Szacuje się, że już w 2050 roku aż 900 milionów osób może mieć niedosłuch, czyli ubytek słuchu. Specjaliści alarmują, bo choć najliczniejszą grupą w tym zestawieniu są seniorzy, problemy ze słuchem dotykają coraz młodszych. Statystyki nie napawają optymizmem, jednak istnieją pewne rozwiązania, które mogą poprawić jakość życia osób niedosłyszących. Co powinno więc zwrócić naszą uwagę, skłaniając do szybkiego kontaktu ze specjalistą i co możemy zrobić, aby zminimalizować ryzyko problemów ze słuchem?
Zapraszamy do wysłuchania podcastu. Gośćmi Radiokliniki są Aleksandra Szorc – koordynatorka dostępności, specjalistka ds. osób niesłyszących z Fundacji Kultury bez Barier oraz Maciej Kasperkowiak – protetyk słuchu współpracujący z fundacją.
Ucho – narząd słuchu i zmysł równowagi
Ucho, czyli narząd słuchu, odpowiada za odbieranie dźwięków i zdolność równowagi. Składa się z trzech części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego.
- Ucho zewnętrzne: małżowina uszna i zewnętrzny przewód słuchowy, który zamyka błona bębenkowa.
- Ucho środkowe: jama bębenkowa wypełniona powietrzem, w której znajdują się trzy kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Każda kosteczka połączona jest ze sobą stawowo.
- Ucho wewnętrzne: przedsionek, ślimak i trzy kanały półkoliste.
Impulsem oddziałującym na przewód słuchowy zewnętrzny jest fala dźwiękowa. Ucho zewnętrzne kieruje ją do błony bębenkowej, która zostaje wprawiona w drgania. Następnie drgania te przenoszą się na młoteczek, kowadełko oraz strzemiączko. Wówczas połączone z uchem wewnętrznym strzemiączko wprawia w ruch płyn w przewodzie ślimakowym. Następnie dochodzi do podrażnienia rzęsek komórek receptorowych (rzęski to komórki słuchowe znajdujące się w ślimaku). Na skutek tego procesu pojawiają się w nich impulsy elektryczne, które za pośrednictwem nerwu słuchowego trafiają do ośrodka słuchu w korze mózgowej. Tam są właściwie odczytywane i interpretowane przez nasz mózg.
Niestety przewodnictwo słuchowe nie zawsze przebiega prawidłowo. Wśród przyczyn zaburzeń i nieprawidłowości w narządzie słuchu wymienia się głównie uszkodzenie komórek słuchowych. Do najczęstszych problemów ze słuchem należą:
- szumy uszne
- pogorszenie słuchu
- niedosłuch (niedosłuch przewodzeniowy, niedosłuch odbiorczy, niedosłuch przewodzeniowo-odbiorczy, tj. mieszany)
- utrata słuchu
Niedosłuch i zaburzenia słuchu: z jaką skalą problemu mamy do czynienia już dzisiaj?
Zaburzenia słuchu stały się problemem cywilizacyjnym. Choć najczęstszym problemem jest oczywiście niedosłuch związany z wiekiem (mówi się, że może zmagać się z nimi nawet 75% osób po 70. roku życia), ubytek słuchu dotyczy jednak coraz młodszych osób.
Na taki stan wpływa między innymi:
- wszechobecny hałas
- praca w niesprzyjających i głośnych warunkach
- głośna muzyka towarzysząca nam niemalże od pierwszych chwil życia
- niewłaściwe korzystanie ze słuchawek dousznych
Już dziś szacuje się, że na całym świecie aż miliard osób może mieć problemy ze słuchem. Potwierdzają to najnowsze raporty WHO – specjaliści alarmują, że już wkrótce co czwarta osoba może mieć pewien ubytek słuchu. Niestety zaburzenia słuchu to nie tylko wrodzone wady słuchu czy głuchota, ale także częściowy i postępujący niedosłuch.
Szacuje się, że w Polsce aż kilka milionów osób może mieć uszkodzony słuch! Większość z nich to oczywiście seniorzy, jednak duży odsetek osób z zaburzeniami słuchu stanowią również dzieci!
Przyczyny niedosłuchu
Jakie są najczęstsze przyczyny niedosłuchu? Wśród nich wymienia się bardzo wiele czynników – są to nie tylko urazy akustyczne, infekcje czy nadmierna ekspozycja na głośne dźwięki, ale także predyspozycje genetyczne, powikłania w okresie okołoporodowym czy wcześniactwo.
Na szczęście obecnie wszystkie nowonarodzone dzieci bada się pod kątem ewentualnych uszkodzeń słuchu już w pierwszych chwilach życia. W przypadku stwierdzenia głuchoty lub ubytku słuchu można bardzo szybko wszczepić implant ślimakowy i zapobiec wolniejszemu rozwojowi malucha. Warto jednak wiedzieć, że po wszczepieniu implantu nie klasyfikuje się ich jako osoby słyszące, a osoby słabosłyszące. Niedosłuch wrodzony i zaburzenia słuchu wymagają odpowiedniego postępowania oraz rehabilitacji słuchu.
Czynniki środowiskowe, takie jak nadmierny hałas czy predyspozycje genetyczne, to jednak nie jedyne zagrożenie dla naszego przewodu słuchowego! Inne przyczyny utraty słuchu lub jego pogorszenia, to również:
- infekcje, takie jak zapalenie ucha środkowego
- zmiany w przewodzie słuchowym związane z wiekiem
- urazy akustyczny
- zalegająca woskowina
Bez względu na przyczynę czy stopień zaawansowania problemu, zaburzenia słuchu na każdym etapie życia utrudniają komunikowanie się i normalne funkcjonowanie. Wpływają bowiem na całe życie oraz relacje międzyludzkie, przez co znacznie obniża komfort i jakość życia. Niestety to także krótka droga do pogorszenia się kondycji psychicznej.
Współczesna medycyna na szczęście oferuje całkiem sporo rozwiązań, które mogą pomóc wielu pacjentom z zaburzeniami słuchu. Podstawą jest jednak szybkie rozpoznanie, a co za tym idzie, wdrożenie odpowiedniej terapii.
To może Cię zainteresować: Profilaktyka i leczenie jaskry. Jakie objawy powinny skłonić do kontaktu z okulistą?
„Słyszę, ale nie rozumiem”… czyli co powinno zwrócić naszą uwagę?
Pierwszym sygnałem, który świadczy o tym, że ze słuchem dzieje coś niedobrego, są częste prośby o powtórzenie słów lub całych zdań. Osoby z ubytkiem słuchu bardzo często nie nadążają za tempem rozmów. Problem niestety przybiera na sile, zwłaszcza gdy rozmowy toczą się w głośnych pomieszczeniach czy hałaśliwym otoczeniu. Jednym z pierwszych objawów wskazujących na niedosłuch jest również podgłaśnianie urządzeń wydających dźwięki, na przykład telewizora lub radia.
Choć problemy ze słuchem nie powinny być powodem do wstydu, wiele niedosłyszących nie mówi o nich głośno i boi się do nich przyznać. Z czasem dolegliwości przybierają na sile, bo diagnoza nierzadko stawiana jest dopiero na zaawansowanym etapie. Osoby niedosłyszące każdego dnia zmagają się dyskomfortem, a jakość ich życia stopniowo spada. Z tego względu wszelkie niepokojące objawy powinny skłonić do szybkiego kontaktu ze specjalistą – protetykiem słuchu, którego absolutnie nie powinniśmy się obawiać!
Osoby tracące słuch bardzo często potrzebują dużo czasu, aby przełamać swój lęk przed wizytą u specjalisty. Nie powinny jednak zwlekać i unikać kontaktu z protetykiem słuchu. Współczesna medycyna oferuje bowiem wiele rozwiązań, które nie tylko poprawiają zdolność słyszenia i odbiór dźwięków, ale podnoszą jakość i komfort życia.
Co więc robić, gdy zauważamy u siebie lub u swoich bliskich postępujące problemy ze słuchem? Rozwiązanie jest proste: jeśli obserwujemy problemy ze zrozumieniem mowy i nieprawidłowe odbieranie dźwięków, jak najszybciej skonsultujmy się ze specjalistą! Badanie kontrolne pozwoli określić stopień i rodzaj niedosłuchu oraz skalę problemu. W rezultacie można lepiej kontrolować przebieg zaburzenia, a w razie potrzeby dobrać odpowiedni aparat słuchowy. Protetyk może także precyzyjnie ustawić jego parametry do konkretnego rodzaju ubytku.
Sprawdź także: Coś Ci szumi w uchu? Nie lekceważ tego, to mogą być problemy ze słuchem! [podcast]
Zaburzenia słuchu i niedosłuch: jak poprawić jakość życia osób niedosłyszących?
Warto jednak wiedzieć, że nie każdy ubytek słuchu wymaga natychmiastowego zakładania aparatu słuchowego. Jeśli ubytek jest lekki, na początku wystarczy kontrolować zdolność słuchu i obserwować, czy problem się nie pogłębia. Gdy niedosłuch jest już jednak znaczny, laryngolog może wówczas zalecić noszenie takiego urządzenia.
WAŻNE! Ubytek słuchu nie jest tylko i wyłącznie problemem objawiającym się cichszym słyszeniem! Jednocześnie mamy do czynienia także z zaburzeniami przebiegu wielu procesów dotyczących rozkodowywania sygnałów docierających do ludzkiego ucha i zamianę na przykład dźwięków mowy na zrozumiałą dla odbiorcy treść.
Nie powinniśmy także zwlekać z wizytą u protetyka słuchu. Do jego zadań należy dokładna ocena stopnia i charakteru niedosłuchu u osoby ze wskazaniem do noszenia aparatu. Za pomocą odpowiednich badań protetyk może precyzyjnie dobrać urządzenie oraz i ustawić jego parametry do stopnia ubytku, poprawiając jakość życia pacjenta.
„Im wcześniej dobrany aparat słuchowy, tym osoba niedosłysząca szybciej się do niego przyzwyczai” – mówi Maciej Kasperkowiak, protetyk słuchu.
Dobranie aparatu na wczesnym etapie niedosłuchu umożliwi pacjentowi naturalny kontakt z docierającymi do niego dźwiękami. Nowoczesne urządzenia pozwalają słyszeć to, co dzieje się dookoła, dodając tylko dźwięki niedocierające do mózgu. W rezultacie w pewnym stopniu można na dłużej zachować naturalną zdolność słyszenia.
„Jeśli jednak będziemy zwlekać zbyt długo i stracimy zdolność słyszenia większości dźwięków na normalnym poziomie, nasz mózg będzie miał duży problem, aby przyzwyczaić się do nich na nowo po założeniu aparatu” – dodaje Maciej Kasperkowiak. Mózg musi wówczas nauczyć się słyszenia na nowo. Aparat nigdy nie umożliwia słyszenia w 100% naturalnego dźwięku, pomimo że nowoczesne urządzenia gwarantują odbieranie dźwięków w wysokiej jakości.
Warto wiedzieć: jeśli osoba niedosłysząca zacznie korzystać z aparatu zbyt późno, może się do niego nie przyzwyczaić. A to całkowicie uniemożliwia komfortowe korzystanie z tego typu urządzeń.
Niedosłuch: aparat słuchowy to nie wszystko!
Najbardziej powszechnym urządzeniem wspomagającym słuch jest oczywiście aparat słuchowy. Dobiera się go wówczas, gdy pacjent uskarża się na problemy ze słuchem i ma problemy z rozumieniem ludzkiej mowy. Musimy mieć świadomość, że szybkość działania i odpowiednie dopasowanie urządzenia do indywidualnych potrzeb pacjenta to połowa sukcesu!
Trafny dobór aparatu to złożony proces, który ma bezpośredni wpływ na efekt słyszenia, rozumienia mowy i komfort osoby niedosłyszącej. Kluczowa jest tutaj interpretacja badań słuchu oraz szczegółowy wywiad z pacjentem. Wszelkie zebrane informacje pozwalają wstępnie określić indywidualne potrzeby i precyzyjnie dobrać rodzaj urządzenia, który będzie spełniał oczekiwania osoby z niedosłuchem.
Każdy mózg, w zależności od rodzaju ubytku, inaczej przetwarza dźwięki. Z tego względu aparat musi być odpowiednio dopasowany do stopnia ubytku i indywidualnych potrzeb osoby niedosłyszącej. Aby urządzenie mogło skutecznie poprawiać zdolność słyszenia, istotne jest tutaj właściwe ustawienie parametrów aparatu przez protetyka słuchu.
Niestety noszenie aparatu słuchowego wciąż wzbudza lęk wśród osób niedosłyszących. Okazuje się, że jednak zupełnie niepotrzebnie. To rozwiązanie, które w wielu przypadkach znacznie podnosi jakość życia i umożliwia normalne funkcjonowanie! Warto jednak wiedzieć, że niewątpliwie aparat przywraca kontakt ze światem zewnętrznym, nie zawsze będzie w pełni skuteczną formą wspomagania słuchu.
Aparat słuchowy jest skuteczną formą wspomagania ludzkiego słuchu, jednak nie zawsze w 100% poradzi sobie z odbieraniem wszystkich dźwięków!
Dlaczego i kiedy nawet wysokiej klasy urządzenia mogą okazać się nieskuteczne? Dzieje się tak na przykład podczas rozmowy kilku osób, gdy rozmówcy znajdują się w dalekiej odległości, a wokół panuje hałas. Wówczas pacjenci z ubytkiem słuchu pomimo noszonego aparatu słuchowego wciąż mogą nie rozumieć docierającej do nich mowy.
Urządzenia wspomagające słuch: pętla indukcyjna
Skutecznym rozwiązaniem dla osób niedosłyszących są urządzenia wspomagające słyszenie. To systemy stworzone do współpracy z aparatami słuchowymi. Ich głównym zadaniem jest wspomaganie działania tego typu urządzeń w szczególnych, wyjątkowych sytuacjach. Aparaty mogą nie radzić sobie z odbieraniem dźwięków na przykład w przypadku nadmiernego hałasu, pogłosu w pomieszczeniach czy innych zakłóceń. Wszystkie urządzenia wspomagające słyszenie, takie jak pętla indukcyjna czy mobilne systemy MF, oczyszczają dźwięki docierające do ucha przez aparat i ułatwiają ich rozumienie.
Czym jest i jak działa pętla indukcyjna?
Pętla indukcyjna to urządzenie wspomagające słuch, które znacznie poprawia jakość słyszenia i poprawia komunikację osób z zaburzeniami słuchu. Urządzenie to wykorzystuje zjawisko indukcji magnetycznej, dzięki któremu możliwe jest odbieranie czystego i wyraźnego dźwięku bez zakłóceń.
Pętla indukcyjna składa się ze wzmacniacza, do którego podłącza się źródła dźwięku oraz dwie końcówki przewodu, tworzącego pętlę. Wzmacniacz przekształca dźwięk na zmienny prąd elektryczny płynący w przewodzie, tworząc zmienne pole elektromagnetyczne w przestrzeni. Następnie w tzw. cewce indukcyjnej prąd przekształcany jest na dźwięk odbierany przez osobę niedosłyszącą.
Obecnie większość aparatów słuchowych posiada tzw. cewkę indukcyjną, która umożliwia odbieranie sygnału z pętli indukcyjnej. Posiadają ją również wszystkie implanty ślimakowe i aparaty przeznaczone do głębokich ubytków. Prawdopodobnie nie znajdziemy jej jednak w najmniejszych aparatach wewnątrzusznych, tj. wchodzących do kanału oraz małych aparatach zausznych, dedykowanych osobom z niewielkimi ubytkami słuchu.
Pętle indukcyjne powinny znajdować się miejscach publicznych, wspomagając słyszenie dźwięków i ułatwiając normalne funkcjonowanie osobom z problemami ze słuchem. Choć jest to rozwiązanie znane i wykorzystywane na całym świecie od wielu lat, w Polsce wciąż znajduje się ich stosunkowo niewiele.
Pętla indukcyjna jest najbardziej uniwersalnym i skutecznym systemem, umożliwiającym prawidłowe słyszenie w przestrzeni publicznej. Takie rozwiązanie usuwa wszelkie zakłócenia akustyczne, takie jak hałas czy szumy, które mogą utrudnić odbieranie pożądanych dźwięków. W rezultacie osoby niedosłyszące korzystające z pętli indukcyjnej odbierają tylko pożądane sygnały.
W trosce o osoby niedosłyszące pętle indukcyjne powinny więc znajdować się w najczęściej uczęszczanych miejscach publicznych. Wiele osób noszących aparaty słuchowe sygnalizuje, że są niezbędne przede wszystkim: w urzędach, punktach handlowo-usługowych, szpitalach i ośrodkach zdrowia czy instytucjach kulturalnych.
UWAGA: wyróżnia się pętle indukcyjne osobiste (przewodowe i bezprzewodowe), stanowiskowe (kasy biletowe, punkty informacyjne, „okienka” w urzędach itd.) i stacjonarne (sale kinowe i teatralne, aule, sale wykładowe itd.). Najbardziej pożądanymi pętlami są oczywiście te rozmieszczone w przestrzeni publicznej, z których może skorzystać nieograniczona liczba osób niedosłyszących.
Zalety i ograniczenia pętli indukcyjnych w przestrzeni publicznej
- przełamują bariery komunikacyjne osób niedosłyszących
- zmniejszają ograniczenia związane z niedosłuchem
- zapewniają dyskrecję i anonimowość
- nie wymagają stosowania dodatkowych odbiorników
Aby jednak osoby niedosłyszące mogły w pełni korzystać z pętli indukcyjnych, systemy powinny być włączone i sprawne przez całą dobę, a miejsca, w których zostały zainstalowane, muszą być prawidłowo i czytelnie oznakowane.
Pętla indukcyjna: tumożesz.pl z niej skorzystać!
Niestety pomimo rekomendacji i wytycznych Europejskiej Federacji Osób Słabosłyszących w Polsce pętli indukcyjnych wciąż jest niewiele lub są nieprawidłowo oznaczone. Z takimi barierami i ograniczeniami walczy między innymi Fundacja Kultura bez Barier. Fundacja pomaga instytucjom w zakładaniu systemów pętli indukcyjnych w przestrzeni publicznej, na przykład w okienkach kasowych czy salach kinowych oraz dba o ich prawidłowe oznaczenie.
Fundacja Kultura bez Barier stworzyła także specjalną stronę internetową tumozesz.pl, gdzie można między innymi:
- znaleźć mapę miejsc z pętlą indukcyjną
- dowiedzieć się, jak korzystać z pętli indukcyjnej
- podpowiedzieć, gdzie warto jeszcze zamontować pętlę indukcyjną
- zgłosić wydarzenia kulturalne dostępne z pętlą indukcyjną
Zobacz również: Hałas – zabójca naszego słuchu (niedosłuch i zaburzenia słuchu).
Fundacja Kultura bez Barier: w trosce o osoby z niepełnosprawnością słuchu
Misją Fundacji Kultura bez Barier jest znoszenie wszelkich barier w przestrzeni publicznej, głównie w sferze kulturalnej. Osoby z niepełnosprawnościami, takimi jak niedosłuch, powinny bez ograniczeń uczestniczyć w różnego rodzaju wydarzeniach kulturalnych. Z tego względu fundacja zajmuje się między innymi tłumaczeniami bajek, filmów, koncertów czy spektakli teatralnych na język migowy oraz przygotowaniem transkrypcji dla osób niedosłyszących. Wszystko po to, aby osoby z niepełnosprawnością słuchu miały możliwość aktywnego uczestniczenia w tego typu wydarzeniach.
Fundacja Kultura bez Barier zajmuje się również szkoleniami pracowników instytucji kulturalnych z obsługi gości z niepełnosprawnością wzroku, słuchu czy niepełnosprawnością ruchową i intelektualną. Zakres działań fundacji jest jednak znacznie szerszy!
Więcej informacji o jej działalności można znaleźć na stronie internetowej: kulturabezbarier.org
To może Cię zainteresować: Czego potrzebują osoby z niepełnosprawnościami?
Niedosłuch i zaburzenia słuchu: podcast do wysłuchania
Gośćmi Radiokliniki byli Aleksandra Szorc – koordynatorka dostępności, specjalistka ds. osób niesłyszących z Fundacji Kultury bez Barier oraz Maciej Kasperkowiak – protetyk słuchu współpracujący z fundacją. Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy!
