Echokardiografia, inaczej echo serca lub USG serca, to badanie wykorzystujące fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości. Umożliwia obrazowanie serca, dzięki odbiciu ultradźwięków od badanych struktur wewnątrz ciała. O specyfice i korzyściach echokardiografii mówi nam dr hab. n. med. Tomasz Kukulski – kardiolog ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu.
[aktualizacja: 06’2020]
Jakiego typu badaniem jest echo serca?
Echo serca wykorzystuje zasadę odbitego echa. Wiązka ultradźwięków, generowana przez urządzenie zwane skanerem odbija się od struktur serca, co umożliwia jego obrazowanie. Wiązka analizowana jest na dwa sposoby: obrazuje struktury serca w ruchu, dając obraz w dwóch wymiarach oraz wykorzystuje wiązkę do oceny przepływów krwi w obrębie serca.
Echo serca obrazuje strukturę serca, jego budowę, funkcjonowanie komór, przedsionków i zastawek, a także pozwala wykryć ewentualne nieprawidłowości narządu. Echo serca umożliwia zobrazowanie ewentualnych wad zastawkowych serca!
Podstawowa diagnostyka serca
Osłuchowe badanie serca to podstawowa diagnostyka, z której lekarze nie rezygnują. Osłuchując serce można rozpoznać szmery generowane przez krew przepływającą np. przez nieszczelną lub zwężoną zastawkę. Ucho ludzkie rejestruje określone zjawiska akustyczne, które zostały już wcześniej odpowiednio opisane i zdefiniowane, co umożliwia określenie rodzaju wady.
Warto jednak pamiętać, badanie osłuchowe daje tylko wstępną i niepełną informację o sercu pacjenta. Bez wykonania echokardiografii nie można określić stopnia wady. Stwierdzenie szmeru nad sercem u osoby bezobjawowej będzie wskazaniem do wykonania echa serca, co pomoże ustalić przyczynę nieprawidłowych zjawisk osłuchowych.
Badanie osłuchowe jest pierwszym krokiem do wykonania bardziej szczegółowej diagnostyki echokardiograficznej.
Istnieją dwie metody badania echokardiograficznego:
- przezklatkowa,
- przezprzełykowa.
Echokardiografia uchodzi za metodę nieinwazyjną, jednak umieszczenie sondy w przełyku pacjenta łamie tę zasadę. Wywołuje dyskomfort, a nawet podrażnienia!
Badanie przezklatkowe to badanie ultrasonograficzne. Wykonuje się je w pozycji leżącej na lewym boku. U większości pacjentów mających prawidłowe ułożenie serca taka pozycja pozwala uzyskać lepsze okno akustyczne. Serce przemieszcza się w kierunku ściany klatki piersiowej, dzięki czemu staje się lepiej widoczne, a uniesiona i umieszczona pod głową ręka zwiększa dostępność przestrzeni międzyżebrowych.
„Aby uwidocznić serce za pomocą sondy ultradźwiękowej, sektor obrazowania musi być pozbawiony artefaktu, czyli niepożądanych sygnałów, stąd potrzeba uzyskania optymalnego okna akustycznego” – mówi prof. Tomasz Kukulski.
Echo serca a niepożądane zjawiska akustyczne
Jeśli wiązka ultradźwięków na drodze do struktur serca napotka inne struktury np. kostne lub tkankę płucną, ulegnie rozproszeniu. Uniemożliwi to pełne zobrazowanie serca. Pomocne w badaniu bywa także sterowanie oddechem pacjenta – badanie wykonywane na pełnym wydechu pozwala wyeliminować nieprawidłowe odbicia.
Rozruszniki serca mogą zakłócić badanie echokardiograficzne!
Uniesienie ręki pod głowę w przypadku osób z wszczepionym rozrusznikiem powoduje delikatne przemieszczenie urządzenia w górę. Puszka rozrusznika, którą implantuje się pod mięsień piersiowy większy znajduje się powyżej serca, na wysokości dużych naczyń, co nie zniekształca wyniku badania.
Trzeba wiedzieć, że elementy sztucznych zastawek i elektrody odbijają wiązkę ultradźwięków. Artefakty nie są jednak na tyle uciążliwe, by uniemożliwiać wykonanie badania. Mechaniczne protezy zastawkowe są stopami metali, dlatego są bardziej narażone na wystąpienie artefaktów niż w przypadku zastawek biologicznych.
Echokardiografia przezprzełykowa
Echokardiografia przezprzełykowa jest coraz bardziej popularna, ponieważ obrazowanie za pomocą sondy umieszczonej w przełyku, czyli w bliskim sąsiedztwie struktur serca. Umożliwia to uzyskanie bardzo czytelnego obrazu – wiązka generowana przez sondę nie napotyka żadnych przeszkód. Bardzo dobra jakość obrazowania 2D spowodowała rozwinięcie się obrazowania 3D z użyciem trójwymiarowej echokardiografii. Umożliwia badającemu ocenę struktur serca w trzech wymiarach w czasie rzeczywistym.
Badania przezprzełykowe to dynamicznie rozwijająca się gałąź echokardiografii. Dokładne obrazowanie struktur pozwala na monitorowanie wielu zabiegów kardiologicznych.
Echo serca pozwala na rozróżnienie wrodzonej lub nabytej wady serca.
Echokardiografia umożliwia ocenę, czy struktury serca są prawidłowe, a nawet kiedy powstały ewentualne nieprawidłowości narządu. Do wad nabytych zaliczamy te wywoływane przez czynniki zapalne oraz defekty związane z wiekiem pacjenta – wady wieku podeszłego wiążące się wapnieniem zastawek.
Leczenie onkologiczne. Jak na kondycję serca wpływa chemioterapia i radioterapia?
Pewna grupa chemioterapeutyków i radioterapia mogą mieć niekorzystny wpływ na pracę serca, a wykorzystanie chemioterapeutyków o działaniu kaliotoksycznym podczas leczenia wymaga od onkologa sprawdzenia w jakiej kondycji jest serce pacjenta.
Chorzy z niewydolnością serca lub chorobą niedokrwienną są pacjentami podwyższonego ryzyka, narażonymi na uboczne działanie chemioterapeutyków, dlatego powinni zostać objęci szczególną opieką lekarza.
Echokardiografia wykonywana jest już u noworodków. Nie ma żadnych danych świadczących o niekorzystnym wpływie echa serca na organizm dziecka. Badanie wykonuje się także kobietom ciężarnym chorującym na przypadłości kardiologiczne. Nie ma ograniczeń do wykonywania echokardiografii, a niekorzystne oddziaływanie ultradźwięków na płód może wystąpić tylko w przypadku długiego badania, co zdarza się bardzo rzadko.
Echo serca u osób zdrowych – jakie symptomy powinny skłonić do wykonania badania?
Bezpieczeństwo, niski koszt echokardiografii oraz szeroka dostępność badania powoduje, że echo serca wykonuje się także wśród osób zdrowych.
Wskazaniem do wykonania echa powinny być choroby układu sercowo-naczyniowego wśród najbliższej rodziny, a także chęć rozpoczęcia regularnego uprawiania sportu.
Regularne, intensywne uprawianie sportu wiąże się z tzw. fizjologiczną przebudową serca, czyli powiększeniem jego jam, zwiększeniem masy i pogrubieniem mięśnia sercowego, co może spowodować jego dysfunkcję, jeśli na przebudowę fizjologiczną nakłada się wrodzona choroba serca!
Podcast do wysłuchania
Więcej cennych informacji znajdziecie w podcaście.
