Jaskra dotyka aż 60 milionów osób na całym świecie i co gorsza, wiele z nich nawet nie wie o swojej chorobie. Szacuje się, że w Polsce problem ten może dotyczyć nawet miliona osób. Specjaliści alarmują, że ponad połowa chorujących na jaskrę nie została do tej pory zdiagnozowana. Powodem jest przede wszystkim bezobjawowy przebieg choroby i zbyt niska świadomość społeczna. Niestety sytuację pacjentów jeszcze bardziej pogorszyła pandemia COVID-19. Z tego powodu znacznie rzadziej zgłaszają się do lekarza. Choć najnowsze statystyki pokazują, że zapadalność na jaskrę oraz liczba związanych z nią hospitalizacji spadła, to z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że są to dane przekłamane. Dlaczego regularne badania wzroku są tak ważne, co powinno skłonić nas do kontaktu z okulistą i dlaczego nie warto odwlekać wizyty u lekarza?
[aktualizacja: 03’2022]
Jaskra: rodzaje, przyczyny i objawy
Jaskra jest drugą tuż po zaćmie najczęściej występującą chorobą oczu. To poważne schorzenie, które choć postępuje powoli, prowadzi zmian w obrębie dna oka oraz do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek zwojowych siatkówki. W efekcie jaskra może skutkować pogorszeniem, a nawet całkowitą i nieodwracalną utratą wzroku!
Wbrew powszechnej opinii, choroba ta nie jest tylko przypadłością osób starszych. Może rozwijać się już po 35. roku życia, a nawet dotykać malutkie dzieci – także noworodki! Warto wiedzieć, że wyróżnia się kilka rodzajów jaskry. Są to:
- jaskra pierwotna otwartego kąta
- jaskra normalnego ciśnienia (JNC)
- jaskra wtórna otwartego kąta
- jaskra zamykającego się kąta (JZK)
- jaskra wrodzona
- jaskra barwnikowa
We wszystkich typach jaskry na samym początku pojawiają się ubytki w polu widzenia. Istotną rolę w procesie ich powstawania odgrywa podwyższone ciśnienie wewnątrz gałki ocznej. Skutkuje ono niedokrwieniem tarczy nerwu wzrokowego, prowadzącym do uszkodzenia włókien nerwowych siatkówki. W rezultacie dochodzi do powstawania ubytków w polu widzenia, które z czasem mogą prowadzić całkowitego zaniku nerwu wzrokowego i nieodwracalnej ślepoty.
Najczęściej występujące typy jaskry to jaskra otwartego kąta i jaskra zamkniętego kąta.
Główną przyczyną prowadzącą do uszkodzenia nerwu wzrokowego w przebiegu choroby jest nadmierny wzrost ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Schorzenie może mieć jednak zróżnicowane podłoże. Na rozwój jaskry najbardziej narażone są osoby cierpiące na krótkowzroczność lub dalekowzroczność, migrenę, miażdżycę, cukrzycę i hiperlipidemię. Zagrożone nią są także osoby ze skłonnością genetyczną do występowania tej choroby.
Czynnikami podwyższającymi ryzyko zachorowania są również: schorzenia kardiologiczne, wysokie ciśnienie tętnicze, wcześniejsze urazy oka, stres i palenie papierosów.
Chorzy na jaskrę bardzo często nie są jej świadomi i nie zauważają, że choroba cały czas postępuje.
Niestety jaskra rozwija się bardzo powoli i długo nie daje żadnych objawów, przez co rozpoznaje się ją bardzo późno. Co powinno więc skłonić nas do kontaktu z lekarzem okulistą?
Najczęstsze objawy jaskry:
- pogorszenie widzenia
- zaczerwienienie oczu
- ból i drażliwość oka
- zawężone pole widzenia
- rozmyta tęczówka oka
- widzenie tzw. aureoli
- wymioty i nudności
UWAGA: jaskra jest najczęstszą przyczyną nieodwracalnej utraty wzroku!
To może Cię zainteresować: Zaćma dotyka nie tylko osoby starsze, ale również małe dzieci!
Jak rozpoznawać i skutecznie leczyć jaskrę?
Diagnostyka jaskry jest dość złożonym procesem. Chcąc ją rozpoznać należy wykonać szereg badań podstawowych oraz badań dodatkowych, jeśli istnieją wskazania do rozszerzonej diagnostyki.
W celu rozpoznania jaskry zwykle wykonuje się:
- tonometrię (pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego)
- pachymetrię (ocena grubości rogówki)
- OCT nerwu wzrokowego (polegające na ocenie wielkości, kształtu, barwy i symetrii zagłębienia oraz pierścienia tarczy nerwu wzrokowego)
- fotografię tarczy nerwu wzrokowego (w celu monitorowania zmian)
- perymetrię (badanie pola widzenia)
- badanie OCT (umożliwiające uzyskanie modelu przekroju tkanek)
- gonioskopię (oceniającą, czy kąt przesączania jest otwarty szeroki lub wąski i zamknięty)
- ponadto wskazana jest również dwudziestoczterogodzinna kontrola ciśnienia tętniczego
UWAGA: wykonanie wszystkich badań diagnostycznych niezbędnych do rozpoznania jaskry można wykonać podczas jednej wizyty u lekarza okulisty.
Badania diagnostyczne to podstawa rozpoznania jaskry!
Rozpoznanie jaskry wymaga wykonania szeregu badań oraz konsultacji okulistycznej. Na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarz stawia diagnozę i decyduje o sposobie jej leczenia.
Głównym celem leczenia jest zapobieganie niepełnosprawności wynikającej z pogorszenia wzroku lub jego całkowitej utraty. W zależności od stopnia zaawansowania i nasilenia objawów jaskrę można leczyć na wiele sposobów. Podstawą jest leczenie farmakologiczne, które polega na podawaniu kropli do oczu obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe w oku. Są to tzw. krople przeciwjaskrowe, blokujące wydzielanie cieczy wodnistej lub zwiększenie przepływu płynu. Początkowo wdraża się tylko jeden rodzaj kropli. Jeśli jednak leczenie nie przynosi wyraźnej poprawy, a objawy postępują, do terapii włącza się także inne krople, które mają odmienny mechanizm działania.
Leczenie jaskry opiera się także na zastosowaniu metod laserowych i chirurgicznych. Stosuje się je jednak dopiero w zaawansowanym stadium choroby, a także w momencie, gdy leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne.
Terapia laserowa oferuje dwa rozwiązania:
- irydotomię przeprowadzaną po ostrym ataku jaskry
- trabekuloplastykę laserową wykonywaną w przebiegu jaskry otwartego kąta, mającą na celu poprawę odpływu cieczy wodnistej z oka przez kąt przesączania
Leczenie jaskry ma na celu poprawę widzenia i utrzymanie dobrej jakości życia pacjenta.
WARTO WIEDZIEĆ: chirurgiczne leczenie jaskry jest ostatecznym rozwiązaniem. Przeprowadza się je tylko wtedy, gdy wszystkie inne metody są nieskuteczne i nie wystarczają, aby zahamować postęp choroby.
Nowoczesne metody leczenia jaskry: endoskopowa cylkofotokoagulacja (ECP) i terapia laserem Cyclo G6
Współczesna medycyna oferuje pacjentom również nowoczesne metody laserowego leczenia jaskry. Do takich metod należy endoskopowa cylkofotokoagulacja (ECP). Polega ona na wprowadzeniu sondy o średnicy ok. 1 mm do gałki ocznej oraz koagulacji nabłonka ciała rzęskowego. Odpowiada on za wydzielanie tzw. cieczy wodnistej, która spełnia bardzo ważne funkcje — odżywia i utrzymuje odpowiednie napięcie gałki ocznej. Jej nadmiar może jednak prowadzić do wzrostu ciśnienia śródgałkowego, co ma niekorzystny wpływ na nerw wzrokowy. Jeśli dojdzie do uciskowego uszkodzenia nerwu wzrokowego, pacjent przestaje widzieć prawidłowo.
Zabieg ECP jest jedną z najskuteczniejszych metod laserowego leczenia jaskry, a po jego przeprowadzeniu u większości chorych nie jest konieczne dalsze leczenie farmakologiczne.
Terapia laserem Cyclo G6 to najnowocześniejsza metoda leczenia jaskry, która jest alternatywą dla leczenia operacyjnego. Polega na dostarczeniu energii lasera do ciała rzęskowego (w sposób kontrolowany), czyli struktury odpowiedzialnej za produkcję cieczy wodnistej oka oraz zmniejszeniu jej wytwarzania. W rezultacie tkanka może ochłodzić się, jednocześnie redukując temperaturę w gałce ocznej i chroniąc ją przed uszkodzeniem skutkującym pogorszeniem wzroku lub jego nieodwracalną utratą.
Covid-19 a leczenie jaskry: statystyki biją na alarm
Szacuje się, że ponad połowa chorych na jaskrę nie została zdiagnozowana i nie jest świadoma swojej choroby. Powodem jest przede wszystkim brak typowych objawów, zwłaszcza na początkowym etapie choroby, a także zbyt niska świadomość społeczna.
Sytuację jeszcze bardziej pogorszyła trwająca wciąż pandemia COVID-19. Pacjenci unikają kontaktu z lekarzem, nie wykonują regularnych badań profilaktycznych i bagatelizują objawy, które dają o sobie znać już w nieco późniejszym stadium. I tę tendencję widać również w statystykach. Okazuje się, że w ostatnich dwóch latach zapadalność na jaskrę oraz ilość hospitalizacji związanych z leczeniem operacyjnym znacznie spadła. Dane są niestety przekłamane właśnie z powodu rzadszego niż zwykle zgłaszania się chorych do lekarza.
Niestety wielu pacjentów ze zdiagnozowaną jaskrą na skutek pandemii oraz obaw związanych z potencjalnym zarażeniem się koronawirusem w placówkach medycznych zaniechało dalszego leczenia. Ma to również przełożenie na ilość przepisywanych przez lekarzy leków na receptę.
Jak zapobiec dalszemu nasilaniu się tej tendencji? Podstawą są oczywiście regularne badania profilaktyczne, które umożliwiają okuliście postawienie diagnozy we wczesnym stadium choroby. Szybkie wdrożenie leczenia pozwala zapobiec szybkiej progresji choroby, a tym samym uniknąć całkowitej i nieodwracalnej utraty wzroku.
Jak często wykonywać profilaktyczne badania okulistyczne u osób zdrowych, bez dodatkowych czynników ryzyka?
- poniżej 40. roku życia: co 2-3 lata
- pomiędzy 40. a 54. rokiem życia: co 2 lata
- pomiędzy 55. a 64. rokiem życia: co rok
- powyżej 65. roku życia: co 6-12 miesięcy
Jaskra: badaj wzrok regularnie!
Z okazji Światowego Tygodnia Jaskry obchodzonego w dniach 6-12 marca 2022 roku po raz szósty wystartowała ogólnopolska akcja bezpłatnych badań przesiewowych w kierunku jaskry. Akcja Polscy Okuliści Kontra Jaskra powstała w 2017 roku z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, Polskiego Związku Niewidomych oraz Sekcji Jaskry PTO.
Każdego roku w jej ramach można skorzystać z bezpłatnych badań profilaktycznych, wykonywanych w gabinetach okulistycznych, które przystąpiły do akcji. Ich pełną listę można znaleźć na stronie internetowej www.tydzienjaskry.pl. Akcja ma na celu nie tylko wzrost świadomości społecznej na temat jaskry, ale także zwiększenie wykrywalności choroby we wczesnym stadium. To ogromna szansa na skuteczniejsze leczenie i mniejsze ryzyko utraty wzroku dla tysięcy chorych, którzy nie wiedzą o swojej chorobie!
Szacuje się, że problem jaskry może dotyczyć nawet miliona Polaków, z czego nawet połowa nie jest świadoma swojej choroby!
Jaskra to poważny problem zdrowotny, który bagatelizowany zbyt długo może mieć tragiczne konsekwencje! Nieleczona jaskra grozi pogorszeniem wzroku, a nawet jego całkowitą utratą. Dlatego tak ważne jest, aby badać wzrok regularnie i jak najszybciej wykryć rozwijającą się chorobę.
Podstawą skutecznego leczenia jaskry są przede wszystkim profilaktyka i regularne badania wzroku. Powinniśmy wykonywać je co dwa lata, a w przypadku stwierdzonej wady – każdego roku!
Przeczytaj także: Co powinno skłonić Cię do zbadania wzroku u dziecka?
