Ilość przyjmowanych przez nas leków oraz suplementów rośnie w szalonym tempie. Na każdą dolegliwość znajdzie się przecież jakiś „cudowny” specyfik. Stajemy się sami sobie lekarzami. Dlatego też warto wiedzieć, jakie praktyki mogą nam naprawdę zaszkodzić, zamiast pomóc. Jak bezpiecznie stosować leki oraz nie dopuścić do groźnych interakcji i przedawkowania?
[aktualizacja 08’2020]
Bezpieczne krople na katar? Nic bardziej mylnego!
Warto mieć świadomość, że leki mogą występować pod różnymi postaciami. Trzeba pamiętać, że nie są to tylko tabletki do połykania, ale także substancje stosowane miejscowo, zarówno te w aerozolu, jak i kremie oraz czopki i nawet płyny do płukania jamy ustnej!
Pacjenci zgłaszający się do apteki często myślą, że leki bez recepty, na tzw. błahe dolegliwości jak katar nie mogą zaszkodzić.
Przykładowem takich leków mogą być krople do nosa, także te w aerozolu (nie mówimy tu o kroplach na bazie soli fizjologicznej czy kroplach hipertonicznych), sprzedawane bez recepty. Niewiele osób wie, że mogą oddziaływać na cały organizm, o czym należy zawsze pamiętać i nie nadużywać ich.
Krople na katar należy stosować 2, maksymalnie 3 razy na dobę i nie dłużej niż przez 7 dni. Niestety, krople często są nadużywane i przedawkowywane, bo pacjentom wydaje się, że nie mogą sobie nimi zaszkodzić.
Pacjenci często nie zdają sobie sprawy, że tego typu leki oddziałują na nasz układ nerwowy! Przy dłuższym stosowaniu mogą powodować uzależnienie, a także inne objawy, zwykle nieidentyfikowane z przedawkowaniem kropli do nosa. Są to m.in.: pobudzenie, drżenie rąk i problemy z koncentracją.
Infekcja przeradza się wtedy także w przewlekłą infekcję, alergię, a nawet w astmę! Lek zamiast nam pomóc, nasila objawy i w ten sposób tworzy się błędne koło!
Uzależnienie od „zwykłych” kropel do nosa to powszechne zjawisko, które nagminnie spotykają farmaceuci pracujący w aptekach.
Dlaczego warto czytać składy leków?
Istotną kwestią jest także czytanie składów leków na opakowaniu. Niestety bardzo często zdarza się, że pacjenci nieświadomie przyswajają te same substancje w różnych preparatach! To krótka droga do ich przedawkowania.
Zadaniem leków dostępnych bez recepty jest poprawa samopoczucia i wygaszenie nieprzyjemnych objawów rodzącej się infekcji. Nie są to jednak środki, które infekcję skrócą lub wyleczą!
Organizm sam zwalcza infekcje. Jeli pomimo stosowania leków bez recepty chory nadal czuje się źle i uskarża się na niepokojące objawy, które trwają dłużej niż tydzień, należy udać się do lekarza. Może to oznaczać, że zwykłe przeziębienie lub infekcja wirusowa rozwija się i przeradza w infekcję np. bakteryjną. Organizm może także w ten sposób dawać znać o innej chorobie, z którą sam sobie nie poradzi.
Stosując leki bez recepty istotne jest zapoznanie się z ulotką. Trzeba mieć świadomość możliwych przeciwwskazań do ich stosowania i powikłań. Ważne jest także zwrócenie uwagi na możliwe interakcje pomiędzy lekami.
Przed rozpoczęciem stosowania danego leku warto skonsultować jego przyjmowanie z lekarzem lub farmaceutą. Dla swojego bezpieczeństwa należy dowiedzieć się, kiedy i w jakich warunkach można go stosować. Pozwoli to uniknąć szkodliwych interakcji, które mogą wystąpić, gdy pacjent zmaga się z przewlekłymi chorobami i przyjmuje inne leki.
Pamiętajmy: większość problemów tzw. lekowych związanych jest nie tyle z używaniem, co z nadużywaniem leków!
Może się okazać, że znacznie korzystniejsze będzie zastosowanie jednego konkretnego leku, który zadziała szybciej i skuteczniej. Nie obciążajmy organizmu, jeśli nie ma takiej potrzeby!
Uwaga na suplementy diety!
Niekontrolowana i nieświadoma suplementacja może przynieść organizmowi więcej szkody, niż pożytku. Suplementy diety z definicji są środkami spożywczymi, nie podlegającymi tak drobiazgowej kontroli i zaostrzeniom, jak leki dopuszczane do obrotu. Tu nie ma wymogu badania każdej wypuszczanej partii!
W przypadku suplementów diety zaleca się czytanie ulotek i analizowanie składów. Warto także sprawdzić wiarygodność producenta. Każdy suplement trzeba przyjmować rozważnie, dobierać ostrożnie i z umiarem, a także nie nadużywać!
Ostrożność warto zachować także kupując leki dla maluchów. Rodzice powinni wiedzieć, że kilka różnych syropów o różnych nazwach może zawierać te same substancje. Podawanie ich dziecku jednocześnie może doprowadzić do niebezpiecznego w skutkach przedawkowania! Częstym błędem wśród pacjentów, nie tylko wśród rodziców, jest przekonanie, że lek w postaci syropu po otwarciu może być przechowywany aż do końca daty ważności. Nic bardziej mylnego!
Więcej o bezpiecznej suplementacji przeczytasz w artykule: Suplementacja i owszem, ale z głową!
Długotrwałe stosowanie leków. O czym trzeba pamiętać?
Ważne jest, aby podawać leki w takich samych warunkach, np. zawsze na czczo. Chcąc wykluczyć interakcje danego leku z jedzeniem warto zażyć go 1h przed posiłkiem albo 2h po posiłku! Są też takie leki, które mają bardziej rygorystyczne zasady stosowania – należy ich ściśle przestrzegać i nie robić żadnych odstępstw!
Długotrwałe przyjmowanie leków wymaga konsekwencji i przestrzegania zasad ich bezpiecznego stosowania.
Także w przypadku antybiotykoterapii, należy przestrzegać zaleceń lekarza. Nie wolno odstawiać antybiotyku samodzielnie, ponieważ bakterie nie zostaną całkowicie wyeliminowane. Na skutek wcześniejszego odstawienia uodparniają się na antybiotyk, który kolejny raz może nie zadziałać tak, jak powinien.
Pacjenci samodzielnie odstawiają leki lub zmieniają ich dawki. Nie wolno tego robić bez konsultacji z lekarzem, nawet jeśli samopoczucie uległo poprawie!
Leki i zasady ich bezpiecznego stosowania:
- leki przyjmujemy na czczo, jeśli nie ma innych, konkretnych zaleceń lekarza,
- przyjmujemy tylko i wyłącznie dawki zalecane przez producenta lub przepisane przez lekarza, nie modyfikujemy ich na własną rękę,
- zawsze popijamy leki letnią wodą,
- w przypadku konieczności dzielenia leku sprawdzamy czy i jak można go podzielić,
I oczywiście pamiętajmy, że czasami lepiej jest porozmawiać z farmaceutą w aptece i poprosić o poradę niż zasięgać tego typu rad u sąsiadki czy z innych, niewiarygodnych źródeł.
Podcast do wysłuchania
Zapraszając do rozmowy ekspertów – farmaceutów, próbowaliśmy znaleźć odpowiedź na kilka istotnych pytań związanych z zażywaniem leków oraz zgubnymi skutkami ich nadużywania.
Naszymi gośćmi byli Małgorzata Serafin-Nasewicz i Tomasz Nasewicz – farmaceuci, absolwenci Farmacji Aptecznej na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej w Białymstoku.
Od kilkunastu lat cieszą się zaufaniem pacjentów warszawskich aptek. W ramach ciągłego dokształcania zawodowego uczestniczą w wielu kursach, szkoleniach i sympozjach naukowych o różnorodnej tematyce, w większości zakończonych egzaminem.
Małgorzata Serafin-Nasewicz i Tomasz Nasewicz ukończyli wiele szkoleń, m.in.: „Opieka farmaceutyczna: problemy lekowe – rodzaje, przyczyny, rozpoznawanie”, „Opieka farmaceutyczna jako gwarancja skuteczności i bezpieczeństwa farmakoterapii oraz jej wpływ na kondycję ekonomiczną aptek”, „Współpraca lekarza i farmaceuty w zwalczaniu wybranych problemów chorobowych”, „Interakcje lekowe w pediatrii z punktu widzenia farmaceuty – czy zawsze oczywiste?”, „Powikłania polekowe”, „Narkotyki i problem narkomanii w Polsce”, „Suplementy diety”, „Choroby polekowe – zapobieganie, wykrywanie i leczenie”, „Postępy w dziedzinie leku roślinnego”, „Farmakoterapia w pediatrii”, „Uzależnienie od alkoholu – choroba alkoholowa – zapobieganie, leczenie, skutki”, „Środki dopingujące dostępne w aptekach oraz skutki ich zażywania”, „Nutraceutyki, suplementy, witaminy”, „Współczesne metody leczenia otyłości”.
Oboje skończyli także szkolenia organizowane przez Akademie Medyczne z różnych miast Polski (Warszawa, Poznań, Łódź, Lublin), Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Okręgową i Naczelną Izbę Aptekarską, Akademię Kształcenia Ustawicznego Lancet i inne ważne w świecie naukowym instytucje. Przygotowują i prowadzą szkolenia dla pracowników oraz podopiecznych Schroniska dla Chorych Bezdomnych Betlejem i działają w Fundacji Zobacz Jestem.
