Czym jest rotawirus i w jaki sposób można się uchronić przed zarażeniem? Największą aktywność rotawirusów obserwujemy zwykle w okresie jesienno-zimowym oraz zimowo-wiosennym. Rotawirus potrafi przetrwać bardzo długo poza organizmem żywiciela. O tym, jak się chronić, jak zapobiegać i jak wrócić do zdrowia po przebytej infekcji rotawirusowej rozmawiamy z dr Maciejem Kubiakiem — lekarzem pediatrą, specjalistą medycyny sportowej i medycyny podróży z podwarszawskiej Przychodni dla dzieci i rodziców ,,Tolek”.
Czym jest rotawirus i choroba rotawirusowa?
Infekcja rotawirusowa to choroba najbardziej niebezpieczna dla małych dzieci pomiędzy 2. a 5. rokiem życia. Bardzo często atakuje jednak także dorosłych – rodziców małych pacjentów. Powinniśmy także wiedzieć, że rotawirusy są najczęstszą przyczyną biegunek wśród niemowląt i dzieci.
Rotawirusy to wirusy należące do rodziny reowirusów (rodzina reoviridae, nazwana od ang. respiratoty enteric orphan, czyli sieroce wirusy oddechowe i jelitowe). Posiadają one dość krótki okres wylęgania, który trwa od 1 do 4 dni, a pierwsze objawy można zaobserwować już po 24 godzinach od zakażenia.
Rotawirus jest odporny na działanie czynników zewnętrznych, takich jak warunki atmosferyczne i działanie antybiotykoterapii – ginie jedynie pod wpływem ujemnych temperatur.
Gdzie można zarazić się rotawirusem?
Tak naprawdę zarazić można się wszędzie, bo może bytować na każdej powierzchni. Możemy przenosić go na rękach, gdzie może przetrwać do kilku godzin. Duże ilości rotawirusów mogą znajdować się dookoła nas – na gładkich powierzchniach, na których może bytować aż do 10 dni! Funkcjonowanie wirusom ułatwia wysoka zakaźność – nie potrzeba ich wiele, żeby wywołały chorobę w organizmie.
W jaki sposób można zarazić się rotawirusem?
Zakażenia rotawirusowe najczęściej spowodowane są nieodpowiednią higieną. To typowa choroba brudnych rąk. Główną przyczyną rozprzestrzeniania się wirusa jest nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny w toalecie – w tych miejscach jest największe jego skupisko. Do zakażenia może dojść również poprzez bezpośredni kontakt z nosicielem, rzadko zdarza się jednak zainfekowanie drogę kropelkową, która jest typowa dla wirusów.
Rotawirus do organizmu dostaje się drogą pokarmową, zamieszkując w komórkach śluzówki jelita, gdzie się namnaża.
W jaki sposób można uchronić się przed zakażeniem?
Podstawową zasadą ochrony przed zakażeniem jest przestrzeganie zasad higieny. Mycie rąk po każdym korzystaniu z toalety oraz przebywaniu w miejscach publicznych. Nie potrzebujemy specjalistycznych preparatów dezynfekujących — wystarczy samo mydło i ciepła woda.
Ważne jest uczenie dzieci prawidłowych zasad higieny od najmłodszych!
Trzeba pamiętać, że istotne jest również to, jak długo chory wydala wirusa. To nie dzieje się tylko wtedy, gdy mamy ostre objawy, czyli wymioty i biegunkę. Wirus wydalany jest z organizmu jeszcze przez kilka tygodni. W literaturze fachowej opisywane są przypadki, że wirus był wydalany do 7 tygodni. Nasz układ immunologiczny nie pozwala mu się już rozrastać, co nie znaczy, że rotawirusa nie ma w organizmie.
Najlepszą metodą profilaktyki przed zakażeniem są szczepienia małych dzieci. Można wykonać je po 6. tygodniu życia malucha, ale nie później niż w 24. tygodniu, jako jedno z pierwszych szczepień. Uważa się, że po tym szczepieniu około 90% dzieci jest zabezpieczonych. Zazwyczaj szczepienie daje nam ochronę na 3 lata, czyli przez cały okres, w jakim zachorowanie jest najbardziej groźne. Szczepionki są w formie płynu doustnego, co eliminuje stres związany z wkłuciem.
Jak szybko od zakażenia pojawiają się pierwsze objawy choroby?
Okres wylęgania się rotawirusa trwa od jednego do czterech dni – to stosunkowo krótki czas. Pierwsze objawy możemy zaobserwować już w ciągu 24 godzin. Wirus w dużych skupiskach ludzkich, takich jak szkoły czy przedszkola rozprzestrzenia się w zawrotnym tempie.
Jakie są objawy zakażenia rotawirusowego?
Dominują trzy główne objawy:
- wysoka gorączka (do 40°C) – nie jest jednak regułą, każdy organizm inaczej reaguje na wirusy, zwłaszcza, gdy zakażenie jest wtórne; gorączka trwa zazwyczaj 3-5 dni;
- wymioty – pojawiają się zazwyczaj w pierwszym lub drugim dniu infekcji; wyciszają się zazwyczaj po pojawieniu się biegunki; zdarza się jednak, że towarzyszą przez cały okres trwania choroby;
- biegunki – bardzo wodniste, obfite, może być aż 10-20 wypróżnień w ciągu dnia i mogą one trwać średnio 4-8 dni.
O różnych podłożach występowania biegunek dowiecie się tutaj => Biegunka – profilaktyka i sposoby leczenia.
Długotrwała gorączka, wymioty i biegunka mogą doprowadzić do odwodnienia organizmu! Po zaobserwowaniu niepokojących objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Dziecko może skarżyć się także na ból brzucha, może mieć nudności, brak apetytu – te objawy nie są typowe wyłącznie dla zakażeń rotawirusem, pojawiają się także przy innych zakażeniach na tle wirusowym, natomiast rotawirus jest tym najczęściej występującym i najczęstszą przyczyną hospitalizacji małych dzieci.
Jak postępować w przebiegu zakażeń rotawirusowych?
Na choroby wirusowe nie ma leku, a podejmowane działania dotyczą łagodzenia objawów. Najważniejsze jest obniżanie temperatury. Przy wymiotach nie zawsze możliwe jest podanie środków drogą doustną, dlatego alternatywą są tu czopki. Podczas wymiotów i biegunki należy pamiętać o uzupełnianiu utraconych płynów i elektrolitów, gdyż ten stan może skutkować odwodnieniem. Płyny uzupełniamy w małych ilościach – łyżeczka wody podawana co 5-10 minut. Wypicie dużej ilości płynu może doprowadzić do odruchu wymiotnego i nasilenia wymiotów. Niemowlęta karmione piersią należy częściej przystawiać do piersi, jednak nie powinno się tego robić na siłę, gdyż może to nasilić wymioty.
W aptekach dostępne są preparaty do użytku domowego, zawierające elektrolity. Dobrze sprawdzają się w tego typu dolegliwościach. Niekiedy jednak zdarza się, że nawadnianie w warunkach domowych może nie wystarczyć. Nie należy wtedy odwlekać wizyty u lekarza.
Skutki odwodnienia są zagrożeniem dla naszego zdrowia i życia.
Jakie są objawy odwodnienia?
- Wzmożone pragnienie – jest pierwszym sygnałem tego, że organizm potrzebuje wody.
- Zmęczenie i senność.
- Rozdrażnienie – odwodnienie ma znaczący wpływ na funkcjonowanie naszego mózgu.
- Zmniejszona elastyczność skóry – można sprawdzić ją na fałdzie brzusznej, unosząc ją i puszczając. Przy prawidłowej elastyczności skóra się rozprostowuje.
- Zapadanie się gałek ocznych.
- Zapadnięcie ciemiączka u niemowląt.
- Zmniejszona ilość oddawanego moczu – jest to jedną z najniebezpieczniejszych rzeczy, ponieważ może dojść do upośledzenia pracy nerek.
- Płacz bez łez – występuje przy odwodnieniu u małych dzieci.
W przypadku odwodnienia, szczególnie u dzieci, konieczna jest natychmiastowa interwencja lekarska!
Kiedy udać się do szpitala?
Na pewno powinniśmy być bardziej czujni i szybko reagować w stosunku do małych dzieci, u których dość szybko może dojść do odwodnienia.
Im wcześniej pojedziemy z maluchem do szpitala, włączymy nawadnianie dożylne i uzupełnimy elektrolity, tym lepiej. Bardzo często podczas zaburzeń elektrolitowych dochodzi do powstania błędnego koła – im gorszy jest stosunek naszych elektrolitów, tym objawy mogą się bardziej nasilać.
Jak możemy pomóc w regeneracji organizmu po przebytej infekcji rotawirusowej?
Podczas infekcji rotawirusowej następuje uszkodzenie śluzówki jelita, co powoduje, że tracimy wodę i elektrolity.
Śluzówka jest złuszczana, ponieważ jest niszczona przez namnażające się wirusy. Powoduje to przyspieszony pasaż, biegunkę i wymioty. Dodatkowo objawy wzmaga działanie toksyn, które wytwarzają wirusy.
Chcąc zmniejszyć uszkodzenie śluzówki, możemy podawać probiotyki. Ich zadaniem jest to, że poprzez podanie dobrych drobnoustrojów, możemy zahamować rozrost patogenów. Poza tym zmniejszają fermentację w jelitach, czyli zmniejszają ilości gazów, a tym samym dolegliwości bólowe. Probiotyk powinno się podawać podczas infekcji rotawirusowej dwa razy na dobę.
Dietoterapia po zakażeniach rotawirusem
Na pewno powinniśmy unikać spożywania potraw, które są ciężkostrawne, wszelkich dań smażonych, żywności wysokoprzetworzonej i fast foodów.
Moim pacjentom zawsze zalecam dietę lekkostrawną, bez tak zwanej surowizny, czyli warzyw, owoców czy soków, które mogą przyśpieszać perystaltykę i nasilać objawy biegunkowe – mówi dr Kubiak.
Rotawirus -posłuchaj podcastu…
Sprawdź także czym są archeony i jak mogą wpływać na ludzki organizm.