Słońce coraz częściej wygląda zza chmur, co sprzyja dłuższemu przebywaniu na świeżym powietrzu. Niestety podczas pierwszych słonecznych dni równie często zapominamy o właściwej ochronie przed szkodliwymi promieniami UV. Długotrwała ekspozycja na słońce prowadzi do poważnych uszkodzeń komórek naskórka i rozwoju groźnych nowotworów skóry, w tym raka kolczystokomórkowego. Czym jest rak kolczystokomórkowy i jak chronić skórę przed promieniowaniem słonecznym?
[aktualizacja: 10’2021]
Rozmawiamy z prof. dr hab. n. med. Piotrem Rutkowskim, kierownikiem Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie.
Jak poważnym problemem jest rak skóry?
Nowotwór skóry jest naczęściej występującym rakiem wśród Polaków, którzy w większości mają jasną karnację. Z punktu widzenia onkologii to problem pozornie błahy, wymagający jedynie leczenia miejscowego. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów każdego roku na nowotwór skóry zapada około 13-14 tysięcy osób, jednak ta liczba w rzeczywistości może być znacznie wyższa!
Szacuje się, że nowotwory skóry mogą stanowić niemalże 50% wszystkich zachorowań na raka złośliwego w Polsce!
Wiele zachorowań na nowotwory skóry umyka statystykom, jednak wiążą się z dużą zachorowalnością na skutek oddziaływania promieniowania UV. Za powstawanie raka skóry odpowiada kilka czynników: karnacja oraz promieniowanie słoneczne. Zbyt długa ekspozycja na słońce prowadzi do kumulacji uszkodzeń w komórkach naskórka, co w skutkuje rozwojem zmian nowotworowych.
Promieniowanie ultrafioletowe jest najczęstszą przyczyną zachorowań na raka skóry.
Słońce towarzyszy nam w wielu okolicznościach i jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Promieniowanie słoneczne jest najważniejszym źródłem witaminy D, jednak ze względu na zmianę zachowań we wszystkich grupach wiekowych obserwuje się wzrost zachorowania na nowotwory skóry!
Rak skóry to nie tylko czerniak! Czym jest rak kolczystokomórkowy?
Bardzo często myśląc o nowotworze skóry myślimy o czerniaku, który odpowiada niewielkiemu procentowi zachorowań. Czerniak pomimo małej liczby zachorowań (około 4 tysięcy rocznie) odpowiada za większość zgonów wśród chorych na nowotwory skóry.
Więcej o czerniaku przeczytasz w artykule: Czerniak to nie tylko podstępna choroba skóry!
Jak się okazuje nowotwory skóry to nie tylko czerniak, a także rak kolczystokomórkowy, inaczej nazywany również rakiem płaskonabłonkowym. Ten rodzaj raka dotyka głębszych powłok skóry i pojawia się w warstwie kolczystej naskórka. W odróżnieniu od powszechnych nowotworów podstawnokomórkowych jest groźniejszy i częściej powoduje przerzuty. Występuje jednak znacznie rzadziej, przez co niewiele się o nim mówi.
Rak kolczystokomórkowy i rak podstawnokomórkowy na pierwszy rzut oka mogą wyglądać bardzo podobnie.
Większość nowotworów skóry rozwija się w okolicy głowy i szyi ze względu na największe narażenie na szkodliwe promieniowanie UV. Zmiany nowotworowe na ogół nie są trudne w rozpoznaniu. Najczęściej mogą wyglądać jak plamka, strup, zaczerwienienie lub niegojąca się rana.
Nowotwory skóry nie mają charakterystycznego, specyficznego wyglądu i rozwijają się po cichu. Z czasem każda zmiana nowotworowa może ewoluować, powiększać się lub pogrubiać, a także swędzieć i krwawić. W takim przypadku należy niezwłocznie udać się do lekarza dermatologa lub chirurga onkologa!
Lekarz za pomocą dermoskopu bada zmiany skórne i w przypadku podejrzenia nowotworu wykonuje dalsze czynności diagnostyczne.
Każda zmiana skórna będąca zmianą onkologiczną musi zostać usunięta chirurgicznie z niewielkim marginesem zdrowej tkanki. Podstawową i najbardziej skuteczną formą leczenia jest leczenie chirurgiczne, jednak zastosowanie mają także inne metody: laseroterapia, krioterapia, elektrochemioterapia i terapia fotodynamiczna. W przypadku powierzchownych ognisk nowotworowych stosuje się również leczenie miejscowe specjalistycznymi kremami. Warto także pamiętać, że im wcześniej usunięty rak skóry, tym większa szansa na 100% wyleczenie. Z tego względu tak ważne jest regularne samobadanie naskórka, które zajmuje kilka minut, a może uratować zdrowie i życie.
Jak zminimalizować ryzyko zachorowania na nowotwory skóry?
Najważniejsza jest profilaktyka i właściwa ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym. Najlepsza ochroną przed promieniami UV jest odpowiednia odzież: czapka z daszkiem lub kapelusz i okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV oraz unikanie ekspozycji na słońce pomiędzy 10:00 a 15:00. Warto zadbać także o odpowiedni krem z filtrem i nakładać go na odkryte części ciała. Aplikację należy powtarzać co 2-4 godziny oraz po każdym kontakcie z wodą. Trzeba jednak wiedzieć, że nawet najlepszy krem z filtrem nie zapewnia pełnej ochrony skóry przed szkodliwym promieniowaniem UV.
Brązowienie i zaczerwienienie skóry to reakcja obronna na promieniowanie słoneczne!
Skóra pod wpływem promieni słonecznych zmienia kolor i w ten sposób broni się przed szkodliwym promieniowaniem UV, który ją niszczy. Powstałe uszkodzenia mogą się kumulować w ciągu całego życia i prowadzić do rozwoju nowotworu. Z tego względu podstawą profilaktyki jest odpowiednie zapobieganie nieodwracalnemu niszczeniu naszej skóry pod wpływem promieniowania UV.
Każda zmiana nowotworowa w obrębie naskórka zwiększa ryzyko zachorowania na inne nowotwory skóry!
Każdy nowotwór skóry to większe ryzyko ponownego zachorowania i nawet w pełni wyleczona zmiana nowotworowa nie zwalnia pacjenta z regularnego kontrolowania stanu swojego naskórka.
RAK UV to ogólnopolska kampania edukacyjna poświęcona rakowi kolczystokomórkowemu skóry, mającą na celu budowanie świadomości społecznej, minimalizowanie czynników ryzyka oraz wdrażanie działań profilaktycznych, zwłaszcza w grupach wysokiego ryzyka zachorowania na ten typ nowotworu.
Podcast do wysłuchania
Naszym gościem był prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie.
