W pierwszych dniach życia noworodka pielęgnacja kikuta pępowinowego wydaje się być trudna dla większości rodziców i często przysparza im stresu. Najczęściej przyczyną tych obaw jest niepokój rodziców, że sprawiają dziecku ból. Nic bardziej mylnego. Pępowina jest nieunerwiona i w czasie prawidłowo przebiegającego procesu gojenia dzidziuś nie odczuwa żadnych dolegliwości. Niemniej warto wiedzieć, jak prawidłowo pielęgnować kikut pępowinowy dziecka i co powinno nas zaniepokoić.
aktualizacja: 06’2023
W chwili pojawienia się na świecie małego człowieka następuje moment rozpoczęcia przez niego samodzielnego życia, poza łonem mamy. Dotychczas podstawowe funkcje życiowe odbywały się przez pępowinę. W czasie ciąży łączyła ona maluszka z życiodajnym łożyskiem, które przyklejone do macicy przez wiele miesięcy zapewniało maleństwu tlen, substancje odżywcze, a także usuwało produkty przemiany materii, zapewniając tym samym prawidłowy rozwój płodu w czasie trwania ciąży. Po przyjściu dzidziusia na świat pępowina jest już zbędna. Mały człowiek zaczyna samodzielne życie.
Wątpliwości rodziców co do pielęgnacji kikuta pępowinowego.
Jak uważa Ewa Wojtaś, położna z 20-letnim stażem, która od wielu lat pracuje w środowisku odwiedzając pacjentki i ich maleństwa w czasie wizyt patronażowych, podstawowym pytaniem młodych mam jest pytanie o pielęgnację pępka.
Kikut pępowinowy to bardzo newralgiczne miejsce u noworodka, nie możemy traktować go jak każdej innej części ciała. Zdarza się, że rodzice bardzo sceptycznie podchodzą do porad położnej, która podczas wizyty musi rozwiać wątpliwości rodziców i przekonać ich, że porada udzielona przez fachowy personel jest tą, która jest najbardziej wiarygodna.
„Zawsze staram się udzielić rodzicom rzeczowych porad, które rozwiążą największe dylematy związane z pielęgnacją pępka noworodka” – podkreśla położna.
Obawy związane ze zmianami w wyglądzie kikuta pępowinowego.
Po pierwsze nie obawiajmy się wyglądu kikuta pępowinowego, w każdej kolejnej dobie po porodzie zmienia on swój wygląd. W pierwszych godzinach po przyjściu dzidziusia na świat jest on biało-niebieski i wilgotny, następnie ciągu 24 godzin stopniowo obkurcza się i wysusza, zmieniając kolor na żółtobrązowy, a gdy obeschnie – na czarnobrązowy. Zmniejsza się też jego rozmiar. Im grubsza pępowina, tym proces wysuszania i odpadnięcia trwa dłużej.
Zalecenia WHO w sprawie pielęgnacji kikuta pępowinowego.
Jak mówi Pani Ewa, metody i sposoby pielęgnacji kikuta pępowinowego przez lata się zmieniały. Medycyna czyni olbrzymie postępy i standardy postępowania też ulegają modyfikacji.
Kilkanaście lat temu stosowano bakteriobójczą gencjanę, która utrudniała obserwację pępka, potem 70% spirytus, który drażnił skórę wokół kikuta i powodował zaczerwienienie oraz czasami poparzenia delikatnej skóry.
Obecnie obowiązują w Polsce metody pielęgnacji kikuta pępowinowego, które są zgodne z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Po latach obserwacji i doświadczeń zrezygnowano ze stosowania alkoholu etylowego na rzecz tzw. suchej pielęgnacji. W przypadku zabrudzenia kikuta przemywamy go czystą wodą i mydłem – należy używać delikatnego mydła przeznaczonego dla dzieci.
Zaleca się także, aby jak najczęściej wietrzyć i nie przykrywać okolicy pępka pieluszką. Główna zasada: czysto, sucho i z dostępem powietrza.
Odpowiednia higiena pępka jest bardzo istotna ze względu na to, iż miejsce przyczepu pępowiny jest doskonałym siedliskiem dla bakterii. Według opinii doświadczonej położnej, stosując podstawowe zasady pielęgnacji można uniknąć zakażenia.
Podstawowe zasady pielęgnacji kikuta pępowinowego.
Najważniejsze zasady prawidłowej i skutecznej pielęgnacji kikuta pępowinowego są następujące:
- kąpiąc maluszka nalewamy do wanienki niewielką ilość wody, starając się nie moczyć kikuta pępowinowego. Jeśli mimo to zamoczymy pępek, nie ma powodu do niepokoju, ważne by go później dokładnie osuszyć,
- przed wykonaniem toalety pępka należy dokładnie umyć ręce wodą z mydłem,
- utrzymujemy okolice pępka w czystości i suchości, po toalecie kikuta, czy po kąpieli należy dokładnie osuszyć okolice pępka czystym gazikiem,
- do toalety używamy czystych gazików, patyczków oraz wody z mydłem, wystawiamy okolice pępka do wietrzenia, nie zakrywamy kikuta pieluszką. Rana, która ma dostęp do powietrza goi się o wiele szybciej,
- nie należy bać się podnoszenia kikuta do góry. Tam, gdzie nie widać, też albo przede wszystkim należy skórę dokładnie osuszyć,
- nie stosujemy do pielęgnacji preparatów na bazie alkoholu etylowego,
- zakładamy maluszkowi luźne ubranka,
- nie należy przyspieszać oddzielania kikuta pępowinowego od dna, mimo, że już mocno się rusza. Należy spokojnie poczekać, aż kikut sam odpadnie – zwykle oddziela się po 11-14 dniach, przy pielęgnacji na sucho. Oczywiście jak wszędzie, są wyjątki. Metody pielęgnowania różnymi preparatami nie mają znaczącego wpływu na szybkość oddzielenia się kikuta od dna pępka.
- kikuta pępowinowego nie powinno się zalepiać plastrem, czy szczelnym opatrunkiem.
Prawidłowo przebiegający proces gojenia kikuta pępowinowego trwa około 15 dni. Jednak jest to sprawa bardzo indywidualna. Gdy pępowina jest gruba, dziecko przyszło na świat przez cesarskie cięcie, czy też jest wcześniakiem czas ten może być dłuższy. Zdarza się też, że kikut oddziela się nierównomiernie, może to przysparzać trudności w pielęgnacji, ale nie powinno niepokoić.
Nieprawidłowe gojenie kikuta pępowinowego. Co powinno zaniepokoić rodzica?
Kikut pępowiny jest najbardziej podatną na zakażenie częścią ciała noworodka. Do czasu gdy kikut nie odpadnie, należy go traktować jak każdą gojącą się ranę i dbać, aby nie uległa zakażeniu. Jednakże, pomimo tego, że młode mamy w szkołach rodzenia, na oddziałach szpitalnych, czy w trakcie wizyt patronażowych są instruowane jak pielęgnować pępek, świetnie i zgodnie z zasadami dbają o kikut, to czasami i tak pojawiają się objawy infekcji.
Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?
- podwyższona temperatura ciała przy zachowanym kikucie pępowinowym,
- wydzielina ropna lub krwista u nasady kikuta,
- obrzęk, zaczerwienienie i ocieplenie okolicy pępka,
- nieprzyjemna woń i wydzielina z pępka.
Pamiętajmy, że zdrowie naszego dziecka jest w naszych rękach i jeżeli tylko wystąpi któryś z tych objawów, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem pediatrą.
Większość problemów nie wymaga specjalistycznego leczenia. W takiej sytuacji najbardziej odpowiednie są preparaty w sprayu z octenidyną. Ich stosowanie jest całkowicie bezpieczne, nie wpływają negatywnie na skórę niemowlęcia – nie powodują uszkodzenia skóry i nie uczulają. Tego rodzaju lekiem jest polski Oktaseptal®, który nie szczypie i już po 1. minucie zabezpieczy podatne na zakażenia miejsce przed bakteriami.
Krwawienie z kikuta pępowinowego
Krwawienie z kikuta – taka sytuacja może mieć różne przyczyny. Jeżeli jest to kilka kropel krwi, nie ma powodu do paniki. Przemywamy krwawiące miejsce i pozostawiamy do wyschnięcia. Jeżeli kikut pępowiny obficie krwawi, wtedy już należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Kiedy kikut pępowinowy odpadnie, zostanie klasyczny pępek, który pielęgnujemy tak, jak resztę powierzchni brzuszka, a gdy po kąpieli zostanie w nim woda, wystarczy jedynie delikatne osuszenie.
Dno pępka może jeszcze być delikatnie wilgotne, ale bez obaw – pielęgnuj, osuszaj, wietrz i ciesz się swoim małym szczęściem i rolą mamy.
Ten artykuł również może Cię zainteresować: „Pielęgnacja i dbanie o dziecko w zdrowiu i chorobie”.
