Każdego roku rak pęcherza moczowego dotyka ponad 5000 Polaków. Nowotwór znacznie częściej występuje u mężczyzn. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem i najwięcej przypadków odnotowuje się u osób, które ukończyły 70. rok życia. Główną przyczyną raka pęcherza moczowego jest palenie papierosów, bo aż połowę wszystkich chorych stanowią palacze. Jak w przypadku każdej choroby nowotworowej niezwykle ważne jest, aby jak najszybciej postawić diagnozę, bo dzięki temu możliwe jest wdrożenie skutecznego leczenia nowotworu pęcherza.
Gościem podcastu jest dr n. med. Iwona Skoneczna ze Szpitala Grochowskiego im. dr med. Rafała Masztaka w Warszawie, onkolog specjalizująca się w nowotworach urologicznych.
Zanim bliżej przyjrzymy się nowotworowi pęcherza moczowego, zróbmy szybką powtórkę z anatomii. Przypomnijmy, czym jest pęcherz moczowy i jaką pełni funkcję.
Pęcherz moczowy jest narządem o workowatym kształcie. Zbudowany jest z mięśni gładkich. W naszym organizmie pełni funkcję zbiornika do przechowywania moczu – to dzięki niemu nie musimy co chwilę korzystać z toalety. Pęcherz moczowy dorosłego człowieka pomieści aż 1-1,5 litra moczu. Oczywiście nie oznacza to, że powinniśmy pozwalać mu się napełnić do maksymalnego poziomu. Pęcherz połączony jest z nerkami za pomocą moczowodów, którymi systematycznie spływa mocz.
Rak pęcherza moczowego – przyczyny
Aż połowa przypadków raka pęcherza moczowego spowodowana jest paleniem papierosów. Nie dla każdego z nas jest to oczywiste. “Tymczasem rak pęcherza moczowego jest typowym tytoniozależnym nowotworem” – tłumaczy dr n. med. Iwona Skoneczna. Wydawać by się mogło, że to płuca najbardziej narażone są na dym nikotynowy. Okazuje się, że pęcherz moczowy również. Dlaczego tak się dzieje?
Substancje smoliste zawarte w papierosach poprzez płuca trafiają do krwi, następnie są odfiltrowywane w nerkach i znaczna ich część trafia do pęcherza moczowego – w końcu nasz organizm chce się pozbyć toksyn. U nałogowego palacza pęcherz ma stały kontakt z toksynami. Ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego jest jeszcze większe, jeśli wraz z paleniem idą w parze inne czynniki ryzyka, np. narażenie na toksyczne substancje w środowisku pracy, mała ilość wypijanych płynów czy otyłość.
Największą zapadalność na raka pęcherza moczowego odnotowuje się u osób starszych, które ukończyły 70. rok życia. Nowotwór rzadko dotyka osoby przed 40. rokiem życia.
Wśród przyczyn raka pęcherza moczowego wymienia się:
- palenie papierosów;
- zawodową ekspozycję na związki chemiczne – osoby pracujące w przemyśle chemicznym, naftowym, metalowym, gumowym, skórzanym, tekstylnym, motoryzacyjnym;
- prowadzenie niezdrowego stylu życia – mała ilość wypijanych płynów, dieta bogata w tłuszcze i cukry;
- otyłość;
- cukrzycę;
- przewlekłe stany zapalne pęcherza wywołane chorobami lub długotrwałym cewnikowaniem – w tym miejscu podkreślmy, że infekcja może być zarówno przyczyną raka pęcherza moczowego, jak i sam nowotwór może się objawiać infekcją. Dlatego stany zapalne trwające dłużej niż 2 tygodnie powinny być skonsultowane z lekarzem.
Przewlekłe stany zapalne pęcherza i układu moczowego zwiększają ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego.
Rak pęcherza moczowego – objawy
Pierwszym i najczęstszym objawem raka pęcherza moczowego jest krwiomocz. Niestety symptom ten zazwyczaj jest bagatelizowany. Mocz u osób zdrowych przyjmuje barwę od jasnosłomkowej do ciemnożółtej – w zależności od ilości wypijanych dziennie płynów. Jeśli zostanie zabarwiony krwią, przyjmie kolor różowy lub czerwony. Nietypową barwę, szczególnie jeśli pojawia się sporadycznie, łatwo usprawiedliwić. Może być konsekwencją spożywanych leków lub skutkiem zjedzenia buraczków.
Krwiomoczu nie powinniśmy jednak bagatelizować. Jeśli jest objawem nowotworu, to im wcześniej go wykryjemy, tym lepiej. Czasami w moczu mogą pojawić się także skrzepy krwi. Wtedy oddawanie moczu jest bolesne.
W skrajnych przypadkach może dojść do zatkania cewki moczowej, co objawia się silnym bólem i niemożnością oddania moczu. W takiej sytuacji należy bezzwłocznie zgłosić się do szpitala.
Objawy raka pęcherza moczowego:
- krwiomocz
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu
- częste korzystanie z toalety
- uczucie nie w pełni opróżnionego pęcherza,
- anemia – z powodu systematycznej utraty krwi
- ból w podbrzuszu i lędźwiach – gdy guz przerasta głębiej
- obrzęki kończyn
- ogólne osłabienie
- utrudnione oddawanie moczu, a nawet bezmocz
Pamiętajmy, że ryzyko zachorowania na raka pęcherza rośnie niestety wraz z wiekiem. Powinniśmy być czujni na pierwsze objawy, bo jak w przypadku każdego nowotworu, warto wykryć go jak najwcześniej.
Rak pęcherza moczowego – diagnostyka
Najprostszym, najmniej inwazyjnym, i też najtańszym badaniem jest badanie ogólne moczu. Można je wykonać w każdym laboratorium diagnostycznym i to bez skierowania. W 2022 roku koszt ogólnego badania moczu to kilkanaście złotych, a pojemniczek do badania dostaniemy w każdej aptece za kilkadziesiąt groszy. Jeśli wynik któregoś z oznaczanych parametrów w moczu będzie nieprawidłowy, dostaniemy taką informację. Wtedy z wynikami badań należy umówić się do internisty. Jeśli zajdzie taka potrzeba lekarz skieruje nas do urologa.
Specjaliści zalecają, aby ogólne badanie moczu profilaktycznie przeprowadzać raz do roku. Natomiast jeśli w moczu zaobserwujemy krew, jest to bezwzględny sygnał do wykonania badania. Wskazaniem do wykonania badania ogólnego moczu jest także stan zapalny układu moczowego trwający dłużej niż 2 tygodnia.
W diagnostyce raka pęcherza moczowego wykonuje się także USG dróg moczowych oraz cystoskopię.
USG dróg moczowych, podobnie jak ogólne badanie moczu, jest badaniem nieinwazyjnym. Wymaga jednak odpowiedniego przygotowania. Aby obraz USG był widoczny, jelita muszą być wolne od gazów a pęcherz pełny. Dlatego już kilka dni przed badaniem nie wolno spożywać wzdymających potraw, a 2 godziny przed badaniem należy wypić 1-1,5 litra wody i nie oddawać moczu.
Trzecim badaniem, jakie często się wykonuje w diagnostyce raka pęcherza moczowego, jest cystoskopia. W odróżnieniu od poprzednich badań cystoskopia jest badaniem inwazyjnym. Polega na wprowadzeniu do pęcherza moczowego sondy przez cewkę moczową. W ten sposób lekarz może wizualnie ocenić pęcherz od wewnątrz. Jeśli lekarz zaobserwuje nieprawidłowości, może zlecić kolejne badanie, jakim jest przezcewkowa elektroresekcja. Badanie polega na pobraniu wycinków do badań. Przeprowadza się je w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.
Rak pęcherza moczowego – rodzaje nowotworu
Wszystkie nowotwory, w tym rak pęcherza moczowego, najprościej można podzielić na nieinwazyjne (nienaciekowe) i inwazyjne (naciekowe). Naciekowe są najbardziej niebezpieczne, ponieważ mogą dawać przerzuty.
Rak, rozwijając się na tkankach pęcherza moczowego, wrasta także w naczynia krwionośne i limfatyczne. Dzięki temu może “podróżować” po całym organizmie i atakować inne narządy. Dlatego jeśli po wstępnych badaniach istnieje podejrzenie, że nowotwór mógł zająć inne organy, lekarz może zlecić dodatkowe badania takie jak: tomografia komputerowa, RTG klatki piersiowej i USG jamy brzusznej.
Leczenie raka pęcherza moczowego
Rak pęcherza moczowego leczy się w sposób chirurgiczny, za pomocą chemioterapii lub immunoterapii. Do ustalenia stopnia zaawansowania raka pęcherza moczowego wykonuje się tomografię klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy, żeby ocenić czy nie ma przerzutów.
Leczenie chirurgiczne jest metodą inwazyjną. Często dochodzi do wycięcia całego pęcherza (cystektomia) wraz z fragmentami otaczających go narządów. U mężczyzn najczęściej usuwa się także prostatę i węzły chłonne. U kobiet często wycina się fragmenty narządu rodnego (w tym także część pochwy – zależnie od stopnia zaawansowania choroby).
“Inwazyjnego raka pęcherza moczowego nie da się niestety wyciąć za pomocą przezcewkowej elektroresekcji, czyli od środka. W grę wchodzi wtedy już tylko cystektomia” – tłumaczy dr n. med. Iwona Skoneczna.
Niekiedy przed leczeniem operacyjnym przeprowadza się także chemioterapię. Jej celem jest zahamowanie rozrostu nowotworu lub wręcz zmniejszenie istniejących zmian. Chemioterapię przeprowadza się także w przypadku, kiedy u pacjenta stwierdzono przerzuty. Niestety nie wszyscy kwalifikują się do chemioterapii, np. z powodu niewydolności nerek.
Sposobem leczenia raka pęcherza moczowego jest także immunoterapia. Tego typu leczenie guza jest wskazane dla powierzchownych i nieinwazyjnych nowotworów. Immunoterapia może także pomagać pacjentom, którzy nie kwalifikują się do chemioterapii lub chorym, którzy dostali pierwszą chemioterapię a mimo to dochodzi u nich do nawrotów choroby. W takich przypadkach immunoterapia może wydłużyć przeżycie i poprawić rokowanie u pacjentów. W Polsce dla osób z rakiem pęcherza moczowego immunoterapia nie jest refundowana.
Chemioterapię często stosuje się jako pierwszy sposób leczenia, a dopiero następnie immunoterapię. Dobre efekty przynosi także tzw. leczenie podtrzymujące, czyli zastosowanie immunoterapii w momencie, gdy pacjent dobrze zareagował na cykle chemioterapii (4-6 cykli) i nie dochodzi u niego jeszcze do pogorszenia.
“Widzimy, że efekt połączenia chemioterapii i immunoterapii jest dużo lepszy, niż jak czekamy na progresję” – mówi dr Skoneczna.
Konsekwencje raka pęcherza moczowego
Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego i leczenie chirurgiczne powoduje:
- całkowite wycięcie pęcherza moczowego – urostomię;
- niemożność odbycia stosunku seksualnego zarówno u kobiet (częściowe lub całkowite usunięcie narządów rodnych), jak i mężczyzn (brak erekcji).
Obecnie trwają badania nad zabiegami mniej okaleczającymi, np. odtworzenie pęcherza z jelita cienkiego. Tego typu zabiegi mają jednak swoje ograniczenia ze względu na budowę jelita.
Rak pęcherza moczowego: podcast do wysłuchania
Zapraszamy do odsłuchania całej rozmowy (czas trwania: 37 minut). Gościem podcastu była dr n. med. Iwona Skoneczna ze Szpitala Grochowskiego im. dr med. Rafała Masztaka w Warszawie, onkolog specjalizująca się w nowotworach urologicznych.
