Słońce coraz częściej wygląda zza chmur, co sprzyja dłuższemu przebywaniu na świeżym powietrzu. Niestety podczas pierwszych słonecznych dni równie często zapominamy o właściwej ochronie przed szkodliwymi promieniami UV. Długotrwała ekspozycja na słońce prowadzi do poważnych uszkodzeń komórek naskórka i rozwoju groźnych nowotworów skóry, w tym raka kolczystokomórkowego. Czym jest rak kolczystokomórkowy i jak chronić skórę przed promieniowaniem słonecznym?
[aktualizacja: 10’2021]
Rozmawiamy z prof. dr hab. n. med. Piotrem Rutkowskim, kierownikiem Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie.
Jak poważnym problemem jest rak skóry?
Nowotwór skóry jest naczęściej występującym rakiem wśród Polaków, którzy w większości mają jasną karnację. Z punktu widzenia onkologii to problem pozornie błahy, wymagający jedynie leczenia miejscowego. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów każdego roku na nowotwór skóry zapada około 13-14 tysięcy osób, jednak ta liczba w rzeczywistości może być znacznie wyższa!
Szacuje się, że nowotwory skóry mogą stanowić niemalże 50% wszystkich zachorowań na raka złośliwego w Polsce!
Wiele zachorowań na nowotwory skóry umyka statystykom, jednak wiążą się z dużą zachorowalnością na skutek oddziaływania promieniowania UV. Za powstawanie raka skóry odpowiada kilka czynników: karnacja oraz promieniowanie słoneczne. Zbyt długa ekspozycja na słońce prowadzi do kumulacji uszkodzeń w komórkach naskórka, co w skutkuje rozwojem zmian nowotworowych.
Promieniowanie ultrafioletowe jest najczęstszą przyczyną zachorowań na raka skóry.
Słońce towarzyszy nam w wielu okolicznościach i jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Promieniowanie słoneczne jest najważniejszym źródłem witaminy D, jednak ze względu na zmianę zachowań we wszystkich grupach wiekowych obserwuje się wzrost zachorowania na nowotwory skóry!
![](https://radioklinika.pl/wp-content/uploads/2020/06/Rak-kolczystokom%C3%B3rkowy-nowotw%C3%B3r-czerniak-sk%C3%B3ra-Radioklinika.jpg)
Rak skóry to nie tylko czerniak! Czym jest rak kolczystokomórkowy?
Bardzo często myśląc o nowotworze skóry myślimy o czerniaku, który odpowiada niewielkiemu procentowi zachorowań. Czerniak pomimo małej liczby zachorowań (około 4 tysięcy rocznie) odpowiada za większość zgonów wśród chorych na nowotwory skóry.
Więcej o czerniaku przeczytasz w artykule: Czerniak to nie tylko podstępna choroba skóry!
Jak się okazuje nowotwory skóry to nie tylko czerniak, a także rak kolczystokomórkowy, inaczej nazywany również rakiem płaskonabłonkowym. Ten rodzaj raka dotyka głębszych powłok skóry i pojawia się w warstwie kolczystej naskórka. W odróżnieniu od powszechnych nowotworów podstawnokomórkowych jest groźniejszy i częściej powoduje przerzuty. Występuje jednak znacznie rzadziej, przez co niewiele się o nim mówi.
Rak kolczystokomórkowy i rak podstawnokomórkowy na pierwszy rzut oka mogą wyglądać bardzo podobnie.
Większość nowotworów skóry rozwija się w okolicy głowy i szyi ze względu na największe narażenie na szkodliwe promieniowanie UV. Zmiany nowotworowe na ogół nie są trudne w rozpoznaniu. Najczęściej mogą wyglądać jak plamka, strup, zaczerwienienie lub niegojąca się rana.
Nowotwory skóry nie mają charakterystycznego, specyficznego wyglądu i rozwijają się po cichu. Z czasem każda zmiana nowotworowa może ewoluować, powiększać się lub pogrubiać, a także swędzieć i krwawić. W takim przypadku należy niezwłocznie udać się do lekarza dermatologa lub chirurga onkologa!
Lekarz za pomocą dermoskopu bada zmiany skórne i w przypadku podejrzenia nowotworu wykonuje dalsze czynności diagnostyczne.
Każda zmiana skórna będąca zmianą onkologiczną musi zostać usunięta chirurgicznie z niewielkim marginesem zdrowej tkanki. Podstawową i najbardziej skuteczną formą leczenia jest leczenie chirurgiczne, jednak zastosowanie mają także inne metody: laseroterapia, krioterapia, elektrochemioterapia i terapia fotodynamiczna. W przypadku powierzchownych ognisk nowotworowych stosuje się również leczenie miejscowe specjalistycznymi kremami. Warto także pamiętać, że im wcześniej usunięty rak skóry, tym większa szansa na 100% wyleczenie. Z tego względu tak ważne jest regularne samobadanie naskórka, które zajmuje kilka minut, a może uratować zdrowie i życie.
Jak zminimalizować ryzyko zachorowania na nowotwory skóry?
Najważniejsza jest profilaktyka i właściwa ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym. Najlepsza ochroną przed promieniami UV jest odpowiednia odzież: czapka z daszkiem lub kapelusz i okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV oraz unikanie ekspozycji na słońce pomiędzy 10:00 a 15:00. Warto zadbać także o odpowiedni krem z filtrem i nakładać go na odkryte części ciała. Aplikację należy powtarzać co 2-4 godziny oraz po każdym kontakcie z wodą. Trzeba jednak wiedzieć, że nawet najlepszy krem z filtrem nie zapewnia pełnej ochrony skóry przed szkodliwym promieniowaniem UV.
Brązowienie i zaczerwienienie skóry to reakcja obronna na promieniowanie słoneczne!
Skóra pod wpływem promieni słonecznych zmienia kolor i w ten sposób broni się przed szkodliwym promieniowaniem UV, który ją niszczy. Powstałe uszkodzenia mogą się kumulować w ciągu całego życia i prowadzić do rozwoju nowotworu. Z tego względu podstawą profilaktyki jest odpowiednie zapobieganie nieodwracalnemu niszczeniu naszej skóry pod wpływem promieniowania UV.
Każda zmiana nowotworowa w obrębie naskórka zwiększa ryzyko zachorowania na inne nowotwory skóry!
Każdy nowotwór skóry to większe ryzyko ponownego zachorowania i nawet w pełni wyleczona zmiana nowotworowa nie zwalnia pacjenta z regularnego kontrolowania stanu swojego naskórka.
RAK UV to ogólnopolska kampania edukacyjna poświęcona rakowi kolczystokomórkowemu skóry, mającą na celu budowanie świadomości społecznej, minimalizowanie czynników ryzyka oraz wdrażanie działań profilaktycznych, zwłaszcza w grupach wysokiego ryzyka zachorowania na ten typ nowotworu.
Podcast do wysłuchania
Naszym gościem był prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie.