Witamina D3 jest ważna nie tylko dla metabolizmu wapnia i zdrowia kości, ale także odgrywa znaczną rolę w zmniejszaniu ryzyka wielu chorób przewlekłych. W ostatnich latach badania nad wpływem witaminy D3 i mechanizmami jej działania na nasz organizm są bardzo liczne i wciąż pojawiają się nowe doniesienia za świata nauki. Jest to ogromna ilość materiału, jednak wciąż wiele pozostało do odkrycia.
[aktualizacja 08’2020]
Do napisania tego artykułu skłoniły nas coraz liczniejsze przypadki chorych, którzy na własną rękę, dzieląc się informacjami na forach internetowych, słuchając wykładów na YouTube, czytając różne strony poświęcone alternatywnym terapiom, przyjmują w sposób niekotrolowany dużo większe niż zalecane dawki cholekalcyferolu (wit. D3) i osiągają poziomy metabolitu 25(OH)D3 (kalcydiolu) we krwi znacznie przekraczające poziom określony przyjętymi normami.
„Zamierzałam znaleźć odpowiedź na pytanie o toksyczność witaminy D3 i następstwa takiego postępowania”. – mówi mgr farm. Marta Koziarska, autorka niniejszego artykułu.
Witamina D3 a zmniejszanie ryzyka chorób przewlekłych.
Zacznijmy od tego, że witamina D3 jest ważna nie tylko dla metabolizmu wapnia i zdrowia kości, ale także odgrywa znaczną rolę w zmniejszaniu ryzyka wielu chorób przewlekłych, takich jak:
- cukrzyca typu 1,
- stwardnienie rozsiane (SM),
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
- artretyzm,
- choroby serca,
- nowotwory (w tym: nowotwór sutka, prostaty czy jelita grubego),
- choroby zakaźne.
Wzrost ryzyka chorób przewlekłych
Na przestrzeni wieków ludzkość trwała mimo braku suplementacji, chociaż ludzie żyli wtedy znacznie krócej. Środowisko naturalne nie było jednak tak skażone, jak to ma miejsce we współczesnych czasach. Obecnie żyjemy dłużej, ale coraz częściej zmagamy się z chorobami przewlekłymi, co znacznie obniża jakość naszego życia. Są tacy, którzy twierdzą wręcz, że w zasadzie po prostu dłużej umieramy. To bardzo przygnębiające stwierdzenie, dające do myślenia. Środowisko naturalne pełne jest toksyn, z którymi organizm musi sobie codziennie radzić, jeśli tylko będziemy go w tym trudzie odpowiednio wspierać.
To może Cię zainteresować: Jaka detoksykacja organizmu ma sens? Jak możemy pozbyć się metali ciężkich z organizmu?
Witamina D3 i jej naturalne źródła:
- Głównym źródłem witaminy D3 jest promieniowanie UVB (290-315 nm). Dzięki niemu w naszej skórze z 7-dehydrocholesterolu powstaje prowitamina D3 zmieniająca się pod wpływem temperatury ciała w witaminę D3, czyli cholekalcyferol. Przedłużona ekspozycja na światło słoneczne nigdy nie doprowadza do toksycznej kumulacji witaminy D, gdyż jej nadmiar ulega inaktywacji również pod wpływem światła słonecznego.
- Cholekalcyferol jest też obecny w żywności, chociaż nie jest go niestety zbyt wiele. Głównym źródłem witaminy D3 są tłuste ryby, a różnie bywa z nimi w naszej codziennej diecie. Kolejne źródła to jajka, mleko, wątróbka – tu mamy problem z tym, że zwierzęta są hodowane w zamknięciu, sztucznie karmione, co niestety negatywnie wpływa na zawartość witaminy w tychże produktach.
Witamina D3 – proces zmiany nieaktywnej formy (kalcydiolu) w aktywny kalcytriol.
Cholekalcyferol zmienia się w wątrobie pod wpływem 25-hydroksylazy w 25-hydroksycholekalcyferol, czyli 25(OH)D3 (kalcydiol). Następnie, głównie w nerkach, pod wpływem specjalnego enzymu (1a hydroksylazy, 25-dihydroksywitaminy D3) powstaje aktywny metabolit 1,25(OH) D3, czyli kalcytriol.
Aktywny metabolit 1,25(OH)2D3, czyli kalcytriol, reguluje pośrednio lub bezpośrednio ponad 200 genów odpowiedzialnych za różnorodne procesy biologiczne.
VDR – receptory witaminy D3
Receptory witaminy D (VDR) są umiejscowione nie tylko w tkankach, takich jak: kości, skóra, jelito czy nerki, ale również w mózgu, oczach, sercu, wyspach trzustkowych (komórki β), mięśniach, tkance tłuszczowej, przytarczycach, nadnerczach i prawie we wszystkich komórkach układu immunologicznego.
VDR wykazuje wyraźną ekspresję w limfocytach T i B, monocytach, a także komórkach prezentujących antygen (APC), takich jak makrofagi i komórki dendrytyczne. Dodatkowo wiele z tych komórek wytwarza na swojej powierzchni enzymy aktywujące witaminę D, pozwalając na jej lokalną aktywację.
Aktualne wytyczne optymalnego poziomu witaminy D3 u osób zdrowych
W roku 2018 Zespół Ekspertów (z różnych towarzystw naukowych, polskich i europejskich) opracował aktualne wytyczne prawidłowej suplementacji witaminą D3.
Noworodki donoszone i niemowlęta:
- 0-6 miesięcy 400 IU bez względu na pokarm,
- 6-12 miesięcy 400-600 IU z uwzględnieniem podaży w pokarmie.
Dzieci w przedziale wiekowym 1-10 lat:
- zdrowe dzieci, korzystające właściwie ze słońca – suplementacja nie jest konieczna, choć bezpieczna i zalecana,
- jeśli dzieci nie korzystają ze słońca, zalecona jest suplementacja: 600-1000 IU przez cały rok (dawka zależy od wagi i diety).
Młodzież w przedziale wiekowym 11-18 lat:
- zdrowi, korzystający optymalnie ze słońca – suplementacja nie jest konieczna, choć zalecana i bezpieczna,
- jeśli nie korzystają ze słońca: 800-2000 IU przez cały rok (dawka zależna od diety i wagi).
Osoby dorosłe w przedziale wiekowym 19-65 lat:
- zdrowe osoby korzystające optymalnie ze słońca – suplementacja nie jest konieczna, choć zalecana i bezpieczna,
- jeśli nie korzystają ze słońca: 800-2000 IU przez cały rok (dawka zależy od wagi i diety).
Seniorzy 65-75 lat i osoby z ciemną karnacją ze względu na zmniejszoną syntezę skórną:
- dawka 800-2000IU przez cały rok (z uwzględnieniem wagi i podaży w diecie).
Seniorzy powyżej 75. roku życia, ze względu na zmniejszoną syntezę skórną, potencjalnie pogorszoną absorpcję z przewodu pokarmowego oraz zmieniony metabolizm witaminy D3„
- 2000-4000IU przez cały rok w zależności od diety i wagi.
Kobiety w ciąży i w czasie laktacji:
- po potwierdzeniu ciąży suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą 25(OH)D3, aby utrzymać stężenie 30-50 ng/ml. Jeśli oznaczenie 25(OH)D3 nie jest możliwe, to przyjmujemy dawkę 2000 IU na dobę.
Witamina D3 i aktualne wytyczne jej optymalnego poziomu u osób z grup ryzyka
Specyficzną grupę stanowią osoby otyłe i u nich postuluje się podwojenie dawki względem rekomendowanej w grupie rówieśniczej.
Istnieją schorzenia potencjalnie uznane za grożące deficytem witaminy D3, gdzie zalecana jest suplementacja pod kontrolą 25(OH)D3, aby utrzymać stężenie 30-50 ng/ml. Do tej grupy chorych zaliczamy leczonych z powodu:
- krzywicy,
- osteoporozy,
- zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej,
- leczonych przewlekle kortykosterydami, ketokonazolem, lekami antyretrowirusowymi (HIV), przeciwdrgawkowymi,
- zespołów zaburzeń trawienia,
- mukowiscydozy,
- przewlekłych chorób zapalnych jelit,
- niewydolności wątroby,
- cholestazy,
- niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFLD),
- nadczynności i niedoczynności przytarczyc,
- tarczycy,
- choroby Hashimoto,
- cukrzycy typu 1,
- cukrzycy typu 2,
- stwardnienia rozsianego (SM),
- autyzmu,
- padaczki,
- astmy oskrzelowej,
- atopowego zapalenia skóry,
- chorób nowotworowych i stanów po leczeniu nowotworów,
- nadciśnienia tętniczego.
WARTO WIEDZIEĆ! Filtry przeciwsłoneczne, nawet te o współczynniku SPF 15, zmniejszają produkcję witaminy D3 w skórze aż o 99% (Matsuoka i wsp. 1987)
Uwaga na pacjentów z potencjalną wrażliwością na witaminę D3!
Na koniec bardzo ważna sprawa, którą trzeba wziąć pod uwagę, a mianowicie istnieją pacjenci z potencjalną wrażliwością na witaminę D3.
To pacjenci z hipercalcemią, hipercalcurią, nefrokalcynozą, kamicą nerkową, mutacją genu CYP24A1(w normalnych warunkach unieczynnia zarówno kalcydiol, jak i kalcytriol – przy mutacji możemy mieć problem z nadmiarem obu substancji), SLC34A1, SLC34A3 (brak zwrotnej absorpcji fosforanów w nerkach, wzrost poziomu kalcytriolu i następująca hiperkalciuria, hiperkalcemia i nefrokalcynoza), sarkoidozą (nadmierna synteza kalcytriolu ww makrofagach ziarniniaków sarkoidalnych i w następstwie hiperkalcemia i hiperkalciuria, ten efekt występuje też w innych chorobach ziarniniakowych i niektórych chłoniakach).
W wyżej wymienionych przypadkach dawkowanie powinno odbywać się pod szczegółową kontrolą parametrów, takich jak:
- wskaźniki gospodarki wapniowo-fosforowej (kalcemii i kalciurii),
- PTH,
- 25(OH)d3,
- 1,25(OH)2D3
Łagodna hiperkalcemia zazwyczaj nie daje objawów!
Co jest niebezpieczne? Powoli podnoszący się poziom wapnia może także nie dawać objawów, nawet przy znacznej hiperkalcemii!
Na początku może się pojawiać ogólne osłabienie, problemy z koncentracją, zwiększone pragnienie i zwiększone wydalanie moczu. Wraz ze wzrostem stężenia wapnia mogą występować zaparcia, brak apetytu, ból brzucha, nudności, wymioty, osłabienie mięśni, uczucie zmęczenia, senność.
Pierwszym objawem długotrwałej bezobjawowej hiperkalcemii może być kamica układu moczowego, a objawem ciężkiej hiperkalcemii może być ostre zapalenie trzustki. Jak widać objawy są nieswoiste i łatwo je przypisać zupełnie innym schorzeniom, przepracowaniu czy złej diecie. A w konsekwencji przeoczyć poważny problem.
UWAGA! Kontynuacja tematu w artykule: „Duże dawki witaminy D3 w leczeniu niektórych jednostek chorobowych”
Bibliografia:
- Niedobór witaminy D — rozpoznawanie i postępowanie w celu redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na cukrzycę, Ewa Żukowska-Szczechowska, Bartłomiej Kiszka, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Śląski Uniwersytet Medyczny,
- Anna Kempisty, Jan Kuś Hiperkalcemia i uszkodzenie nerek w przebiegu sarkoidozy – studium przypadku,
- Marta Myszka, Marian Klinger Immunomodulacyjne działanie witaminy D 24.06.2016,
- Ewa Marcinowska-Suchowierska, Paweł Płudowski Vit D3 toxicity Postępy Nauk Medycznych 28.11.2016,
- Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 Postępy Neonatologii 2018;24(1) praca zbiorowa zespołu ekspertów,
- Kurt A. Cannel, Matthew T. Drake Vitamin D in a cancer patient. Current Opinion in Supportive an Palliative Care 7(3):272-277 SEP 2013,
- The Vitamin D Deficiency Pandemic and Consequences for Nonskeletal Health: Mechanisms of Action. Michael F.Holick Molecular Aspects of Medicine 2008 Dec; 29(6): 361-368,
- A phase I/II dose-escalation trial of vitamin D3 and calcium in multiple sclerosis. J.M. Burton, S. Kimball, R. Vieth, A. Bar-Or, H.-M. Dosch, R. Cheung, D. Gagne, C. D’Souza, M. Ursell, P. O’Connor June 08, 2010; 74 (23) Articles Neurology,
- A review on potential roles of vitamins in incidence, progression, and improvement of multiple sclerosis
- Vitamin D and Multiple Sclerosis: A Comprehensive Review
- A pilot study assessing the effect of prolonged administration of high daily doses of vitamin D on the clinical course of vitiligo and psoriasis.
- Driving up the dose: implications for high-dose vitamin D Therapy
- Serum vitamin D level – the effect on the clinical course of psoriasis.
- High-Dose Vitamin D: Helpful or Harmful?
