Co powinno skłonić Cię do zbadania wzroku u dziecka?

Wady wzroku są trudne do wykrycia wśród najmłodszych dzieci ze względu na utrudnioną komunikację – nasze pociechy bardzo często nie potrafią określić, czy źle widzą. Okuliści alarmują: wady wzroku są coraz częstsze wśród najmłodszych! O tym, dlaczego badania wzroku dzieci do 7. roku życia są tak ważne, rozmawiamy z dr Mariuszem Rowińskim z Centrum Mikrochirurgii Oka Laser Kliniki prof. Jerzego Szaflika w Warszawie.

[aktualizacja: 08’2019]

Rodzaje wad wzroku

Wady wzroku dzielą się na trzy podstawowe grupy:

1. nadwzroczność (+),
2. krótkowzroczność (-),
3. astygmatyzm, który może być zarówno nadwzroczny, jak i krótkowzroczny. Istota astygmatyzmu jest trudna do zrozumienia – to schorzenie związane z nieregularnością przedniej powierzchni oka, którego rogówka nie jest idealnie kulista.

W momencie narodzin natura przeprowadza na nas „eksperymenty” – może dać nam nadwzroczność lub dać nam nadwzroczność różnego stopnia w obydwu oczach, co skutkuje inną jakością obrazów padających na siatkówkę.

W oku z mniejszym plusem w porównaniu z okiem z większym plusem jakość obrazu będzie różna. Mózg w toku rozwoju uzna, że obraz w oku z większym plusem jest na tyle niskiej jakości, że zaniecha jego rozwoju jako szlaku wzrokowego. To dlatego tak ważne jest sprawdzenie, czy każde z oczu dziecka widzi w sposób porównywalny.

Jak zauważyć, że dziecko ma problem ze wzrokiem?

Podstawowym testem oceny, czy z wzrokiem małego dziecka dzieje się coś niepokojącego jest test kierujący jego uwagę na mały przedmiot.

Dziecku zakrywa się każde z oczu – jeśli widzenie w każdym z nich będzie takie samo, zasłonięcie jednego oka nie wywoła żadnej reakcji. W przypadku, gdy jedno z oczu jest gorzej widzące, zasłonięcie oka dobrze widzącego spowoduje, że dziecko zacznie się niepokoić i spróbuje odsunąć zasłaniającą je rękę. To objaw, który powinien skłonić do dalszej diagnostyki.

Warunkiem prawidłowego wykonania badania jest współpraca pacjenta, zrozumienie poleceń wydawanych przez lekarza oraz rzetelna odpowiedź dziecka, w jaki sposób widzi.

Szczególną uwagę na to, co się dzieje z oczami dziecka powinni zwrócić rodzice, którzy jako dzieci mieli problemy ze wzrokiem. W tych przypadkach warto zadbać o wczesną diagnostykę.

Jeśli w rodzinie występuje tendencja do różnowzroczności należy szczególnie zadbać o jak najszybszą diagnostykę wzroku dziecka!

Czy można zmusić oko do lepszego widzenia?

Jedną z metod umożliwiająca zmuszenie oka do lepszego widzenia jest praktykowana od kilkudziesięciu lat obturacja, czyli zasłanianie zdrowego oka. Dawniej popularnym było zaklejanie szkła okularowego, jednak dzieci zwykle zdejmowały okulary lub patrzyły bokiem, co nie przynosiło pożądanego efektu.

Obecnie stosuje się specjalne plastry, które pozwalają skutecznie zablokować przepływ informacji przez lepiej widzące oko i zmusić oko niedowidzące do wysiłku mającego na celu odtworzenie odpowiednich połączeń w mózgu i uruchomienie szlaku informacyjnego.

Takim sposobem leczy się również zeza. Aby widzieć w sposób wyraźny, należy ukierunkować oko w taki sposób, by obraz padał na część siatkówki, która jest anatomicznie przystosowana do ostrego widzenia.

Anatomia siatkówki została tak skonstruowana, że receptory odpowiedzialne za centralne widzenie znajdują się tylko w jednym miejscu. Jeżeli jedno z oczu jest ustawione pod innym kątem do drugiego, niemożliwe jest ostre widzenie każdym okiem i uzyskanie wyraźnego obrazu.

Jeśli zmusimy oko, aby patrzyło punktem siatkówki przystosowanym do widzenia, czyli plamką, pojawi się bodziec zmuszający oko do równoległego ustawienia, umożliwiający wyraźne widzenie.

Wczesne wykrycie niedowidzenia generowanego różnowzrocznością daje możliwość zmuszenia oka do lepszego widzenia, na przykład za pomocą plastrów zasłaniających zdrowe oko.

To może Cię zainteresować: Profilaktyka i leczenie jaskry. Jakie objawy powinny skłonić do kontaktu z okulistą?

Metody badania wzroku. Czym jest tablica Snellena?

Jedną z metod badania wzroku u dzieci jest tablica Snellena, służąca do oceny ostrości wzroku.

Jeśli współpraca dziecka i specjalisty jest właściwa, wykorzystuje się przedmioty o zróżnicowanych kształtach i kolorach, które mały pacjent może bez trudu nazwać. Są to optotypy w postaci obrazków: kółek, gwiazdek, słoneczek i księżyców.

W badaniach wzroku wśród dzieci nie wykorzystuje się powszechnych tablic z cyframi i literami, ponieważ zwykle dziecko w wieku przedszkolnym jeszcze ich nie zna.

O czym świadczy odruch palcowo-oczny Franceschettiego?

To niepokojący symptom, który pojawia się u dzieci z bardzo niską ostrością widzenia. Dzieci poprzez pocieranie piąstkami i uciskanie gałek ocznych generują bodźce świetlne i drażnią nerw wzrokowy. Takie objawy powinny skłonić rodzica do jak najszybszej konsultacji u lekarza okulisty – mogą świadczyć o obustronnej zaćmie całkowitej!

Naciąganie kącików oczu – ulubiony odruch krótkowzrocznych!

Naciąganie kącików oczu bez zniekształcenia rogówki powodowanego przez ucisk na gałkę oczną jest charakterystycznym odruchem astygmatyków – pociąganie skóry powieki powoduje, że rogówka staje się bardziej regularna.

W momencie pociągnięcia szpary powiekowej pomimo zmniejszonego pola widzenia obraz staje się ostrzejszy. To zjawisko wykorzystywane jest w tak zwanych okularach ajurwedyjskich, mających poprawiać wzrok. Warto jednak wiedzieć, że nie zlikwidują one całkowicie wrodzonej wady!

Dlaczego badanie wzroku u dzieci przed ukończeniem 7. roku życia jest tak ważne?

Skuteczne leczenie niedowidzenia jest możliwe do 7. roku życia, dlatego im wcześniej dziecko zostanie zdiagnozowane, tym większe szanse skutecznego wyeliminowania wady.

Im wcześniej w sposób rzetelny zdiagnozujemy nadwzroczność i niedowidzenie, tym szanse na wyleczenie dziecka są większe.

Istotną jest ocena, czy oczy są ustawione równolegle, a dziecko nie zezuje. Pozwala na to autorefraktometria – komputerowe badanie ostrości wzroku.

Ważne, aby nie istniała zbyt duża różnowzroczność oczu, ponieważ takowa będzie generowała sygnał dla mózgu, aby zrezygnować z jednego kanału informacyjnego.

„Warto pamiętać, że istnieją także przypadki pojawienia się w jednym oku nadwzroczności, a w drugim krótkowidzenia. Nie jest to nadzwyczajne zjawisko, problem pojawia się, gdy jedno z oczu generuje znacznie większą wadę wzroku, a różnica pomiędzy oczami przekroczy „magiczne” 3 dioptrie, natomiast wielkość obrazów wpadających do naszej siatkówki przekroczy 17%” – tłumaczy nasz rozmówca.

Widzenie przestrzenne realizowane za pomocą widzenia obuocznego opiera się na padaniu na obydwa oczy obrazów porównywalnej wielkości.

Dzięki połączeniu obu wielkości w jeden obraz możemy widzieć w sposób przestrzenny. Jeśli wielkość obrazów padających na siatkówkę przekroczy 17%, nasz mózg nie potrafi ich połączyć i dlatego widzimy podwójnie.

Co robić, gdy lekarz stwierdzi u dziecka wadę wzroku?

Pierwszym krokiem jest założenie okularów, jednak małe dzieci niechętnie je noszą. Warto jednak pamiętać, że do pewnego wieku dziecka okulary są „lekarstwem” pozwalającym osiągnąć celu terapeutyczne, na które po przekroczeniu 7. roku życia może być już za późno!

Innym rozwiązaniem są szkła kontaktowe, które można zaaplikować dziecku nawet już w 2. – 3. dobie po urodzeniu – tak dzieje się w przypadku leczenia głębokiego niedowidzenia, na przykład zaćmy wrodzonej, która musi zostać usunięta szybko.

Procesy pielęgnacyjne spoczywają jednak tylko i wyłącznie na rodzicach, dlatego tak ważne jest, aby pamiętać o zdejmowaniu szkieł wieczorem, ich czyszczeniu oraz o pielęgnacji oczu dziecka.

Nauczenie przestrzegania określonych norm i zachowań należy do zadań okulisty, dlatego warto konsultować aplikowanie soczewek kontaktowych ze specjalistą. Współpraca z lekarzem gwarantuje bezpieczne użytkowanie i stałą obserwację zmian w obrębie oka, które mogą nastąpić w trakcie noszenia soczewek kontaktowych.

Noszenie szkieł kontaktowych przez dzieci można rozpocząć w momencie, gdy rodzice i pacjent będą w stanie przestrzegać zasad prawidłowego użytkowania: dbania o higienę, przestrzegania czasu noszenia oraz mechanicznego czyszczenia szkieł. Dziecko musi być na tyle odpowiedzialne, aby mogło świadomie i odpowiedzialnie przestrzegać tych rygorów.

Leczenie wad wzroku metodą laserową. Czy można przeprowadzać je wśród dzieci?

Leczenie wad wzroku jest mylnie rozumiane jako zahamowanie tendencji do rozwoju nieprawidłowości, co w rzeczywistości nie jest możliwe. Zabiegi chirurgii refrakcyjnej modyfikują kształt rogówki pod względem kształtu, co oznacza, że nie eliminują wady, lecz ją korygują!=

Laserowe leczenie wad wzroku przeprowadza się u pacjentów z ustabilizowaną wadą wzroku i u tych, którzy ukończyli 21. rok życia. Takie zabiegi wykonuje się u dzieci tylko wtedy, gdy to konieczne a ich niewykonanie wiąże się z nieodwracalnym pogorszeniem widzenia.

Z każdym niepokojącym objawem dotyczącym naszego wzroku należy niezwłocznie udać się do specjalisty. Wczesne wykrycie wad wzroku może zapobiec trudnym i nieodwracalnym zmianom!

Posłuchaj audycji

Naszym gościem był dr Mariusz Rowiński, absolwent Akademii Medycznej i podyplomowych studiów SGH w zakresie Zarządzania Zakładami Opieki Zdrowotnej. Z Centrum Mikrochirurgii Oka Laser związany od 2005 roku.