Udar krwotoczny mózgu nie bierze się znikąd!

Udar krwotoczny mózgu dotyka aż 10 tysięcy osób rocznie! To alarmujące dane. Czym jest udar krwotoczny, jakie są jego przyczyny i najczęstsze objawy wyjaśnia dr hab. n. med. dr Adam Kobayashi, neurologiem związanym z II Kliniką Neurologiczną Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

[aktualizacja: 11’2022]

Czym jest udar krwotoczny mózgu?

Udar krwotoczny to uszkodzenie mózgu spowodowane przez przyczynę naczyniową tj. przez niedokrwienie (zawał mózgu) lub przez krwawienie, powszechnie nazywane wylewem. W jego przebiegu dochodzi do krwotoku w obrębie mózgu lub przestrzeni płynowej otaczającej mózg. W konsekwencji powstaje pewnego rodzaju deficyt neurologiczny w postaci uszkodzenia pewnych obszarów odpowiedzialnych za m.in. koordynację ruchów, mowę i pracę narządów.

Wyróżnia się dwa rodzaje udarów: niedokrwienny i krwotoczny, który dzieli się na krwotok podpajęczynówkowy oraz krwotok śródmózgowy.

O udarze niedokrwiennym możecie posłuchać i przeczytać więcej w artykule: Udar niedokrwienny mózgu. Tu liczy się czas!

W trakcie krwotoku podpajęczynówkowego dochodzi do wylewu krwi do przestrzeni podpajęczynówkowej, czyli przestrzeni przymózgowej, z kolei podczas krwotoku śródmózgowego (tzw. udaru krwotocznego) krew wylewa się bezpośrednio do mózgu.

Udar krwotoczny – najczęstsze przyczyny i objawy

Przyczyny udaru krwotocznego bardzo często są zbieżne z przyczynami udaru niedokrwiennego. Czynnikami ryzyka są przede wszystkim:

1. nadciśnienie tętnicze
2. cukrzyca
3. nadużywanie substancji pobudzających, takich jak amfetamina i kokaina.

Za przyczyny udaru krwotocznego uznaje się także nieprawidłowości w budowie naczyń – wszelkiego rodzaju naczyniaki oraz tętniaki, które mogą skutkować zarówno krwotokiem podpajęczynówkowym, jak i krwotokiem śródmózgowym.

Tętniaki mogą poważnie zagrażać zdrowiu i życiu – nieleczony i pęknięty tętniak w 50% przypadków kończy się zgonem!

Tętniak mózgu to poważna i ciężka przypadłość, która wymaga jak najszybszej interwencji medycznej. Pęknięte tętniaki leczy się na dwa sposoby: metodą wewnątrzczaszkowej embolizacji lub poprzez operacyjne klipsowanie.

Objawy udaru niedokrwiennego i krwotocznego są bardzo zbliżone. Podczas udaru krwotocznego dolegliwości są  jednak bardziej nasilone, częściej występują bóle głowy, wymioty, zaburzenia świadomości i utrata przytomności. 

Najczęstszym objawem udaru mózgu jest przede wszystkim niedowład połowiczny dotyczący jednej połowy ciała (ręki, nogi itd.), niedowład twarzowy, gdy dochodzi do charakterystycznego opadania kącika ust. Mogą wystąpić również zaburzenia mowy oraz zaburzenia czucia, zaburzenia widzenia, ból i zawroty głowy.

Co robić w przypadku podejrzenia udaru krwotocznego?

W przypadku udaru krwotocznego wszystkie objawy pojawiają się SZYBKO i NAGLE. Pacjent w ciągu kilkunastu sekund przestaje mówić, nie porusza kończynami (jednostronnie) i często traci przytomność. Mózg bardzo szybko zostaje zalany krwią, co może mieć fatalne konsekwencje dla zdrowia i życia chorego!

Szybka reakcja może uratować życie!

W przypadku podejrzenia udaru należy bezzwłocznie wezwać pogotowie. Przed przyjazdem karetki należy odpowiednio zabezpieczyć chorego, aby ograniczyć ryzyko innych zdarzeń, które mogą pogorszyć jego stan. Jeśli chory wymiotuje, trzeba ułożyć go w pozycji bocznej bezpiecznej, co pozwoli uniknąć zachłyśnięcia.

Co dzieje się z chorym po przywiezieniu go do szpitala?

Po przewiezieniu do szpitala wykonuje się rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową. To badania, które pozwalają określić, co jest przyczyną stanu pacjenta – podobne objawy może dawać również guz mózgu. Niezwykle ważne jest także określenie rodzaju udaru – niedokrwiennego lub krwotocznego, ponieważ każdy z nich wymaga nieco innych metod leczenia. W przypadku udaru krwotocznego lekarz musi także zdiagnozować, czy ma do czynienia z krwotokiem śródmózgowym. czy podpajęczynówkowym.

Sposób leczenia zależy rodzaju udaru!

W przypadku krwotoku śródmózgowego leczenie chirurgiczne polegające na usuwaniu krwiaka poprzez otwarcie czaszki jest bezzasadny. Skuteczną terapią jest intensywne monitorowanie stanu pacjenta w oddziale udarowym. Leczenie krwotoku śródmózgowego polega przede wszystkim na fachowej opiece i wczesnej rehabilitacji, polegającej głównie na zapobieganiu obrzękowi mózgu i innym powikłaniom.

Szybko wdrożona rehabilitacja i odpowiednia opieka poprawia rokowania pacjenta po udarze.

Warto wiedzieć, że nie istnieją leki, które zatrzymałaby krwawienie i spowodowały wchłonięcie się krwiaka. Niekiedy stosowanie leków zwiększających krzepliwość krwi w celu zatrzymania krwawienia może zmniejszyć ognisko krwotoczne. Nie ma to jednak wpływu na rokowania pacjenta, a w niektórych przypadkach może wręcz zwiększyć ryzyko zakrzepicy (zakrzepica żylna, zatorowość płucna)! W przypadku krwotoku podpajęczynówkowego leczenie polega na zabezpieczeniu tętniaka, który spowodował wylew krwi.

Jakie jest niebezpieczeństwo wystąpienia ponownego udaru krwotocznego?

Nawrotowość  w przypadku udaru krwotocznego jest dość wysoka i sięga nawet 40% w ciągu 5 lat. Z tego względu niezwykle ważne jest, aby leczyć  i minimalizować wszystkie czynniki ryzyka – przede wszystkim nadciśnienie tętnicze i cukrzycę, aby nie dopuścić do kolejnego incydentu!

Skutki udaru krwotocznego niestety nie cofają się! Uszkodzenia spowodowane przez wylaną krew pozostają na całe życie – tkanka ulega trwałemu zniszczeniu i nie regeneruje się. Warto wiedzieć, że w przypadku każdego udaru może dojść do tzw. zjawiska plastyczności mózgu, czyli przejmowania funkcji. Tkanki nieuszkodzone okolicy mózgu mogą po części przejmować funkcje obszarów, które zostały uszkodzone.

To znaczy, że mózg zapamiętuje czynności swoich sąsiadujących komórek? Tak, prawdopodobnie polega to na wytrenowaniu. Nie dochodzi do tego samoistnie tylko oparte jest o to proces rehabilitacji. Pozwala to na powrót chorego do pewnej sprawności.

Zwykle hospitalizacja chorego po udarze krwotocznym 1-2 tygodnie. Chorego można i trzeba bardzo szybko „uruchamiać”. Z reguły pacjent wymaga dalszej rehabilitacji w ośrodku specjalistycznej rehabilitacji poudarowej. Niestety tego typu ośrodków jest wciąż zbyt mało.

Rehabilitacja to szansa na samodzielność i powrót do sprawności pacjenta.

Osoba, która uległa udarowi krwotocznemu ma szansę na powrót do normalnego życia, jednak wymaga to intensywnej i długiej rehabilitacji. Im wcześniej wdrożona, tym większe szanse na lepsze funkcjonowanie pacjenta. Jeśli chory wróci do domu i nie będzie rehabilitowany, może szybko umrzeć z powodu powikłań takich jak: zapalenie płuc, odleżyny, infekcje dróg moczowych i zakrzepica żylna. Z tego względu nie wolno przerywać rehabilitacji po zakończonym pobycie w szpitalu!

Podcast do wysłuchania

Gościem Radiokliniki był dr hab. n. med. Adam Kobayashi, specjalista neurolog z II Kliniki Neurologicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii. Był stażystą w Klinice Neurologii Uniwersytetu w Edynburgu w Wielkiej Brytanii i Klinice Neurologii Uniwersytetu w Kioto w Japonii. Autor i współautor kilkudziesięciu prac naukowych opublikowanych w takich czasopismach jak: Lancet, Lancet Neurology, Stroke i European Journal of Neurology. Dr Adam Kobayashi jest również członkiem Światowej i Europejskiej Organizacji Udarowej, Europejskiego Towarzystwa Neurologicznego Europejskiej Federacji Towarzystw Naukowych. Pełni w nich funkcję sekretarza Panelu Naukowego Udaru Mózgu, Polskiego Towarzystwa Neurologicznego i Stowarzyszenia na Rzecz Dobrej Praktyki Klinicznej w Polsce.

Sprawdź także >> Zioła na lęk.