Rodzaje ran, gojenie się nierozległych ran i szwów pooperacyjnych.

Rana to inaczej przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych skóry, błony śluzowej, a także znajdujących się głębiej tkanek. Cechą charakterystyczną jest krwawienie, ból oraz, przy głębszych zranieniach, rozejście się brzegów rany. Rodzaje ran są różne. Najczęściej obserwuje się małe zranienia, otarcia naskórka, rany cięte lub kłute czy inne uszkodzenia skóry, ale rana może być też rozległa, sięgać do jam ciała, czy narządów wewnętrznych. Takie rany wymagają już leczenia chirurgicznego, a proces gojenia ran wspomagany jest założeniem szwów lub stosowaniem specjalistycznych opatrunków.

[aktualizacja: 02’2023]

Proces gojenia ran

U zdrowego człowieka proces gojenia niezakażonej rany przebiega szybko, samoistnie, pod warunkiem zachowania higieny i z reguły nie stanowi poważnego problemu.

Istnieje grupa pacjentów zmagających się m.in. z chorobami przewlekłymi, gdzie proces gojenia rany jest zaburzony i trzeba wdrożyć specjalne postępowanie.

Podstawowe zasady pielęgnacji, niezależne od rodzaju ran

Podstawową zasadą w pielęgnacji, niezależnie od rodzaju rany, jest zachowanie zasad aseptyki i odpowiedniej wilgotności rany. Zanieczyszczenie, kontakt z powietrzem, czy pozwolenie na wysychanie miejsca uszkodzenia skóry mogą doprowadzić do rozwoju drobnoustrojów, które spowodują zaburzenie procesu gojenia rany. W konsekwencji, jeżeli do rany wda się infekcja, gojenie może się znacznie przedłużyć i być bardziej bolesne.

Zasadniczo większość ran jest zanieczyszczona, a źródło zanieczyszczenia to środowisko zewnętrzne.

Pierwszą reakcją na powstanie rany powinno być jej prawidłowe oczyszczenie, na przykład pod bieżącą wodą lub obojętnym dla rany płynem tj. solą fizjologiczną oraz użycie preparatu o właściwościach antyseptycznych.

Jakiego rodzaju postępowanie i preparaty zaburzają proces gojenia rany?

Nie powinno się oczyszczać ran zbyt mocno, gdyż w ten sposób możemy  jeszcze bardziej uszkodzić naruszone tkanki. Do przemywania ran nie należy stosować preparatów, które zawierają w swoim składzie jodynę lub alkohol, bo dodatkowo wysuszają i podrażniają uszkodzoną skórę, co zablokuje jej regenerację.

Prawidłowy proces gojenia przyspiesza utrzymywanie rany w wilgotnym środowisku, co utrudnia wytworzenie się tzw. strupa, czyli tkanki martwiczej, a tym samym przyspiesza proces napełzania komórek zdrowego naskórka na uszkodzoną powierzchnię skóry. Strup, jaki może powstać nad skrzepem z jednej strony stanowi barierę ochronną, ale gojenie się rany pod strupem przebiega dłużej i często pozostaje szpecąca blizna.

Na oczyszczoną ranę należy nanieść specjalny preparat bakteriobójczy, który zapewni nawilżenie uszkodzonego miejsca oraz zabezpieczy przed zakażeniem. Nałożenie opatrunku konieczne jest w przypadku ran, które nadal lekko krwawią, lub które znajdują się w miejscach, gdzie grozi im ponowne uszkodzenie i kontakt z drobnoustrojami.

Symptomy zainfekowania rany

Jeśli rana długo nie przestaje krwawić, utkwiło w niej ciało obce lub wyraźnie rozpoczął się w niej proces infekcji objawiający się:

1. zaczerwienieniem,
2. pieczeniem,
3. pulsowaniem,
4. bólem nasilającym się przy próbie ucisku rany,
5. obrzękiem, który nie ustępuje i z każdym dniem powiększa się,
6. ropną wydzieliną lub substancją podbarwioną krwią, która wypływa z rany (często towarzyszy jej nieprzyjemny zapach)

to koniecznie trzeba udać się do lekarza!

Częste nawilżanie rany, dbanie o higienę spowoduje, że niezbyt rozległa rana wygoi się w przeciągu kilku czy kilkunastu dni. Warto jednak w domowej apteczce umieścić preparat przeciwbakteryjny, bo tylko czyste rany goją się prawidłowo.

Pielęgnacja szwów pooperacyjnych

Po zabiegu, po operacji, czy też po głębokim skaleczeniu lekarz założył szwy i opatrunek. Co robić dalej? Czy zmieniać go codziennie, czy może jednak w ogóle nie ruszać? Jak się myć, czy można moczyć okolicę szwów? Kiedy i co dalej po zdjęciu szwów? To kilka pytań, z którymi muszą zmierzyć się pacjenci po szyciu rany, wszystko jedno z jakiego powodu.

Podstawowa zasada to zawsze należy być w kontakcie z lekarzem, który wykonywał zabieg i przede wszystkim stosować się do jego zaleceń.

Zszyte brzegi rany są blisko siebie, stykają się, zrastają i powstaje cienka blizna. Jest to najszybszy sposób gojenia rany.

Lekarz, który szył ranę, z pewnością zalecił, kiedy należy się zgłosić na zdjęcie szwów. Czas ich usunięcia zależy od rodzaju rany, a także od okolicy operowanej (szwy na twarzy mogą być zwykle szybciej usunięte niż te z obszaru pleców). Dużo zależy od tego, jaki rodzaj szwu został zastosowany. Trzymajmy się terminu zaleconego przez lekarza.

Jak się myć, czy można moczyć okolicę szwów?

Podstawową obawą pacjentów jest moczenie rany. Niewskazana jest kąpiel w wannie, natomiast z reguły nie ma przeciwwskazań do krótkiego prysznica, pod letnią wodą i z użyciem delikatnego mydła. Po takim odświeżeniu na pewno każdy chory poczuje się lepiej, skóra zostanie oczyszczona z codziennego brudu, potu i bakterii, będzie przygotowana do zmiany opatrunku.

Po kąpieli i dokładnym umyciu rąk delikatnie usuwamy opatrunek (namoczony wodą opatrunek łatwiej odkleić), ranę należy starannie przemyć środkiem antyseptycznym oraz założyć nowy opatrunek.

Jaki opatrunek zastosować na ranę ze szwami pooperacyjnymi?

Na ranę ze szwami pooperacyjnymi najlepiej stosować specjalistyczne opatrunki z delikatnej włókniny, które świetnie chronią i wentylują ranę, a odpowiednio dobrana szerokość opatrunku pozwoli na bezbolesne i bezproblemowe usuwanie go.

UWAGA! Podczas każdej zmiany opatrunku należy zastosować preparat odkażający. Jeżeli lekarz nie zaleci inaczej, to z reguły powinniśmy zmieniać opatrunek 1 do 2 razy dziennie.

Inne elementy ważne w prawidłowej pielęgnacji rany!

Warto zaznaczyć, że nie tylko opatrunki na rany powinny być przewiewne. Podobnie rzecz się ma z ubraniami. Wybierajmy naturalne, przewiewne tkaniny i wygodne ubrania, które nie będą krępować naszych ruchów. Unikajmy ubrań z tkanin sztucznych.

Z pewnością prawidłowemu gojeniu rany nie służy przegrzewanie, przepacanie i brak dostępu powietrza, taka sytuacja natomiast może sprzyjać infekcjom bakteryjnym i grzybiczym.

Mam nadzieję, że rozwiałam Państwa wątpliwości dotyczących prawidłowego postępowania w pielęgnacji nierozległych ran i szwów pooperacyjnych. Jeśli pojawią się pytania, zachęcam do komentowania artykułu. Chętnie odpowiem.

Bibliografia:

1. Joseph E. Grey, Keith G. Harding „Leczenie ran w praktyce”; PZWL 2010
2. 2. A. T. Trott „Rany i obrażenia. Zaopatrywanie i pielęgnacja ran w stanach nagłych”,wydanie I polskie, red. A. Jawień; Urban & Partner 2013.
3. G.  Ziółkowski  Pielęgnacja skóry i rany. Zeszyt VII. Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych. Katowice 2011.
4. https://www.ortopedio.pl/porady-ekspertow/wszystko-na-temat-leczenia-ran-cz-1/
5. https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/165224,gojenie-ran