. Z kolei duży, opity kleszcz musi zostać wykręcony, a nie wyrwany.

Uwaga: pozostawione w skórze odnóże nie powinno budzić obaw. W ciągu kilku dni po usunięciu kleszcza dochodzi do obropienia i jego pozostałości samoistnie usuwają się z tkanki skórnej.

Po usunięciu kleszcza trzeba pamiętać o odkażeniu i obserwacji skóry przez okres około 30 dni.

Po wyjęciu kleszcza należy obserwować skórę, czy nie pojawia się rumień. Zmiana skórna może być ledwo widoczna i bladoróżowa, jednak jeśli rozrasta się do 5 cm średnicy, warto skonsultować ją z lekarzem. Duży rumień świadczyć o boreliozie!

Małe grudki nie powinny budzić niepokoju – są naturalnym objawem pojawiającym się nawet kilka dni po usunięciu kleszcza.

Ukąszenie przez kleszcza – czy możemy się ochronić?

Trzeba mieć świadomość, że żadna ochrona nie zabezpiecza przed kleszczami w 100%. Ryzyko złapania kleszcza wzrasta w trakcie wilgotnej, mokrej i nienasłonecznionej pogody – zwłaszcza w godzinach przedpołudniowych i popołudniowych.

Im bardziej ciepło i słonecznie, tym mniejsze ryzyko złapania kleszcza.

Kleszcze najczęściej można złapać w wysokich trawach i zaroślach. Na wycieczki do lasu i łąkę warto więc zakładać długie spodnie i bluzki z długim rękawem. Dobrą ochronę stanowią także buty osłaniające kostki oraz jasne ubranie, na którym łatwiej dostrzec kleszcza przyczepionego do odzieży.

Po powrocie z lasu i łąki należy dokładnie obejrzeć całe ciało i powtórzyć obserwację po kilku godzinach. Kleszcze mogą  przyczepić się do odzież i  powoli wędrować na skórę!

Żaden preparat nie gwarantuje 100% ochrony przed kleszczami, dlatego w sezonie żerowania kleszczy warto oglądać swoje ciało codziennie. Zdarzają się pacjenci, którzy łapią kleszcze także na podwórku, nawet po zastosowaniu odpowiednich specyfików! Preparaty zwykle są skuteczną ochroną, jednak przy dłuższym stosowaniu warto zamienić je na naturalne substancje np. olejki eteryczne. Mają słabsze działanie, ale będą bezpieczniejsze dla zdrowia.

Kleszcze nie lubią zapachu eukaliptusa, lawendy, goździka i anyżu.

Warto także od najmłodszych lat uczyć dzieci oglądania własnego ciała. Ma to duże znaczenie profilaktyczne w przypadku wyjazdów na kolonie, obozy, zielone szkoły i wycieczki na łono natury.

Pszczoły, osy, muchy, meszki i inne owady

Meszki gryzą trochę inaczej niż komary, dlatego często mogą pojawić się miejscowe odczyny zapalne. Zdarza się to jednak bardzo rzadko i zmiany skórne nie wymagają podawania antybiotyków. Postępowanie w przypadku ugryzienia meszki wygląda dokładnie tak samo, jak w przypadku profilaktyki i leczenia ugryzienia komara.

W przypadku ukąszenia komara i pszczoły można oznaczać swoiste IgE.

Oznaczanie swoistego IgE w przypadku ukąszeń komarów nie ma jednak sensu, ponieważ samo badanie nic nie wnosi – odczyny widoczne na skórze leczy się standardowo. Inaczej z kolei wygląda użądlenie pszczoły – zazwyczaj nie powoduje żadnych negatywnych objawów, a jeśli się pojawiają, zazwyczaj są to odczyny miejscowe.

Warto korzystać z ludowych i tradycyjnych metod – chłodzić miejsce użądlenia, aby zmniejszyć rozprzestrzenianie się jadu.

Uwaga na groźne reakcje alergiczne po użądleniu pszczoły lub osy!

Pszczoły po użądleniu mogą pozostawiać żądło w skórze, które trzeba wyciągnąć szybkim, zdecydowanym ruchem i nie uciskać palcami. Można zapobiegawczo podać lek przeciwhistaminowy, jednak odczyny po użądleniu pszczoły ustępują samoistnie.

Niestety, u niektórych pacjentów po użądleniu pszczoły pojawiają się reakcje alergiczne, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Taka reakcja może rozpoczynać się nagle – objawia się pokrzywką, dusznościami, obrzękiem i utrudnionym oddychaniem, a nawet utratą przytomności!

Anafilaksja powinna być leczona jak najszybciej poprzez domięśniowe podanie adrenaliny!

Te reakcje mogą wystąpić również po użądleniu osy. Są rzadkie, a jeśli występują – są nieprzyjemne i traumatyczne. Jakakolwiek uogólniona reakcja anafilaktyczna wymaga konsultacji lekarza alergologa! Jeśli mamy udokumentowany mechanizm IgE zależny i stwierdzamy swoiste IgE przeciwko konkretnemu jadowi, pacjenta należy odczulać w warunkach szpitalnych.

Pacjent, u którego występują z reakcje anafilaktyczne musi być zabezpieczony w niezbędne leki m.in. adrenalinę na wypadek kolejnego ataku. Lekarz musi go dokładnie poinstruować jak postępować w przypadku ewentualnego użądlenia.

Dowiedz się więcej >> Wstrząs anafilaktyczny – co warto wiedzieć.

Jak uniknąć użądlenia pszczoły lub osy?

• nie spożywaj posiłków na świeżym powietrzu,
• nie pij słodkich napoi z puszki – wybieraj wodę butelkowaną,
• związuj włosy (przy ich poprawianiu zaplątane w nie pszczoły i osy mogą żądlić!),
• nie zakładaj kolorowych ubrań, które przyciągają owady,
• nie perfumuj się, by nie kusić pszczół i os słodkim zapachem.

Podcast do wysłuchania

Zachęcamy do wysłuchania całej rozmowy, podczas której dr Małgorzata Michalczuk bardzo obrazowo i ciekawie opowiada i wyjaśnia metody postępowania w przypadku ukąszenia lub użądlenia przez owady.

Więcej o tym, jak przygotować się do wakacyjnych wyjazdów i ustrzec się nie tylko groźnych chorób, a także ukąszeń i użądleń przeczytasz oraz posłuchasz w artykule: Medycyna podróży, czyli co warto wiedzieć zanim wyjedziemy na wakacje?