Zespół Raynauda i choroba Raynauda to dwie odrębne jednostki medyczne. Oba przypadki łączy objaw Raynauda, czyli napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk i stóp, pojawiający się pod wpływem zimna, emocji lub bez jednoznacznej przyczyny. Jak odróżnić chorobę od zespołu Raynauda oraz o tym, o jakich zagrożeniach może świadczyć objaw Raynauda rozmawiamy z dr hab. n. med. Ireną Walecką, kierownikiem Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala MSWiA w Warszawie, prof. CMKP, MBA, konsultantem wojewódzkim w dziedzinie dermatologii i wenerologii dla województwa mazowieckiego.
[aktualizacja: 03’2021]
Wysłuchaj audycji:
Nazwa choroby pochodzi od nazwiska francuskiego lekarza, Maurice’a Raynauda, który po raz pierwszy opisał tę przypadłość w 1862 roku.
Objaw Raynauda to zaburzenie polegające na wystąpieniu napadowego blednięcia, zasinienia, a następnie zaczerwienia skóry palców rąk i/lub stóp, niekiedy także nosa, płatków usznych i języka.
Jak rozpoznać objaw Raynauda?
Skóra początkowo przybiera biały kolor, który świadczy o niedokrwieniu, po czym zmienia barwę na niebieską – to efekt zastoju krwi. W końcowej fazie skóra staje się czerwona na skutek reaktywnego przekrwienia.
Zmiany koloru skóry wiąże się z wystąpieniem bólu i pieczenia, a wzrastająca temperatura miejsc dotkniętych objawem Raynauda powoduje dyskomfort.
Objaw Raynauda początkowo obejmuje mały obszar ciała, na przykład jeden palec. Stopniowo jednak rozprzestrzenia się i zwiększa obszar występowania. Zjawisko nie zawsze występuje symetrycznie, jednak jeśli objawy mają zaawansowane stadium, mogą pojawiać się na obu rękach lub stopach jednocześnie.
Objaw Raynauda występuje u około 5% populacji, z czego aż 90% z nich to młode kobiety poniżej 25. roku życia.
Warto wiedzieć, że objaw Raynauda zdecydowanie rzadziej dotyczy mężczyzn. Ma on jednak o wiele trudniejszy przebieg, postępuje zdecydowanie szybciej, a rokowania są gorsze niż w przypadku kobiet.
Objaw Raynauda – sygnał rozwijającej się choroby!
Zaburzenie pierwotne zwane jest chorobą Raynauda, której nie towarzyszą inne schorzenia. Z kolei zaburzenie wtórne to objaw towarzyszący innym chorobom. Są to schorzenia: układowe, naczyniowe i neurologiczne.
Objaw Raynauda najczęściej towarzyszy: twardzinie układowej, toczniowi rumieniowatemu układowemu, reumatoidalnemu zapaleniu stawów, zapaleniom skórno-mięśniowym, a nawet nowotworom!
Wygląd skóry jest odzwierciedleniem tego, co dzieje się wewnątrz organizmu, dlatego objaw Raynauda może wskazywać poważne schorzenia. Pojawienie się objawu Raynauda po 60. roku życia może wskazywać na chorobę nowotworową, najczęściej raka jajnika, żołądka oraz płuc.
Choroba Raynauda jest zaburzeniem pierwotnym, któremu nie towarzyszą inne objawy i schorzenia, natomiast zespół Raynauda to symptom innych chorób.
UWAGA: objaw Raynauda nie dotyczy tylko naczyń znajdujących się w obszarze występowania, lecz wszystkich naczyń w organizmie.
Objaw Raynauda. Dlaczego najpierw sinieją tylko pewne obszary ciała?
Zaburzenie naczynio-ruchowe, jakim jest objaw Raynauda, to nagły skurcz, po którym następuje zastój krwi, czyli blednięcie i przebielenie. Krew nie ma możliwości powrotu, dlatego pojawia się przekrwienie bierne i skóra przybiera niebiesko-fioletowy odcień.
Jeżeli objaw Raynauda występuje wielokrotnie i ma nawracający charakter, świadczy to o zapaleniu śródbłonka naczyń. Postępujący proces zapalny z czasem może doprowadzić do tego, że naczynia przestaną spełniać swoje funkcje.
Sztywnienie palców może zakończyć się owrzodzeniem paliczków (spowodowanym permanentnym procesem zapalnym), a nawet amputacją!
Niezwykle ważne jest, aby nie bagatelizować objawu Raynauda i skonsultować dolegliwości ze specjalistą. Lekarz wdroży odpowiednią farmakoterapię, która spowolni proces zapalny i pozwoli uniknąć przykrych oraz niebezpiecznych dla zdrowia konsekwencji.
Diagnostyka choroby i zespołu Raynauda
Diagnostyka objawu Raynauda obejmuje zestaw badań, które zleca się po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego. W przypadku określonych wskazań wykonuje się morfologię, badania OB i CRP oraz określa się przeciwciała przeciwjądrowe.
Najważniejszym badaniem jest jednak kapilaroskopia, która obrazuje stan kapilarów, czyli drobnych naczyń umiejscowionych wzdłuż wału paznokciowego.
Zalecenia i przeciwwskazania przy objawie Raynauda
Osoby, u których stwierdzono objaw Raynauda powinny bezwzględnie unikać ekspozycji na zimno, zaprzestać lub nie rozpoczynać leczenia antykoncepcyjnego i hormonalnego. Pacjenci powinni również wystrzegać się palenia papierosów, które zwęża kapilary oraz ograniczyć spożywanie napojów zawierających kofeinę.
Osoby dotknięte objawem Raynauda nie mogą wykonywać określonych zawodów. Powinny unikać pracy w chłodzie i zmiennych temperaturach, a także nie podejmować pracy przy urządzeniach wytwarzających wibracje m.in. młotach pneumatycznych.
Pacjenci z objawem Raynauda muszą także unikać grania na pianinie i perkusji oraz nie powinny korzystać z komór kriogenicznych.
Sposoby leczenia objawu Raynauda
Podstawową metodą leczenia i łagodzenia objawu Raynauda jest farmakoterapia, której rodzaj zależy od stopnia nasilenia objawów. Zastosowanie mają głównie leki naczyniowe – blokery kanału wapniowego, inhibitory fosfodiesterazy V i prostanoidy, które ułatwiają przepływ krwi, a także alfa-blokery.
Jeśli farmakoterapia nie przynosi efektów, zastosowanie mają zabiegi sympatektomii nerwów.
Niestety, operacyjne niszczenie nerwów w późniejszym czasie może skutkować przeczulicą. Skrajnie trudne przypadki objawu Raynauda zwykle towarzyszą chorobom układowym, dlatego zabiegi niszczenia nerwów we współczulnym układzie nerwowym są ostatecznością.
Leczenie objawu jest zawsze kompleksowe i obejmuje wszystkie schorzenia towarzyszące.
Czy wyleczenie choroby Raynauda jest możliwe?
Warto pamiętać, że całkowite wyleczenie choroby Raynauda, czyli zaburzenia pierwotnego jest niemożliwe. To schorzenie autoimmunologiczne, którego podłoże nie jest do końca znane.
Choroby Raynauda nie można wyleczyć, a jedynie łagodzić jej objawy.
Każda choroba układowa ma odrębne charakterystyczne cechy, przeciwciała oraz przebieg, a także charakterystyczne objawy. W przypadku pojawienia się pierwszych symptomów mogących sugerować objaw Raynauda należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, dermatologa lub reumatologa.
Objaw Raynauda – posłuchaj podcastu
Jak odróżnić chorobę od zespołu Raynauda oraz o tym, o jakich zagrożeniach może świadczyć objaw Raynauda rozmawialiśmy z dr hab. n. med. Ireną Walecką, kierownikiem Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala MSWiA w Warszawie, prof. CMKP, MBA, konsultantem wojewódzkim w dziedzinie dermatologii i wenerologii dla województwa mazowieckiego.
Sprawdź także >> Łuszczyca krostkowa – jakie są jej objawy i jak wygląda leczenie [podcast].
