Do zakrzepicy dochodzi w sytuacji, kiedy zaburzony zostaje naturalny proces krzepnięcia krwi w organizmie. Krew płynąca żyłami i tętnicami staje się zbyt gęsta, co sprzyja wytrącaniu się skrzepów. Zakrzepica jest poważną chorobą, której nie można bagatelizować. Nieleczona może prowadzić do zatorowości płucnej, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Jaką mamy na to receptę? Odpowiedni styl życia, bo profilaktyka jest najważniejsza. Zachęcamy do posłuchania podcastu.

O zakrzepicy żylnej i zatorowości płucnej rozmawialiśmy z prof. dr hab. n. med. Marcinem Kurzyną, ordynatorem Oddziału Kardiologii w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock, Szpitala im. Fryderyka Chopina; Kliniki Krążenia Płucnego, Chorób Zakrzepowo-Zatorowych i Kardiologii. 

Rodzaje zakrzepicy

Wyróżnia się 4 najczęstsze rodzaje zakrzepicy:

  • zakrzepicę żył głębokich (najczęściej jest to zakrzepica kończyn dolnych)
  • zakrzepicę żył mózgowych
  • zakrzepicę żył wątrobowych
  • zakrzepicę żyły wrotnej

Gdzie najczęściej tworzą się zakrzepy?

Zakrzepica żylna 

Do zakrzepicy najczęściej dochodzi w żyłach kończyn dolnych. Ma to swoje odzwierciedlenie w ewolucji. Nogi człowieka, jak i naczynia żylne są długie, przez co odpływ krwi jest utrudniony. Rolę pompy tłoczącej krew do serca pełnią zastawki żylne oraz mięśnie nóg. Ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył wzrasta, jeśli dużo czasu spędzamy w pozycji siedzącej.

Zakrzepy mogą też powstać w splotach żylnych znajdujących się w miednicy i jej okolicach. W tym przypadku zakrzepica najczęściej związana jest z chorobą nowotworową — u mężczyzn z rakiem prostaty i pęcherza moczowego, a u kobiet — z nowotworami ginekologicznymi (narządu rodnego).

W kończynach górnych zakrzepy powstają o wiele rzadziej, najczęściej są związane z działalnością lekarzy — elektrody stymulatorów czy dreny od portów naczyniowych używane podczas zabiegów sprzyjają tworzeniu skrzeplin, zwłaszcza, jeśli dochodzi do ich zakażenia.

Skrzepliny w układzie tętniczym

Zakrzepica może też wystąpić w tętnicach. Może dotknąć naczyń wieńcowych (zawał), mózgowych (udar) i tętnic kończyn dolnych (niedokrwienie kończyn dolnych).

Ważnym miejscem, gdzie także mogą tworzyć się skrzepliny jest uszko lewego przedsionka, czyli część serca, która w przypadku arytmii takiej jak migotanie przedsionków przestaje się w sposób synchroniczny kurczyć. Z kieszonki, którą jest uszko lewego przedsionka, krew nie jest w sposób sprawny wypompowywana – zalega tam, mając tendencję do tworzenia się skrzepu. Jest to mechanizm powstawania udaru mózgowego – tłumaczy prof. Kurzyna.

Triada Rudolfa Virchowa

W 1856 roku naukowiec Rudolf Virchow wyodrębnił 3 czynniki, które zwiększają ryzyko zakrzepicy. A są to:

  • zwolnienie przepływu krwi,
  • nadmierna krzepliwość krwi na skutek zmian, jakie zaszły w jej składzie,
  • uszkodzenie naczynia krwionośnego (uszkodzenia ścian żył).

Jeśli naraz wystąpią 2-3 czynniki, ryzyko wystąpienia zakrzepicy jest jeszcze większe. Czynniki te zostały nazwane triadą Virchowa. Chociaż założenia naukowca są nadal aktualne, obecnie wiadomo, że przyczyn zakrzepicy może być o wiele więcej.

Przyczyny zakrzepicy żylnej

  • długotrwałe unieruchomienie (pobyt w szpitalu, długa podróż w jednej pozycji, praca siedząca);
  • operacje i zabiegi medyczne;
  • urazy z uszkodzeniem tkanek;
  • nowotwory — zarówno sama choroba, jak i leczenie (radioterapia, chemioterapia) zwiększają ryzyko rozwoju zakrzepicy żył;
  • choroby autoimmunologiczne (choroba Leśniowskiego-Crohna, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów);
  • odwodnienie;
  • przewlekłe stany zapalne w organizmie;
  • wysoka gorączka;
  • otyłość;
  • hipercholesterolemia (wysokie stężenie cholesterolu we krwi);
  • palenie tytoniu;
  • wiek powyżej 40 lat;
  • stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub zastępczej terapii hormonalnej;
  • ciąża i połóg;
  • trombofilia (nadkrzepliwość);
  • genetyczne predyspozycje do nadkrzepliwości krwi;
  • występowanie zakrzepicy w rodzinie.

Zakrzepica żylna — objawy

  • zaczerwienienie w miejscu powstania zakrzepu (najczęściej jest to lewa lub prawa łydka);
  • obrzęk i ból nogi;
  • uczucie gorąca w nodze;
  • nasilanie się bólu nogi podczas stania i chodzenia.

W zaawansowanym stadium zakrzepicy może dojść do flegmazji, czyli obrzęku tkanek i ucisku tętnic, co prowadzi do niedokrwienia kończyny.

Obrzęk nóg jest także charakterystycznym objawem niewydolności nerek i serca. Jednak w przypadku tych dolegliwości obrzęki występują symetrycznie na obu nogach. W przypadku zakrzepicy mamy do czynienia z obrzękiem jednej kończyny.  

Zatorowość płucna — objawy

  • duszność;
  • ból w klatce piersiowej nasilający się podczas wdechu i przy kaszlnięciu;
  • zmęczenie i osłabienie;
  • przyspieszone bicie serca;
  • kaszel;
  • krwioplucie.

Czy objawy zakrzepicy można pomylić z objawami Róży?

Jak mówi prof. dr hab. n. med. Marcin Kurzyna pomylenie objawów zakrzepicy z objawami choroby zwanej Różą zdarza się niezwykle rzadko, aczkolwiek jest to możliwe. 

W przebiegu Róży dochodzi do zapalenia skóry i tkanki podskórnej. Chorobowo zmieniona skóra jest czerwona i cieplejsza od reszty ciała. Pojawia się obrzęk i ból. Te objawy są niemal identyczne z symptomami zakrzepicy. Jednak w Róży na ogół występuje bardzo wysoka gorączka (nawet powyżej 40 ℃), co nie ma miejsca w zakrzepicy. Ponadto zmiany skórne w Róży mogą być zlokalizowane nie tylko w kończynach dolnych, ale też na twarzy, rękach i tułowiu.

W przypadku wątpliwości lub potwierdzenia diagnozy zakrzepicy żył głębokich lekarz zleca USG-Doppler kończyn dolnych.

Warto wiedzieć, że zapalenie tkanki podskórnej, do którego dochodzi w Róży, może być przyczyną zakrzepicy, a z kolei przebyta zakrzepica zwiększa ryzyko zachorowania na Różę.

Zakrzepica a Covid

O zakrzepicy zrobiło się głośno podczas pandemii SARS-CoV-2. Okazało się, że zachorowanie na koronawirusa zwiększa ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych. To właśnie powstawanie zakrzepów i choroba zakrzepowo-zatorowa zwiększała śmiertelność u osób chorych na SARS-CoV-2.

Skala Wellsa czyli ocena stopnia ryzyka zakrzepicy żył głębokich 

Ocena prawdopodobieństwa zakrzepicy według skali Wellsa polega na ocenie czynników ryzyka zakrzepicy żył głębokich. Każdy z niżej wymienionych czynników to jeden punkt.

Interpretacja wyniku: liczba punktów mniejsza lub równa 0 – ryzyko zakrzepicy jest małe; 1 lub 2 punkty w skali – ryzyko pośrednie; liczba punktów większa lub równa 3 – duże prawdopodobieństwo zakrzepicy.

  1. Nowotwór złośliwy – leczony lub rozpoznany w ciągu ostatnich sześciu miesięcy lub w trakcie leczenia paliatywnego: + 1 punkt
  2. Porażenie, niedowład lub niedawne unieruchomienie kończyny dolnej w opatrunku gipsowym: + 1 punkt
  3. Niedawne unieruchomienie w łóżku przez dłużej niż 3 dni lub duży zabieg chirurgiczny w ciągu ostatnich 4 tygodni: + 1 punkt
  4. Porażenie, niedowład lub niedawne unieruchomienie kończyny dolnej dłużej niż 3 dni (z gipsem lub bez): + 1 punkt
  5. Bolesność miejscowa kończyny dolnej w przebiegu żył głębokich kończyny dolnej: + 1 punkt
  6. Obrzęk całej kończyny: + 1 punkt
  7. Obwód podudzia większy o 3 cm w porównaniu do drugiej kończyny (pomiar 10 cm poniżej guzowatości piszczeli): + 1 punkt
  8. Obrzęk ciastowaty (większy na objawowej kończynie): + 1 punkt
  9. Widoczne żyły powierzchowne krążenia obocznego (nieżylakowe): + 1 punkt
  10. Inne rozpoznanie równie lub bardziej prawdopodobne niż zakrzepica: + 2 punkty

Wynik = suma punktów. Od otrzymanego wyniku odejmujemy 2 punkty, jeśli objawy przypominają z równym prawdopodobieństwem inną chorobę niż zakrzepicę żył.

  • 0 – małe prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepicy żył głębokich
  • 1-2 punkty – umiarkowane prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepicy żył głębokich
  • 3 punkty i więcej – duże prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepicy żył głębokich

Leczenie zakrzepicy

Leczenie zakrzepicy polega na stosowaniu leków, które zmniejszają krzepliwość krwi (antykoagulacja). Leki przeciwzakrzepowe, tzw. antykoagulanty powodują zahamowanie krzepnięcia krwi. Są to leki “rozrzedzające” krew. Stosuje się je głównie w celu prewencji oraz leczenia choroby zakrzepowo-zatorowej, powikłań, które mogą się rozwinąć w przebiegu migotania przedsionków, a także w terapii wrodzonych zaburzeń krzepnięcia krwi.

W niektórych przypadkach stosuje się także leczenie trombolityczne, czyli farmakologiczne rozpuszczenie istniejącego już zakrzepu. Wskazaniami do stosowania trombolizy są stany wywołane zatorami, takie jak: zawał serca, zatorowość płucna, ostre niedokrwienie kończyny, udar mózgu. Leki te, choć są bardzo skuteczne, zwiększają ryzyko krwawień, dlatego należy jest stosować pod ścisłą kontrolą lekarza.

Miarą skuteczności leczenia przeciwzakrzepowego jest międzynarodowy współczynnik znormalizowany – INR. Prawidłowa wartość INR u ludzi zdrowych wynosi 0,8 – 1,2. Im wyższa jest wartość INR, tym mniejsza krzepliwość krwi i większa skłonność do krwawień. U chorych z migotaniem przedsionków, z wadami zastawkowymi serca czy chorobą zatorowo-zakrzepową zalecana wartość INR wynosi 2,0-3,0, natomiast u pacjentów z wszczepionymi sztucznymi zastawkami 2,5 – 3,5. Zbyt niskie (<2,0) wartości INR mogą być przyczyną powikłań zatorowo-zakrzepowych.

Ile trwa leczenie zakrzepicy? Czy zakrzepica jest wyleczalna?

W zależności od stopnia zaawansowania choroby zakrzepicę leczy się od kilku tygodni do nawet 3 miesięcy. W niektórych przypadkach, jeśli występują dodatkowe czynniki ryzyka zakrzepicy, pacjent musi przyjmować leki przez dłuższy czas (a nawet przez całe życie). W takich przypadkach lekarz zaleca kwas acetylosalicylowy (Acard, aspirynę). Leki te nie rozpuszczają skrzepów, ale zapobiegają ich powstawaniu. Kwas acetylosalicylowy najczęściej stosuje się profilaktycznie po przebytym udarze, zawale serca i zabiegach kardiologicznych.

Jakie działania należy podjąć, jeśli leki nie pomagają?

Leczenie farmakologiczne na ogół przynosi zadowalające efekty. W rzadkich przypadkach konieczna jest interwencja kardiologa, chirurga lub radiologa interwencyjnego. Leczenie zabiegowe prowadzi się od wielu lat, jest bardzo skuteczne, ale zarezerwowane tylko dla ciężkich przypadków.

W ostatnich latach nastąpił rozwój technik interwencyjnych. Popularna jest metoda przezcewnikowa. Polega ona na odessaniu skrzepliny przez cewnik. Czasami używa się porowatego cewnika, przez który dodatkowo podawany jest lek bezpośrednio w skrzeplinę. Jeszcze inne rodzaje cewników wytwarzają ultradźwięki, które bezpośrednio rozbijają skrzep. Metoda przezcewnikowa zmniejsza ryzyko krwawień.

Czy zakrzepica jest groźna?

Tak. Nieleczona zakrzepica może prowadzić do zatorowości płucnej, a ta nawet do śmierci.

Jednak, jak mówi prof. dr hab. n. med. Marcin Kurzyna, zatorowość płucna aż w 95% przypadków jest całkowicie wyleczalna. Ważna jest świadomość, edukacja i obserwowanie swojego ciała. Osoby, które chorują lub chorowały na zakrzepicę, powinny pamiętać o regularnym przyjmowaniu leków i konsultacjach lekarskich.

Profilaktyka zakrzepicy

Co można zrobić, aby zapobiegać zakrzepicy?

  • Pamiętaj o wypijaniu odpowiedniej ilości wody każdego dnia.
  • Rzuć palenie.
  • Unikaj spożywania alkoholu.
  • Nie przebywaj długo w jednej pozycji — jeśli podróżujesz, rób częste postoje. Jeśli pracujesz przy biurku, rób regularne przerwy, wstań i przejdź się po biurze lub po mieszkaniu.
  • Nie siedź długo ze skrzyżowanymi nogami. Pozwól, aby krew z nóg mogła przepływać swobodnie. Jeśli siedzisz, ruszaj chociaż nogami — pamiętaj, że mięśnie nóg to pompa tłocząca krew wyżej.
  • Zdrowo się odżywiaj.
  • Uprawiaj sport, który lubisz.
  • Często spaceruj.

Zakrzepica i zatorowość płucna – posłuchaj podcastu

O zakrzepicy i zatorowości płucnej rozmawialiśmy z prof. dr hab. n. med. Marcinem Kurzyną, ordynatorem Oddziału Kardiologii w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock, Szpitala im. Fryderyka Chopina; Kliniki Krążenia Płucnego, Chorób Zakrzepowo-Zatorowych i Kardiologii. Zachęcamy do posłuchania podcastu. 

Zapytaj lub skomentuj:

Napisz komentarz
Podaj swoje imię