Chociaż najlepszym lekarzem jest tu czas i tę chorobę w większości przypadków należy po prostu wyleżeć, to jednak zapalenia płuc nie powinniśmy bagatelizować! Zapalenie płuc u dziecka w większości przypadków można leczyć w warunkach domowych, jednak trzeba być czujnym i zwracać uwagę na niepokojące objawy. Jak dobrze rozpoznać chorobę, kiedy warto zgłosić się do lekarza i jak leczyć zapalenie płuc wyjaśnia Annie Iwanowskiej dr Małgorzata Żółtowska, lekarz pediatra z podwarszawskiej Przychodni TOLEK dla dzieci i ich rodziców.
Co trzeba wiedzieć o zapaleniu płuc?
Zapalenie płuc to infekcja dróg oddechowych charakteryzująca się stanem zapalnym atakującym pęcherzyki płucne. Choroba może mieć zróżnicowaną etiologię: wirusową lub bakteryjną.
Wśród dzieci od 4. miesiąca do 5. roku życia zapalenie płuc najczęściej ma podłoże wirusowe. Z tego względu dzieci z reguły zarażają się drogą oddechową.
Infekcja wirusowa może zakończyć się zapaleniem płuc. Stan zapalny najczęściej rozpoczyna się bólem gardła, katarem i kichaniem, chrypą, objawami zapalenia krtani, a później tchawicy i zapaleniem oskrzeli, po czym dochodzi do zapalenia płuc.
Zapalenie płuc może trwać bardzo długo, a czas trwania zależy od patogenu, który je wywołuje.
Objawy zapalenia płuc – na co trzeba zwrócić szczególną uwagę?
Zapalenie płuc może objawiać się różnymi dolegliwościami. Najbardziej typowe objawy to:
- kaszel,
- duszność,
- ból w klatce piersiowej,
- gorączka,
- pogorszone samopoczucie,
- bóle mięśniowe i kostne,
- zmiany osłuchowe – rzężenia, świsty, szmer oskrzelowy.
Tu trzeba zaznaczyć, że nie wszystkie wyżej wymienione objawy muszą wystąpić – to zależy od etiologii choroby.
Objawy, które powinny zaniepokoić rodzica i skłonić do konsultacji lekarskiej to m.in. długo utrzymująca się gorączka, trudności z oddychaniem, niechęć do jedzenia i picia, ogólnie pogarszający się stan dziecka. W tym przypadku konieczna może okazać się hospitalizacja i podjęcie bardziej specjalistycznego leczenia.
UWAGA! Duszności i trudności z oddychaniem mogą wystąpić także podczas zapalenia oskrzeli z obturacją oskrzeli, dlatego warto skonsultować się lekarzem, który potwierdzi lub wykluczy zapalenie płuc.
Rozpoznanie zapalenia płuc
Infekcja wirusowa zwykle zaczyna się od fazy śluzówkowej, czyli kaszlu suchego i napadowego, która z czasem powinien przejść w fazę kaszlu wykrztuśnego.
Jeśli dolegliwości u dziecka nie ustępują po 5 – 7. dobie leczenia, napadowy i suchy kaszel nadal się utrzymuje a stan malucha ulega pogorszeniu – mimo podjętych wcześniej działań, to możemy mieć do czynienia z nadkażeniem bakteryjnym. W takim przypadku zaleca się wizytę lekarską w celu rozpoznania lub wykluczenia zapalenia płuc. W przypadku zapalenia płuc o podłożu bakteryjnym lekarz zaleci antybiotykoterapię.
Wizyta lekarska – o co może zapytać lekarz?
Podczas wizyty lekarskiej lekarz może zapytać rodzica o to,
- czy kaszel u dziecka jest suchy, czy wilgotny,
- czy dziecko odkrztusza czy nie,
- czy kaszel jest napadowy,
- o jakich porach dnia występuje (w jakich godzinach, czy również w środku nocy?).
To wszystko ma znaczenie – kiedy występuje kaszel i jaki ma charakter!
Warto zapisywać sobie kiedy dziecko ma ataki kaszlu, ile one trwają. To bardzo nam się przyda podczas rozmowy z lekarzem.
W rozpoznaniu zapalenia płuc istotną kwestią jest wiek dziecka, ponieważ etiologia choroby będzie różna w zależności od wieku dziecka. W pierwszym miesiącu życia zazwyczaj rozpoznaje się infekcje bakteryjne związane z życiem płodowym lub wynikające z zakażeń okołoporodowych. Wywołują je bakterie, które mogą skutkować zapaleniem płuc.
Duże znaczenie w rozpoznaniu zapalenia płuc ma wywiad rodzinny. Ważne jest to, na co choruje starsze rodzeństwo. Bardzo często rodzice informują lekarza, że starsze dzieci mają tylko katar. Z dużym prawdopodobieństwem można wtedy podejrzewać zakażenie RSV, czyli infekcję wirusową, która u starszych dzieci objawia się tylko katarem, natomiast u młodszych dzieci może skutkować zapaleniem oskrzelików lub zapaleniem płuc.
Kiedy zalecane jest wykonanie badań dodatkowych?
W szczególnych przypadkach, zwłaszcza gdy leczenie nie przynosi poprawy, lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań obrazowych. Bardzo często dzieje się tak, gdy dziecko kaszle dłużej niż 2-3 tygodnie, a kaszel nadal jest suchy, męczący i napadowy, występuje również w nocy.
RTG klatki piersiowej to badanie dodatkowe (nie jest konieczne do rozpoznania zapalenia płuc), które uzupełnia całą diagnostykę razem z wcześniejszym badaniem osłuchowym. Coraz częściej wykonuje się także badanie ultrasonograficzne – USG płuc.
Przewagą USG nad badaniem RTG jest możliwość wykrycia drobnych zmian zapalnych, zmian położonych np. zasercowo oraz brak narażenia pacjenta na promieniowanie jonizujące. Szacuje się, że aż 92-98% zmian istotnych klinicznie ma położenie podopłucnowe. Zmiany znajdujące bezpośrednio pod opłucną są widoczne tylko w badaniu USG. W przypadku zmian w miąższu płuc zaleca się wykonanie RTG lub tomografii klatki piersiowej.
Badania obrazowe można wykonać również na prośbę rodzica, który chce mieć pewność, że stan dziecka rzeczywiście się poprawił.
Sprawdź: Badania USG u dzieci. Kiedy warto je wykonać?
Kiedy pobyt dziecka w szpitalu jest konieczny?
Obecnie większość przypadków zapalenia płuc można skutecznie leczyć w domu. Jedynie część chorych dzieci wymaga hospitalizacji.
Zapalenie płuc nie zawsze wymaga hospitalizacji, jednak podczas leczenia dziecka w domu rodzic powinien zachować wzmożoną czujność. Jest to infekcja, która bardzo szybko może doprowadzić do niewydolności oddechowej.
Rodzice, którzy leczą dziecko w domu muszą mieć świadomość że może nastąpić pogorszenie, które wymaga interwencji ambulatoryjnej.
To są dzieci, które potrzebują nawodnienia dożylnego, podania tlenu czy leczenia dożylnego, bo nie chcą przyjmować antybiotyku lub mają powikłane zapalenie płuc o ciężkim przebiegu, które wymaga leczenia specjalistycznego.
Pobyt w szpitalu zwiększa zagrożenie kolejnymi zakażeniami (często biegunkami, wymiotami), dlatego hospitalizacja dziecka z zapaleniem płuc powinna być ostatnią formą leczenia. Warto jednak wiedzieć, że jeśli rodzic obawia się, czy podoła opiece nad chorym dzieckiem w domu, zawsze ma możliwość leczenia szpitalnego.
O czym trzeba pamiętać, gdy dziecko choruje na zapalenie płuc?
Warto pamiętać, że dziecko z zapaleniem płuc powinno pozostać w domu. Tu najlepszym lekarzem jest czas a chorobę trzeba spokojnie wyleżeć i dać organizmowi szansę na zwalczenie infekcji. Maluch nie może chodzić do przedszkola i przebywać w dużych skupiskach ludzkich. Rodzic powinien zadbać o odpowiednią dietę, dobre nawadnianie dziecka i nawilżanie dróg oddechowych (inhalacje), w celu rozrzedzenia zalegającej wydzieliny.
Zapalenie płuc u dzieci – podcast do wysłuchania
Zachęcamy do wysłuchania całej rozmowy.
Ten artykuł i podcast również mogą Cię zainteresować >> Alergia pokarmowa czy tylko nietolerancja? Jak rozpoznać i leczyć alergię u dziecka?
