Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (choroba Bechterewa) to schorzenie, o którym niewiele się mówi. Nie jest rzadką chorobą, jednak ogólne pojęcie społeczeństwa na jej temat jest znikome, stąd bardzo długie i utrudnione diagnozowanie, które niekiedy sięga nawet kilkunastu lat! Jak rozpoznać zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i jak z nim funkcjonować mówi prof. dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska, kierownik Kliniki Wczesnego Zapalenia Stawów Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.
[aktualizacja: 09’2022]
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa to przewlekła choroba zapalna z kręgu schorzeń reumatycznych o nieznanej przyczynie. Choroba ma podłoże autoimmunologiczne i nie można jej wyleczyć, a jedynie osiągnąć remisję, czyli ustąpienie objawów.
Stawy w kręgosłupie?
Stawy międzykręgowe znajdują się między wyrostkami stawowymi i właśnie tam może pojawić się stan zapalny, jednak obejmuje również tkanki miękkie, czyli więzadła ulegające skostnieniu.
Sam początek choroby zaczyna się od stawów krzyżowo-biodrowych, a w późniejszym czasie zapalenie zajmuje wyższe partie kręgosłupa: odcinek lędźwiowy, piersiowy i szyjny.
Mechanizmy działania i objawy zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, czyli choroby Bechterewa
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, inaczej zwane chorobą Bechterewa, to przewlekła choroba zapalna z kręgu zapalnych schorzeń reumatycznych. Nie można jej wyleczyć, a jedynie osiągnąć remisję, czyli zatrzymanie objawów.
Opóźnienia diagnostyczne zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa wynikają z ukrytych lub nietypowych objawów. Bagatelizowany ból kręgosłupa, który może pojawiać i ustępować przez lata prowadzi do całkowitego zarośnięcia i uszczelnienia stawów krzyżowo-biodrowych – tłumaczy prof. Brygida Kwiatkowska.
Skryty i niepozorny początek choroby wśród młodych ludzi powoduje, że choroba zwykle jest bagatelizowana lub mylona z innymi schorzeniami. Z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa najczęściej zmagają się mężczyźni, którzy stanowią blisko 80% pacjentów.
Chorzy bardzo często wiążą ból z przeciążeniem wynikającym z uprawiania sportu lub łączą go siedzącym trybem życia, co skutkuje bagatelizowaniem pierwszych objawów.
Niestety, również świadomość lekarzy na temat zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa jest niewielka i bardzo często lekarze pierwszego kontaktu kierują pacjentów do ortopedy lub neurologa, którzy bardzo często niewłaściwie zlecają badana celowane na kręgosłup – rezonans magnetyczny lub badanie rentgenowskie i mylą chorobę Bechterewa z powszechnymi dyskopatiami kręgosłupa. W efekcie pacjenci przyjmują niesterydowe leki przeciwzapalne, które przynoszą chwilową poprawę, jednak po zakończonej kuracji następuje pogorszenie i nawrót objawów.
Dowiedz się więcej o niesteroidowych lekach przeciwzapalnych ⇒ Gastrotoksyczność NLPZ.
Diagnozowanie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa
Rozpoznanie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa świadczy o zaawansowanym stadium choroby, ponieważ można je zdiagnozować na podstawie zmian widocznych w badaniu radiologicznym.
Istnieje również odrębna jednostka chorobowa – spondyloartropatia osiowa nieradiograficzna, która w późniejszym stadium może przekształcić się w zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Rozpoznanie choroby jest możliwe dzięki badaniu rezonansem magnetycznym, który obrazuje obrzęk szpiku, czyli stan poprzedzający pojawiające się zmiany. Chorobę diagnozuje się także dzięki metodzie klinicznej, czyli poprzez oznaczenie antygenu HLA-B27 – posiada go 90% pacjentów chorujących na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
Oprócz typowych zmian obserwuje się także kwadratowienie trzonów kręgosłupa i ograniczenie ruchomości w odcinku lędźwiowym lub piersiowym.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa jest chorobą świadczącą o długotrwałym postępowaniu zmian w kręgosłupie, sięgających nawet kilkunastu lat!
UWAGA! Ból towarzyszący schorzeniu nie jest tak silny jak w przypadku dyskopatii, dlatego zwykle jest ignorowany. Warto jednak wiedzieć, że jest bardzo charakterystyczny i określany jako zapalny ból kręgosłupa – najbardziej intensywny pojawia się w drugiej połowie nocy lub rano, czyli odwrotnie niż ból przeciążeniowy, który występuje pod koniec dnia.
Charakterystyczna dla choroby jest także sztywność poranna – ból przeciążeniowy nie ustępuje po wysiłku, natomiast ból wynikający z zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa znika po ćwiczeniach. Ponadto może pojawić się naprzemienny ból pośladków, co oznacza, że stan zapalny pojawił się już w stawach krzyżowo-biodrowych .
Wszystkie charakterystyczne objawy zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa nasilają są rano i ustępują wieczorem – odwrotnie niż w przypadku klasycznych dyskopatii.
Predyspozycje genetyczne zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa
Pacjent chorujący na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa może również zmagać się z innymi chorobami autoimmunolgicznymi: niewoistymi zapalnymi chorobami jelit – wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub chorobą Leśniowskiego-Crohna, a także zapaleniem przedniego odcinka błony naczyniowej oka, a nawet współistniejącą łuszczycą. Jednocześnie istnieją predyspozycje genetyczne do występowania różnych odmian zaburzeń autoimmunologicznych wśród pozostałych członków rodziny.
Warto wiedzieć, że stosowane leki mogą leczyć wszystkie choroby współistniejące z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa.
W zaawansowanym stadium choroby może wystąpić ból pięt!
Zapalenie przyczepów ścięgnistych, czyli miejsca połączenia ścięgien z układem kostnym, to proces zapalny, który może manifestować się zapaleniem przyczepu ścięgna Achillesa. Ból przodostopia pojawia się po aktywności fizycznej.
Jak choroba Bechterewa wpływa na wady serca?
Podczas zapalenia w ścianie naczynia dochodzi do szeregu zmian. Wśród pacjentów kardiologicznych pojawiają się przedwczesne zmiany miażdżycowe, gdyż miażdżyca jest procesem zapalnym i jeśli oprócz niej wystąpi kolejne zapalenie, czyli zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, to choroba będzie postępować znacznie szybciej.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa powoduje zmiany w układzie sercowo-naczyniowym i może skutkować zapaleniem aorty wstępującej, a w efekcie jej rozszerzeniem i zmianami w zastawkach.
Nakładanie się stanów zapalnych powoduje przyspieszony proces każdej z chorób!
Pacjenci z zesztywniającym zapaleniem stawów mogą zdecydowanie częściej chorować na depresję, która również ma podłoże zapalne. Depresja nasila dolegliwości bólowe i pogarsza jakość życia chorych, dlatego należy ją równolegle leczyć przy współpracy lekarzy różnych specjalności, co zwiększa skuteczność terapii.
Na pacjenta chorującego na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa należy patrzeć całościowo i brać pod uwagę wszystkie czynniki ryzyka chorób współwystępujących.
Początkowe objawy choroby pojawiają się do 40. roku życia – choroba dotyka populację ludzi młodych!
Leczenie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa
Leczenie choroby Bechterewa jest bardzo proste, ponieważ pierwszy etap terapii jest ogólnodostępny dla wszystkich pacjentów.
- Początkowo zastosowanie mają niesterydowe leki przeciwzapalne, które wśród znaczącej grupy pacjentów są skuteczne.
Ważne jest, aby chorzy przyjmowali leki w maksymalnych dawkach i w sposób ciągły, dlatego nawet w przypadku znaczącej poprawy samopoczucia nie należy przerywać terapii, ponieważ niesterydowe leki przeciwzapalne hamują rozwój choroby.
Jeśli lek nie przynosi efektów, należy zastąpić go innym specyfikiem, jednak każdy farmaceutyk należy stosować przez 4 tygodnie, aby uzyskać pewność ich skuteczności. Jeśli lekarstwa nie przynoszą efektów, pacjent powinien zostać zgłoszony do kwalifikacji leczenia biologicznego.
2. Leczenie biologiczne polega na zastosowaniu białek wytwarzanych dzięki zaawansowanym technologiom inżynierii genetycznej. Białka blokują cytokinę prozapalną, czy substancję częściowo odpowiedzialną za proces zapalny i stosuje się za pomocą wlewów dożylnych lub w iniekcjach podskórnych.
Im wcześniej wdrożone leczenie biologiczne, tym większa skuteczność terapii.
3. Możliwa jest także terapia glikokortykosterydami, jednak nie jest zalecana, ponieważ niesie za sobą zbyt duże ryzyko, które nie jest współmierne z korzyściami tej metody. Glikokortykosteroidy wyniszczają organizm i wywołują powikłania układu sercowo-naczyniowego.
4. Zastosowanie mają również leki immunosupresyjne, które podaje się tylko w sytuacji, gdy stan zapalny oprócz kręgosłupa obejmuje także stawy obwodowe lub przyczepy.
5. Kinezyterapia to także jedna z metod leczenia zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Ćwiczenia ruchowe są kluczowym elementem terapii, ponieważ brak rehabilitacji chorego może doprowadzić do całkowitego i trwałego usztywnienia całego kręgosłupa.
Zesztywniające zapalenie stawów może prowadzić do całkowitego kalectwa i nieodwracalnej niepełnosprawności, jeśli choroba będzie zaniedbana. Nie warto bagatelizować pierwszych, niepokojących objawów i trzeba szukać pomocy u lekarza specjalisty – przekonuje prof. Brygida Kwiatkowska.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (choroba Bechterewa) – podcast do wysłuchania
Transkrypcja i opracowanie tekstu: Joanna Zielińska
