Każda pojawiająca się na skórze zmiana powinna budzić niepokój. Liczba zachorowań na czerniaka wzrasta w okresie letnim, gdyż ciało jest szczególnie narażone na długotrwałe działanie promieni słonecznych. O tym, kiedy należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu i jakiego typu zmian nie zlekceważyć opowiedziała prof. dr hab. n. med. Irena Walecka, kierownik Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie.
Czym jest czerniak?
Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, który postępuje bardzo szybko, lecz na szczęście jest najrzadszym rodzajem raka występującego na skórze.
Liczba diagnozowanych czerniaków każdego roku wzrasta!
To nie tylko efekt zwiększonej liczby zachorowań, ale także skutek lepszej diagnostyki i świadomości społeczeństwa. Coraz więcej ludzi dzięki regularnym samobadaniom ciała zgłasza się do lekarzy pierwszego kontaktu w przypadku podejrzanych zmian skórnych.
Melanocyty i ich związek z powstawaniem czerniaka
Melanocyty to komórki wytwarzające i magazynujące barwnik. Znajdują się w postawnej warstwie naskórka, mieszkach włosowych i oczach.
Niekontrolowany rozrost komórek melanocytowych powoduje czerniaka.
Liczne znamiona melanocytowe, czyli znamiona atypowe zwiększają ryzyko wystąpienia czerniaka w przyszłości, dlatego każdą zmianę atypową należy wyciąć, by zminimalizować ryzyko rozwoju nowotworu.
Czerniak to nie tylko rak skóry – uwaga na oczy!
Czerniak oprócz skóry może także zaatakować błony śluzowe i naczyniowe oka, gałkę oczną oraz struktury mózgu, czyli opony mózgowe.
Pierwszym objawem czerniaka rozwijającego się w strukturach mózgu może być napad padaczki.
Jakie zmiany skórne mogą wskazywać na czerniaka?
Nazwa czerniak może być myląca, ponieważ zmiany nowotworowe nie zawsze mają czarną barwę.
Czerniak amelanotyczny nie ma ciemnego koloru. Zwykle jest to bladoróżowa kropka, która niczym nie wyróżnia się na tle innych zmian skórnych.
Odmiana amelanotyczna czerniaka jest najbardziej niebezpieczna – wygląda niepozornie i nie budzi niepokoju, przez co rozpoznaje się ją bardzo późno.
Rodzaje czerniaka
Wyróżnia się cztery główne typy czerniaka. Jedną z najczęstszych zmian nowotworowych jest czerniak szerzący się powierzchownie, który ma początek w znamionach barwnikowych, najczęściej atypowych. Znamię powiększa się i zmienia barwę, a dodatkowo może wystąpić obwódka zapalna.
Inną odmianą jest czerniak mający początek z plamy soczewicowatej. Ten rodzaj nowotworu ma łagodną postać i przewlekły przebieg. Bardzo często pojawia się w miejscach narażonych na częstą i długotrwałą ekspozycję na słońce – zwykle na twarzy, szyi i dłoniach.
Medycyna odnotowuje także przypadki czerniaka guzkowego, który jest łatwy do rozpoznania. Zwykle guzki osiągają średnicę 1-2 cm, mają ciemną barwę i mogą ulegać owrzodzeniu, a także krwawić. Rosną powoli i zazwyczaj mają dobre rokowania.
Z kolei najtrudniejszym do rozpoznania nowotworem skóry jest czerniak bezbarwnikowy, ponieważ nie zawiera barwnika lub posiada go bardzo mało, co świadczy o jego złośliwości.
Warto wiedzieć, że jednym z rodzajów jest też czerniak akralny, która rozwija się się pod paznokciem lub w jego okolicach.
UWAGA: Czerniak akralny niebezpiecznym rodzajem nowotworu w szczególności dla kobiet, które bardzo często wykonując manicure hybrydowy nie mają możliwości obserwowania tego, co dzieje się pod płytką paznokcia!
Czerniak – diagnostyka i rozpoznanie
Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest wywiad lekarski. Lekarz powinien wiedzieć się, gdzie znajdują się zmiany skórne, a także czy skóra pacjenta w dzieciństwie była oparzona.
Poparzenia w dzieciństwie zwiększają ryzyko zachorowania na czerniaka w dorosłym życiu.
Obecnie medycyna dysponuje dobrymi narzędziami diagnostycznymi, które pozwalają szybko rozpoznawać zmiany nowotworowe. Diagnostyka rozpoczyna się od dermoskopii, która umożliwia obejrzenie zmiany w dziesięciokrotnym powiększeniu. Jeśli istnieją wskazania do dalszej diagnostyki, wykonuje się wideodermoskopię, która pozwala z dużym prawdopodobieństwem określić, czy zmiana skórna to rzeczywiście czerniak.
Mikroskopia konfokalna w połączeniu z badaniem histopatologicznym może potwierdzić zachorowanie na czerniaka.
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na czerniaka
- nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, szczególnie w okresie dziecięcym,
- poparzenia słoneczne,
- znamiona atypowe,
- jasna karnacja,
- wiek powyżej 50. roku życia,
- obniżona odporność chorego,
- korzystanie z solarium i leczniczych promieniowań UVA,
- predyspozycje genetyczne,
- wcześniejsze nowotwory skóry,
- przebyte przeszczepy narządów poddawanych immunosupresji.
Czerniak. Jakie grupy wiekowe są najbardziej narażone na zachorowanie?
Czerniak najczęściej dotyka ludzi powyżej 50. roku życia, jednak może pojawić się niemalże w każdym wieku.
Czerniak bardzo rzadko występuje wśród małych dzieci, zwykle są to przypadki pojedynczych znamion.
Rozpoznawalność czerniaka jest zdecydowanie większa u kobiet, które baczniej obserwują swoje ciało, jednak warto wiedzieć, że to mężczyźni częściej umierają z powodu nowotworu skóry!
Czerniak a związek z innymi chorobami. Jaki przypadłości powodują wzrost ryzyka zachorowań?
Grupą osób narażonych na czerniaka są także pacjenci zmagający się z łuszczycą.
Naświetlanie metodą PUVA może być przyczyną rozwoju nowotworu.
Także pacjenci poddawani immunosupresji po przeszczepach szpiku, serca, wątroby są szczególnie narażeni na zachorowanie na czerniaka.
Immunosupresja powoduje obniżenie odporności i zaburzenie funkcji naprawczych układu immunologicznego.
Rozwój czerniaka może także wynikać z predyspozycji genetycznych, dlatego uważa się, że jest chorobą genetyczną.
Czerniak zdecydowanie częściej występuje u osób obciążonych genetycznie- gdy matka lub ojciec chorowali na ten rodzaj nowotworu.
Ryzyko zachorowania na czerniaka drastycznie wzrasta przy przypadłości skóry pergaminowej.
Skóra pergaminowa to zespół mutacji genetycznej, który powoduje brak mechanizmów naprawczych skóry.
Pacjenci ze skórą pergaminową muszą mieć stuprocentową fotoprotekcję, czyli całkowity brak słońca, ponieważ każda styczność z promieniami UV może powodować czerniaka!
Czerniak rozwija się w miejscu znamion, jednak nie zawsze!
60% przypadków czerniaka pojawia się niespostrzeżenie po powrocie z wakacji, dlatego bardzo ważne jest, aby w okresie letnim dokładnie obserwować swoje ciało. Każda budząca niepokój zmiana skórna powinna być skonsultowana z lekarzem rodzinnym!
Szybkie wykrycie czerniaka w stadium, w którym nie przekroczył jeszcze błony podstawnej pozwala na całkowite wyleczenie poprzez wycięcie zmiany.
Leczenie czerniaka.
Każda zmiana nowotworowa musi zostać wycięta, a biopsja umożliwia ocenę grubości i głębokości naciekania czerniaka.
Zmiany nowotworowe usuwa się wraz z marginesem tkanek niezmienionych.
Po wycięciu histopatolog ocenia rodzaj czerniaka, od czego zależy dalsze leczenie.
Jeśli czerniak jest w zaawansowanym stadium, oprócz wycięcia zmiany bada się również węzeł wartowniczy.
W zależności od lokalizacji czerniaka niekiedy bada się również naczynia limfatyczne w celu wykrycia ewentualnych przerzutów.
Jeśli badanie wykaże obecność komórek nowotworowych w węźle, pacjent zostaje zakwalifikowany do rozszerzonej terapii. Należy wykonać szereg badań: morfologię, próby wątrobowe, aktywność dehydrogenazy mleczanowej, rentgen klatki w dwóch projekcjach, USG jamy brzusznej oraz węzłów chłonnych, a nawet tomografię.
Praca dermatologa kończy się w momencie skierowania pacjenta na badanie węzła wartowniczego.
Dalszy etap leczenia uzupełniającego przebiega pod kontrolą onkologów i chirurgów onkologów.
Do podstawowych metod leczenia należy także immunoterapia związana z zastosowaniem blokady punktów kontrolnych układu immunologicznego, a także radioterapia i chemioterapia.
Profilaktyka czerniaka – co robić, by ustrzec się zachorowania?
Długotrwała ekspozycja na światło ultrafioletowe uszkadza DNA, co może być przyczyną zachorowania na nowotwór skóry.
Częste i długotrwałe przebywanie na słońcu może skutkować rozwojem czerniaka.
Bardzo ważne jest, aby chronić wrażliwą skórę dzieci i nie narażać ją na poparzenia słoneczne!
Szczególnie latem warto zadbać o przewiewny, ale zakrywający ciało ubiór, kapelusz lub czapkę, a także okulary i kremy z wysokim protektorem.
Zachowaj czujność, szczególnie latem!
Nawet drobna zmiany skórna powinna być niezwłocznie skonsultowana z lekarzem pierwszego kontaktu, którzy są odpowiednio przygotowani do zweryfikowania stopnia zagrożenia.
Im szybsze rozpoznanie czerniaka, tym lepsze rokowania i szansa na całkowite wyleczenie!
Czerniak – posłuchaj podcastu
Ten artykuł i podcast również mogą Cię zainteresować:Rak kolczystokomórkowy skóry – objawy, diagnostyka i leczenie.
Chemia, immunologiczne eksperymenty i naświetlanie promieniami Rentgena człowieka z rakiem skóry, doprowadzi jedynie do jego długiej, bolesnej śmierci! Szkoda, że autor artykułu zapomniał o tak istotnej kwestii, jaką jest poziom witaminy D w organizmie chorego oraz nie ma pojęcia o tym, że właśnie deficyt słońca, a tym samym wit D , jak również właściwa dieta (począwszy od czystej wody) są najważniejszymi czynnikami, nie tylko przy tym rodzaju nowotworu.
Nie zapomniał. Artykuł ten jest jedynie streszczeniem rozmowy (podcast/audycja) ze specjalistką. Oczywiście, że poziom witaminy D w organizmie, dbanie odpowiednie nawodnienie, różnorodna i bogato-odżywcza dieta, odpowiednia ilość snu, ruchu, czy też umiejętność odpuszczenia i codziennego relaksu są bardzo ważne. Wiemy o tym i odsyłamy do innych artykułów, bo sporo o tym piszemy. Psyche i Soma to jedność, jednakowo trzeba o nie dbać! Polecam tę rozmowę: https://radioklinika.pl/mikrobiota-jelitowa-jakie-dzialania-jej-szkodza-prowadzac-do-szkodliwej-dla-zdrowia-dysbiozy/