Funkcjonowanie ludzkiego mózgu oraz jego zdolności poznawcze zależą w dużej mierze od naszego stylu życia. Przez całe życie powinniśmy dbać nie tylko o swoją kondycję psychiczną, między innymi unikając stresu i zachowując zdrowy balans pomiędzy pracą a odpoczynkiem, ale także wspomagać organizm odpowiednią dietą. Wyniki wielu badań dowodzą, że jednym z pożądanych składników naszego codziennego jadłospisu może być kawa, która ma pozytywny wpływ na zdrowie. Od lat mówi się o korzyściach płynących z jej spożywania, zwłaszcza dla naszego układu sercowo-naczyniowego czy nerwowego. W jaki sposób kawa działa na mózg i czy jej regularne picie może spowolnić zaburzenia poznawcze związane z wiekiem?
Naszym gościem jest dr Anna Barczak – specjalistka w zakresie neuropsychologii klinicznej, kierowniczka Platformy Badań Chorób Rzadkich Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie oraz wiceprezeska Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego.
aktualizacja: 10’2023
Jak kawa wpływa na pracę mózgu?
Nie ulega wątpliwości, że kawę warto pić regularnie. Choć wielu osobom kawa kojarzy się pozytywnie i lubimy ją pić w trakcie spotkań towarzyskich, często nie zdajemy sobie sprawy z jej licznych prozdrowotnych właściwości.
Dzięki sporej ilości obszernych badań coraz więcej wiemy o wpływie kawy na funkcjonowanie naszego organizmu. Ich wyniki nie pozostawiają wątpliwości, że kawa ze względu na zawarte w niej składniki prozdrowotne może spowolnić zmiany fizjologiczne w mózgu związane z procesem starzenia.
Kawa jest naszym sojusznikiem w walce z przedwczesnym starzeniem się mózgu i związanymi z tym procesem zaburzeniami poznawczymi.
I choć proces starzenia, obejmujący również starzenie poznawcze, jest nieunikniony, pijąc kawę regularnie, możemy radzić sobie z tego typu problemami i opóźniać ich występowanie. Kawa poprawia koncentrację a także działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, usprawniając przepływ krwi w mózgu. Jej regularne picie zwiększa więc stopień utlenowania tego organu.
Regularne spożywanie kofeiny zawartej w kawie ma pozytywny wpływ nie tylko na pracę naszego mózgu, ale usprawnia także funkcjonowanie całego organizmu, o czym rozmawialiśmy z innymi ekspertami:
1. Kawa – napój zdrowia i długowieczności.
2. Czy picie kawy rzeczywiście podnosi ciśnienie?
To warto wiedzieć! Kawa pełni rolę tzw. bustera – daje nam przysłowiowego “kopa” do działania i pomaga utrzymać organizm w aktywności przez dłuższy czas.
Składniki kawy i ich wpływ na mózg oraz procesy poznawcze
Kofeina
Jednym z głównych i najbardziej znanych składników kawy jest oczywiście kofeina, która rozszerzając naczynia krwionośne i zwiększając przepływ krwi do mózgu, pobudza układ nerwowy. Kofeina poprawia również koncentrację i niweluje uczucie zmęczenia. Co więcej, badania wskazują, że składnik ten stymuluje centralny układ nerwowy, ułatwiając uwalnianie neuroprzekaźników, między innymi noradrenaliny, dopaminy i serotoniny.
Kwas chlorogenowy
Ważnym składnikiem kawy jest również kwas chlorogenowy. Według najnowszych badań odpowiada on między innymi za zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2, a także stymuluje procesy metaboliczne i opóźnia wchłanianie cukru z pożywienia. Ponadto badacze wskazują, że kwas chlorogenowy może poprawiać funkcjonowanie mózgu oraz działać neuroprotekcyjnie.
Trygonelina
Z kolei zawarta w kawie trygonelina na skutek wypalania ziaren przekształca się w kwas nikotynowy, który jest jednym ze składników enzymów potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
Polifenole
W kawie znajdziemy również całe bogactwo polifenoli, które działają przeciwzapalnie i przeciwutleniająco, a także uszczelniają naczynia krwionośne.
Ziarna kawy zawierają również: teobrominę, garbniki, fenolokwasy, węglowodany, białka, lipidy oraz witaminy z grupy B – B2, B3 i B5, a także składniki mineralne, takie jak mangan, potas i magnez. Co więcej, nie ma w nich żadnych szkodliwych składników, które mogłyby wywierać niekorzystny wpływ na ogólne funkcjonowanie organizmu.
Sprawdź też jak >> soplówka << działa na organizm.
Jak pić kawę, aby rzeczywiście jej spożywanie miało pozytywny wpływ na funkcjonowanie naszego mózgu?
Aby kawa oddziaływała pozytywnie na nasz mózg i zdolności poznawcze, warto pić ją regularnie przez całe życie. Efekt zdrowotny spożywania kawy z pewnością będzie wtedy lepszy, niż gdybyśmy zaczęli sięgać po małą czarną dopiero w podeszłym wieku, na przykład po 65. roku życia.
Kawa ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu, ale nie jest cudownym środkiem na wszystkie problemy związane z demencją i procesami starzenia się mózgu. Poza regularnym piciem kawy równie ważne są inne aspekty dbania o zdrowie.
Spożywanie małej czarnej powinno być więc jednym z wielu działań profilaktycznych zapobiegających przedwczesnej demencji, których podstawą jest szeroko rozumiany zdrowy styl życia. Warto mieć świadomość, że kawa z całą pewnością pomoże zachować nam lepszą kondycję zdrowotną, ale nie uleczy i nie cofnie pewnych zmian w 100%.
Istnieją badania, które dowodzą, że regularne i umiarkowane picie kawy, zwłaszcza wśród kobiet, które są bardziej narażone na pojawienie się demencji, proces starzenia poznawczego jest mniej gwałtowny.
Co ciekawe, pora spożywania kawy nie jest aż tak istotna dla naszego ogólnego funkcjonowania, mimo że mówi się, że kofeina zawarta w kawie w pewien sposób kłóci się z melatoniną, przez co może zaburzać rytm dobowy. Jeśli pracujemy w systemie zmianowym, także w godzinach nocnych i zwyczajnie ogarnia nas senność, nie musimy unikać picia kawy czy ograniczać spożycia kofeiny w różnych porach dnia czy nocy.
Samo picie kawy ma działanie pobudzające, dlatego warto korzystać z jej dobrodziejstw, gdy nasz organizm potrzebuje większej dawki energii. Czarna kawa jest bowiem jedną z najbezpieczniejszych i dobrze tolerowanych substancji pobudzających.
Czy osoby starsze powinny regularnie sięgać po kawę?
Seniorzy nie muszą ograniczać spożycia kawy, o ile nie istnieją ku temu żadne przeszkody zdrowotne. Bardzo często błędnie uważa się, że przeciwwskazaniem do jej regularnego picia jest na przykład nadciśnienie. Najnowsze badania mówią jednak, że nagłe odstawienie kawy w podeszłym wieku może nawet powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi! Podobnie jest także z cukrzycą – regularne picie kawy działa w tym przypadku profilaktycznie, a jej ograniczenie może nawet nieznacznie podnosić ryzyko rozwoju tego schorzenia.
Zarówno nadciśnienie, jak i cukrzyca, są jednymi z najczęstszych problemów zdrowotnych wśród najstarszej populacji, dlatego kawa jest sprzymierzeńcem wszystkich osób w podeszłym wieku. Naukowcy wskazują, że picie kawy może być powiązane z mniejszym ryzykiem demencji i udaru.
Kofeina poprawia pamięć i pozwala nam zapamiętywać więcej – jest stymulatorem przyspieszającym aktywność mózgu. Co więcej, niektóre badania dowodzą, że na jej systematycznemu i umiarkowanemu spożyciu skorzysta również nasza pamięć krótkotrwała. Kawa będzie więc dobrym, naturalnym środkiem wspomagającym na problemy z pamięcią.
UWAGA! Zaleca się jednak, aby nie przekraczać dopuszczalnej dawki 400 mg kofeiny w ciągu dnia.
Poza powyższymi zaletami kawy, nie można zapominać o innym, równie cennym aspekcie. Jak powiedziała nasza ekspertka dr Anna Barczak, kawa to rodzaj „kleju społecznego”. Kojarzy nam się przecież z chwilami relaksu, radością z bycia razem i poczuciem wspólnoty. To niezwykle ważne, także w kontekście zdrowia psychicznego, zwłaszcza seniorów.
Kawa a choroby neurodegeneracyjne: choroba Alzheimera i choroba Parkinsona
Otępienie starcze samo w sobie nie jest chorobą, a stanem klinicznym o różnym stopniu nasilenia i objawach wywoływanych przez różnorakie czynniki. Zarówno choroba Alzheimera, jak i choroba Parkinsona mogą ostatecznie doprowadzić do tego stanu.
Mówi się, że osoby spożywające umiarkowane dawki kofeiny mają niższe ryzyko rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona.
Niestety wciąż istnieje niewiele badań, które mogłyby potwierdzić także wpływ kawy na minimalizowanie ryzyka choroby Alzheimera. Obecnie są to badania eksperymentalne, prowadzone głównie na modelu zwierzęcym. Odkryto natomiast, że znajdujący się w kawie kwas ferulowy, wykazujący m.in. działanie przeciwutleniające, po podaniu myszom działał ochronnie przeciwko deficytom procesów kognitywnych, głównie związanych ze świadomością przestrzenną i pamięcią roboczą, wypierał reakcje zapalne i zapobiegał utracie acetylocholiny z kory mózgowej. Wszystkie te czynniki są charakterystyczne dla tej właśnie choroby.
Na to, kiedy pojawia się otępienie, a także jak dynamicznie się rozwija, oprócz samego procesu neurodegeneracyjnego wpływ mają również inne czynniki.
Na procesy neurodegeneracyjne w mózgu oprócz predyspozycji genetycznych wpływają:
- styl życia i podatność na stres
- codzienna dieta
- brak aktywności poznawczej (brak ćwiczeń stymulujących pracę mózgu, takich jak chociażby czytanie, rozwiązywanie krzyżówek, gra w szachy i inne gry logiczne itd.)
- niewystarczająca ilość ruchu
- choroby współistniejące (otyłość, cukrzyca, depresja itd.)
- utrata słuchu w średnim wieku
- ograniczenie kontaktów społecznych
- zanieczyszczenia powietrza
Okazuje się, że modyfikując nasz styl życia, możemy znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia otępienia (demencji). Co więcej, codzienne spożywanie kawy minimalizuje je również pobudzając naszą aktywność poznawczą, dodając nam energii i motywując do wzmożonego działania.
Seniorzy są również znacznie bardziej podatni na zaburzenia depresyjne. Badania pokazują, że spożywanie około 3 filiżanek kawy z kofeiną każdego dnia minimalizuje ryzyko wystąpienia depresji oraz jej skutków o około 15-20%!
Kawa a mózg: podcast do wysłuchania
Naszym gościem jest dr Anna Barczak – specjalistka w zakresie neuropsychologii klinicznej, kierowniczka Platformy Badań Chorób Rzadkich Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie oraz wiceprezeska Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego.
Artykuł powstał we współpracy z portalem kawaizdrowie.pl
