Fitoterapia zaburzeń lękowych – przewodnik po roślinach leczniczych

Nerwica to lęk, który potrafi towarzyszyć człowiekowi codziennie, mocno ograniczając normalne funkcjonowanie. Bywa, że atakuje też znienacka, czego efektem są ataki paniki. Jak mawiał ojciec Klimuszko, zakonnik i ceniony fitoterapeuta, „histeria to nie kaprys, lecz ciężka nerwicowa choroba. Trzeba ją leczyć z powagą i starannie”. W ziołolecznictwie znane są i od wieków stosowane zioła, mające potencjał terapeutyczny w leczeniu nerwicy. My przyjrzymy się tym roślinom leczniczym, których właściwości potwierdzają współczesne badania. 

Czym jest strach, a czym lęk?

Zanim przejdziemy do omawiania możliwości fitoterapii w zaburzeniach lękowych, wyjaśnijmy sobie kilka pojęć. Prawdopodobnie każdy z nas odczuwał w swoim życiu zarówno strach, jak i lęk. Między tymi dwoma stanami jest dość istotna różnica. 

Lęk może być uogólniony, czyli charakteryzować się stałym stanem napięcia, podprogowym oczekiwaniem, że zdarzy się coś złego. Taki stan może być raz słabszy, innym razem mocniejszy, może wycofywać się i powracać. Jeśli takie sytuacje zdarzają się często lub trwają zbyt długo, wywołują w końcu objawy psychiczne, takie jak m.in. brak koncentracji, zapominanie o ważnych sprawach, natłok nieprzyjemnych myśli, niemożność relaksacji, napięciowe bóle głowy. Do tego dochodzą objawy somatyczne, takie jak na przykład zawroty głowy, pocenie się, przyspieszone tętno, wzmożone napięcie mięśni, zaburzenia ze strony układu pokarmowego oraz problemy ze snem, które mogą przerodzić się w bezsenność.

Czasami może pojawić się także lęk napadowy (atak paniki), który jest stanem nagłym. Takiemu nagłemu niepokojowi towarzyszy często pobudzenie ruchowe, drżenie, przyspieszone tętno, wzrost ciśnienia krwi, wrażenie duszenia i ściskania w klatce piersiowej, suchość w jamie ustnej, nudności lub inne dolegliwości gastryczne, drętwienie lub swędzenie ciała. Po przejściu ataku lęku pacjent jest bardzo osłabiony i potrzebuje czasu, by dojść do siebie.

Niektórzy ludzie zmagają się z lękami fobijnymi. Przykładem może być agorafobia (lęk na otwartej przestrzeni), klaustrofobia (lęk w zamkniętej przestrzeni), akrofobia (lęk wysokości) czy fobie społeczne, takie jak lęk przed wyjściem z domu czy publicznym zabieraniem głosu.

Czasami w przebiegu zaburzeń lękowych chory ma zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, czyli inaczej nerwicę natręctw. Pacjent odczuwa przymus wykonywania pewnych czynności, by zmniejszyć napięcie wewnętrzne. Może to być natrętne mycie rąk, obgryzanie paznokci, obrywanie skórek przy paznokciach, kręcenie młynka palcami, wielokrotne sprawdzanie, czy jakaś czynność została wykonana (np. kilkukrotne zamykanie i otwieranie drzwi).

Istnieją także poważne stany lękowe, które powstały po wielkich psychicznych urazach i traumach. Takie stany szoku są bardzo trudne do leczenia.

Powyższe zagadnienia omawiamy dokładnie w artykule oraz podcastach: Zaburzenia lękowe (nerwica) – jak sobie z nią radzić?.

Objawy somatyczne u osób zmagających się z nerwicą

Zaburzenia lękowe mogą się manifestować u pacjentów fizycznymi dolegliwościami, takimi jak:

• ból brzucha;
• problemy z trawieniem;
• nudności;
• wzdęcia i gazy;
• odbijanie lub wymioty;
• częste lub luźne stolce;
• niesmak w ustach, obłożony język;
• krótki oddech, męczliwość i bóle w klatce piersiowej;
• dolegliwości podczas oddawania moczu lub jego częste oddawanie;
• dyskomfort w obrębie narządów płciowych;
• pobolewania rąk lub stóp oraz stawów;
• nieprzyjemne wrażenie drętwienia, mrowienia lub swędzenia.

Jak widać, wachlarz objawów jest dość szeroki. Powyższe symptomy mogą sugerować istnienie jakiejś fizycznej choroby, ale być także wywoływane i spotęgowane przez towarzyszący nam lęk. Pacjenci zgłaszają się do lekarzy różnych specjalności i często szeroko zakrojone badania nie wykazują nic niepokojącego. Wbrew pozorom to nie uspokaja, narasta natomiast lęk przed nieznaną chorobą, której nie udaje się zdiagnozować. Trzeba przerwać to błędne koło.

Jak radzić sobie z lękiem?

Psychoterapia jako sposób leczenia lęku poparta jest spójnymi, dobrej jakości danymi pochodzącymi z badań klinicznych. Szczególnie dobrze wypada w badaniach terapia poznawczo-behawioralna. Co ważniejsze, wielu badaczy uznaje, że może ona być równa w sile działania farmakoterapii. Terapia ta uczy chorego zmieniać schematy myślowe, pomaga mu w osiąganiu stanu głębokiej relaksacji oraz pozwala zmniejszyć wrażliwość na czynniki prowokujące wystąpienie lęku. Jest to leczenie indywidualne, dopasowane do stanu i potrzeb chorego.

Dane naukowe pokazują także, że muzykoterapia, aromaterapia, akupunktura i masaż są pomocne w przypadku lęku. Oceniano je przy okazji badania stanów lękowych w określonych stanach chorobowych, a nie w izolowanym lęku uogólnionym, zawsze jednak można komplementarnie włączyć tego typu terapie. Nie zaszkodzą one pacjentowi, a mają kojące działanie i poprawiają pracę układu nerwowego. Aktywność fizyczna jest także bardzo ważnym elementem terapii zaburzeń lękowych. 

W psychiatrii w leczeniu stanów lękowych najczęściej stosuje się inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI). Poza tym przepisywane są także neuroleptyki i benzodiazepiny, które mogą przyspieszyć usuwanie objawów lękowych, wiążą się jednak z możliwością uzależnienia pacjenta. Nie przynoszą też poprawy w leczeniu długoterminowym. 

Historia stosowania roślin w leczeniu zaburzeń lękowych

W ziołolecznictwie znane są i od wieków stosowane zioła, mające potencjał terapeutyczny w leczeniu nerwicy. Do leczenia stanów lękowych możemy wybrać surowce o działaniu uspokajającym i nasennym, których stosowanie przynosi nam wyciszenie i odprężenie. Są to na przykład: korzeń kozłka lekarskiego, liść melisy, ziele męczennicy, szyszki chmielu, kwiat lawendy oraz stosowane przeciwdepresyjnie ziele dziurawca. 

Nie wszystkie z nich wykazują co prawda działanie przeciwlękowe potwierdzone badaniami klinicznymi, natomiast ich stosowanie w terapii zaburzeń lękowych wynika z wielowiekowej tradycji i wieloletnich obserwacji efektów stosowania w medycynie tradycyjnej. Poza tym zioła wydają się mieć lepszy profil korzyści do ryzyka w porównaniu ze standardowymi opcjami farmakologicznymi. Miejmy nadzieję, że naukowcy prowadzić będą więcej dobrze zaprojektowanych badań nad wykorzystaniem roślin leczniczych w zaburzeniach lękowych, co może przynieść konkretne korzyści dla pacjentów.

Przykładowo, ojciec Andrzej Klimuszko, zakonnik i słynny zielarz twierdził, że histeria to nie kaprys, lecz ciężka nerwicowa choroba. Trzeba ją leczyć z powagą i starannie. Skomponował poświęconą zaburzeniom lękowym mieszankę ziół i nazwał ją Histeria. Obecnie na rynku dostępny jest nasz ziołowy preparat Harmonix, którego skład bazuje na recepturze słynnego zielarza. W ziołowej mieszance znalazły się m.in. działające uspokajająco: kwiat lawendy, szyszka chmielu, liść melisy, korzeń kozłka lekarskiego i korzeń arcydzięgla. 

Ojciec Grzegorz Sroka z kolei twierdził, że zasadniczą metodą leczenia nerwic jest psychoterapia, a w proponowanej przez siebie mieszance na nerwicę uwzględnił m.in. zioła, takie jak liść melisy, szyszki chmielu, korzeń kozłka, ziele dziurawca i korzeń arcydzięgla. 

Wykorzystanie roślin w leczeniu zaburzeń lękowych

Obecnie, aby surowiec zielarski stał się rekomendowanym lekiem w konkretnej chorobie, wymagane są badania kliniczne. Na ich podstawie możliwe staje się dokładne określenie m.in:

• odpowiedniego dawkowania, 
• mechanizmu działania, 
• farmakokinetyki, 
• farmakodynamiki, 
• interakcji z lekami, 
• skutków ubocznych. 

Badań nad surowcami roślinnymi jest niestety niezmiernie mało. Te dostępne wskazują jednak na leki ziołowe, które mogą być przydatne w łagodzeniu lęków i depresji. Mamy też nadal do dyspozycji wielowiekową tradycję stosowania konkretnych surowców zielarskich. Możemy posiłkować się wiedzą zawartą w farmakopeach oraz książkach zielarskich uznanych autorów. 

W tym artykule przybliżymy zioła, które mogą wspomagać terapie zaburzeń lękowych, a ich działanie potwierdzone zostało badaniami. Zioła, chociaż słabsze w działaniu niż leki, mogą stanowić dobre wsparcie dla osób zmagających się z tymi stanami. Nie bez znaczenia jest fakt, że preparaty ziołowe nie mają tylu skutków ubocznych co leki. Poza tym nie pojawia się w ich przypadku tzw. efekt odstawienia, czyli pogłębienia objawów po zaprzestaniu leczenia. 

Kava kava (Piper methysticum)

Kava kava, czyli pieprz metystynowy i wyizolowane z niego związki, stosowana jest często w fitoterapii zachodniej. To właśnie ten surowiec jest opisywany jako zioło o działaniu szczególnie ukierunkowanym na leczenie lęku.

Surowcem leczniczym jest tu wysuszone kłącze, które zawiera nie mniej niż 3,5% kawapironów. Oprócz kawapironów roślina zawiera także kawalaktony, barwniki chalkonowe i flawokawiny oraz nieco olejku eterycznego, stigmasterol i śladowe ilości alkaloidów N-cinamomylo-pirolidynowych.

To głównie za sprawą kawapironów roślina ma działanie uspokajające i przeciwlękowe. Zmniejszają one także napięcie mięśni, działają przeciwdrgawkowo i rozkurczająco, przeciwbólowo i miejscowo znieczulająco.

Kava kava – wskazania do stosowania, dawkowanie

W krajach zachodnich zarejestrowane są jako leki ekstrakty oraz wyizolowane związki czynne z pieprzu metystynowego. Mamy wtedy do czynienia z dokładnie zbadanym i standaryzowanym preparatem, a dawkowanie jest ściśle określone w ulotce danego medykamentu. 

W Polsce spotkać możemy sproszkowany surowiec oraz suplementy diety w kapsułkach. Tu już pewność składu zależy od uczciwości producenta.

Główne wskazania terapeutyczne to:

• leczenie lekkich do umiarkowanie ciężkich stanów lękowych (nerwica lękowa),
• wsparcie w przewlekłych sytuacjach stresowych,
• łagodzenie napięcia psychicznego o lżejszym nasileniu,
• łagodzenie trudności w zasypianiu.

Kava kava – dawkowanie

Dawkowanie preparatów leczniczych jest jasno określone na ulotce. W przypadku sproszkowanego surowca czy suplementu diety powinniśmy przyjąć, że jednorazowa dawka dla dorosłej osoby nie powinna zawierać więcej niż 60–120 mg kawapironów, a dawka dobowa to 3 razy 120 mg kawapironów. Na początku warto zaczynać od dawek mniejszych niż 100 mg kawapironów. Nie stosujemy surowca u dzieci poniżej 12. roku życia. Kuracja trwa zwykle miesiąc, nie powinniśmy przeciągać jej powyżej dwóch miesięcy.

Kava kava – środki ostrożności, przeciwwskazania

Kava kava ma na tyle mocne działanie, że zalecana jest ostrożność w jej stosowaniu w terapiach długoterminowych. Zbyt długie przyjmowanie preparatów z Piper methysticum może prowadzić do pojawienia się objawów ubocznych, takich jak brak apetytu, ataksje, biegunki, zażółcenie skóry i inne zmiany skórne. 

Używanie zbyt dużych dawek kava kava w dłuższym czasie może powodować objawy przewlekłego zatrucia, takich jak wychudzenie, przewlekłe zapalenie spojówek, zaburzenia koordynacji ruchowej, nadciśnienie w krążeniu płucnym i zmiany w morfologii. 

Z powyższych względów nie poleca się tego zioła pacjentom z chorobami wątroby, kobietom w ciąży i karmiącym oraz dzieciom poniżej 12. roku życia. Ze względu na możliwość wystąpienia zaburzeń wzroku oraz zmiany w czasie reakcji nie powinno się prowadzić samochodu.

Mimo powyższych zastrzeżeń preparaty z kava kava uznawane są za bezpieczne.

Kava kava – możliwe interakcje z lekami

Powinniśmy unikać stosowania kava kava wspólnie z lekami takimi jak:

• beta-blokery,
• leki przeciwdepresyjne,
• środki psychotropowe,
• barbiturany,
• leki przeciwmigrenowe,
• inne leki działające na ośrodkowy układ nerwowy,
• leki potencjalnie hepatotoksyczne,
• alkohol.

Kava kava – co mówią badania nad rośliną?

Do badań klinicznych użyty został konkretny standaryzowany produkt – ekstrakt kava WS 1490. Dawkowanie dzienne wahało się od 150 mg do 300 mg. W grupie leczonej w porównaniu z grupą otrzymującą placebo badacze zauważyli zmniejszenie lęku wg skali Hamiltona (testu stosowanego w psychiatrii, składającego się z punktowanych pytań). Preparat był dobrze tolerowany i naukowcy uznali, że jest on skutecznym i bezpiecznym sposobem leczenia niepsychotycznych zespołów lękowych.

Z kolei w innym badaniu pacjenci z uogólnionym zaburzeniem lękowym zostali podzieleni na trzy grupy. Pacjenci z grupy pierwszej otrzymywali 400 mg wyciągu kava-kava LI 150, pacjenci z grupy drugiej lek buspiron, a pacjenci z grupy trzeciej lek opipramol. Badanie trwało 8 tygodni. Okazało się, że we wszystkich grupach uzyskano podobne wyniki w redukcji lęku (75% pacjentów). Doprowadziło to badaczy do wniosku, że preparat pieprzu jest dobrze tolerowany i tak samo skuteczny jak leki.

Poza oceną efektu przeciwlękowego naukowcy zbadali ewentualną hepatotoksyczność ekstraktu. Stwierdzono, że wodny ekstrakt jest bezpieczny, bez poważnych działań niepożądanych i bez klinicznej hepatotoksyczności. 

Kava kava wydaje się równie skuteczna w przypadkach, gdy lękowi towarzyszy depresja. Badacze postulują dalsze badania z racji tego, że ekstrakty z rośliny wydają się warte rozważenia jako lek pomagający pacjentom radzić sobie z lękiem.

Lawenda lekarska (Lavandula officinalis Chaix.)

Surowcem zielarskim są kwiaty lawendy, które wykazują działanie uspokajające i nasenne oraz rozluźniające psychicznie. Działają też dobroczynnie na układ pokarmowy, czyli wydzielanie soków trawiennych, perystaltykę i mikrobiotę jelitową. Zawarty w nich olejek lawendowy jest w działaniu silniejszy – zmniejsza stany niepokoju i napięcie nerwowe oraz ułatwia zasypianie.

W sklepach zielarskich i aptekach możemy dostać (do stosowania wewnętrznego):

• suszony kwiat lawendy – zioła do zaparzania;
• gotowe ekstrakty z kwiatów lawendy w postaci kapsułek lub kropli;
• preparaty zawierające mieszanki ziołowe w kapsułkach lub płynach, których jednym ze składników jest ekstrakt z lawendy;
• olejek lawendowy do stosowania wewnętrznego.

Poza tym do stosowania zewnętrznego znajdziemy hydrolaty z lawendy, jest ona składnikiem wielu kosmetyków. Do aromaterapii i balneoterapii można nabyć czysty olejek lawendowy.

Kwiaty lawendy – co mówią wyniki badań?

Badania prowadzono nad gotowym preparatem zawierającym olejek lawendowy. W pierwszym z nich badacze uzyskali potwierdzenie tezy, że preparat ten jest lepszy niż placebo w działaniu przeciwlękowym. Stwierdzili, że olejek lawendowy ma klinicznie istotne działanie przeciwlękowe, wpływa na uspokojenie i łagodzi zaburzenia snu związane z lękiem. 

Następnym krokiem były badania, które porównywały działania olejku lawendowego z działaniem leków stosowanych w terapii lęku, takich jak paroksetyna i lorazepam. Okazało się, że wyniki pacjentów są porównywalne, ale za to mniejsza była ilość działań niepożądanych towarzyszących leczeniu.

W dwóch różnych badaniach do tradycyjnego leczenia citalopramem lub imipraminą dodano preparaty z lawendą (napar lub nalewka). Badacze zauważyli, że zwiększa to skuteczność leczenia, a poprawa w stanie pacjentów jest wyraźniejsza oraz następuje szybciej.

Kwiaty lawendy – możliwe interakcje z lekami

Jeśli bierzemy leki uspokajające lub nasenne, to przed zastosowaniem lawendy trzeba skonsultować się z lekarzem. Efekt leczniczy takiego połączenia może być bowiem mocniejszy niż przy stosowaniu samego leku chemicznego.

Przeciwwskazania

Olejku lawendowego nie powinny stosować doustnie osoby ze zdiagnozowanym stanem zapalnym żołądka i jelit oraz z chorobą wrzodową. Jako że olejki są substancjami silnymi, to unikamy ich stosowania także u osób z chorobami wątroby i nerek. Nie zaleca się ich także dla kobiet w ciąży i karmiących.

 Męczennica cielista (Passiflora incarnata L.)

Męczennica cielista, czyli passiflora, to roślina od wielu lat tradycyjnie stosowana jako środek przeciwlękowy i poprawiający sen. 

Surowcem zielarskim jest ziele i kwiat męczennicy. W sklepach zielarskich i aptekach możemy dostać suszone ziele męczennicy oraz ekstrakty w formie herbatek, syropów, kropli, kapsułek czy tabletek.

Męczennica cielista – dawkowanie

Jednorazowa dawka suszonego ziela męczennicy to około 2 g, a dobowa 8 g. Dawkowanie preparatów gotowych, w których znajdują się ekstrakty z ziela, podaje producent – mogą się różnić ze względu na rodzaj i siłę użytego ekstraktu.

Niestety, niezbyt często projektowano badania kliniczne, żeby naukowo potwierdzić działanie przeciwlękowe rośliny na ludziach, choć wiele badań na modelu zwierzęcym wskazuje na takie jej działanie.

Jednakże naukowcy wykazali w badaniach klinicznych statystycznie istotne zmniejszenie odczuwania lęku przedoperacyjnego u pacjentów oczekujących na interwencję chirurgiczną. Dodatkowo jedno z badań porównywało siłę działania przeciwlękowego ekstraktu z Passiflora incarnata L. oraz leku oxazepam. Okazało się, że nie było różnic między grupami pacjentów, natomiast w grupie biorącej lek zanotowano więcej objawów ubocznych. Podobnie wypadło porównanie passiflory z lekiem przeciwdepresyjnym – sertraliną.

Męczennica cielista – możliwe interakcje z lekami 

Passiflora jest rośliną o silnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), dlatego należy zachować szczególną ostrożność, przyjmując ją z lekami o podobnym profilu działania, oraz nie należy jej łączyć z alkoholem.

Kozłek lekarski (Valeriana officinalis L.)

Surowcem leczniczym jest korzeń kozłka lekarskiego.

W sklepach zielarskich można kupić surowiec pod postacią:

• suszonego korzenia kozłka – zioła do zaparzania;
• leków i suplementów zawierających ekstrakt z korzenia kozłka;
• kropli walerianowych;
• mieszanych preparatów ziołowych zawierających ekstrakt z kozłka w połączeniu z ekstraktami innych ziół.

Kozłek lekarski – dawkowanie

Suszony korzeń kozłka możemy spożywać w jednorazowej dawce 2–3 g w postaci naparu kilka razy dziennie. Dawka dobowa to około 10 g korzenia. Gotowe ekstrakty w formie kapsułek czy kropli mają podane na ulotce dokładne dawkowanie.

Kozłek lekarski jest znany od dawna jako środek na uspokojenie i ułatwiający zasypianie. Główne działanie przypisuje się zawartym w nim walepotriatom oraz olejkowi eterycznemu. Walepotriaty osłabiają też stany niepokoju, uczucie lęku i zagrożenia.

Aby potwierdzić działanie przeciwlękowe w małym badaniu klinicznym, pacjentom z zaburzeniami lękowymi podawano ekstrakt z korzenia kozłka bądź lek diazepam. Działanie przeciwlękowe obu interwencji było podobne. W innym badaniu naukowcy wykazali, że podobne korzyści i profil działań niepożądanych mają ekstrakty z kozłka i lek oxazepam.

Kozłek lekarski – interakcje

Trzeba zachować ostrożność, stosując kozłek z lekami działającymi uspokajająco i przeciwdrgawkowo, z lekami przeciwdepresyjnymi i przeciwlękowymi, ponieważ wzmacnia ich działanie. Leki przeciwbólowe, β-blokery oraz znieczulające miejscowo oddziałują z kozłkiem lekarskim, co potęguje uspokajające działanie tego ziela.

Kozłek lekarski – środki ostrożności

Kozłek nie powoduje nadmiernej senności u ludzi go stosujących, jednak może nieco osłabiać czujność. W związku z tym należy zachować ostrożność, prowadząc samochód lub obsługując urządzenia wymagające koncentracji.

W badaniach nie zauważono działań toksycznych kozłka stosowanego w normalnych dawkach. Używanie przez długi czas dużych dawek może powodować drżenie, bóle głowy, zaburzenie czynności serca, pobudzenie czy bezsenność.

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.)

Surowcem zielarskim jest ziele dziurawca. W aptekach i sklepach zielarskich można dostać zarówno suszone ziele, jak i gotowe preparaty z ekstraktami. Jeśli chcemy, aby taki preparat działał uspokajająco, przeciwdepresyjnie czy właśnie przeciwlękowo, musi on zawierać określone składniki rośliny.

Ziele dziurawca ma przed naukowcami jeszcze wiele tajemnic. Zawiera ono bowiem szerokie spektrum związków czynnych. Jego działanie różni się w zależności od rozpuszczalnika użytego do ekstrakcji. 

Wyciągi wodne (w tym napary) stosuje się w chorobach przewodu pokarmowego, a także spazmolitycznie na drogi moczowe oraz wzmacniająco na naczynia krwionośne. 

Wyciągi olejowe i alkoholowe lub sproszkowane ziele dziurawca zawierają hyperycynę, a także pochodne ksantonu i floroglucyny. Dzięki tym składnikom aktywnym działają uspokajająco, przeciwdepresyjnie, łagodzą stany obniżenia nastroju, zmniejszają niepokój, drażliwość i napięcie nerwowe.

Takie gotowe preparaty znajdziemy w sprzedaży jako:

• kapsułki i tabletki z ekstraktami z zioła
• nalewkę z dziurawca – Intractum Hyperici

Ziele dziurawca – dawkowanie

Średnia dzienna dawka surowca do użytku wewnętrznego to 2–4 g lub taka ilość ekstraktu, która zawiera 0,2–1 mg hyperycyny. Preparatów gotowych należy używać zgodnie z ulotką przygotowaną przez producenta.

Dziurawiec – środki ostrożności i działania niepożądane

Do obserwowanych działań niepożądanych preparatów zawierających hyperycynę (napar jej nie zawiera) należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, uczucie zmęczenia, zaburzenia snu, świąd skóry i nadwrażliwość na promieniowanie UV.

Może się zdarzyć, że jesteśmy na dziurawiec uczuleni. Niestety, nie można tego przewidzieć. Wtedy musimy zrezygnować z tej terapii. 

Pomimo iż nie stwierdzono działania embriotoksycznego, to nie zaleca się dziurawca kobietom w ciąży i karmiącym.

W czasie terapii lepiej jest unikać przebywania na słońcu.

Dziurawiec – interakcje z lekami

Substancje zawarte w wyciągu z dziurawca (hiperycyna i hiperforyna) mogą powodować indukcję enzymów metabolizujących leki (podjednostki cytochromu P450: 1A2, 3A4 i 2C9), co może prowadzić do obniżenia stężenia w osoczu lub osłabienia działania innych produktów leczniczych, stosowanych równocześnie z wyciągami z dziurawca. Lista takich leków jest długa, znajdują się na niej między innymi leki przeciwnowotworowe, hormonalne, przeciwzakrzepowe, przeciwwirusowe, nasercowe, uspokajające, przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe i inne. Dlatego zawsze trzeba pytać lekarza lub farmaceutę, czy dziurawiec nie będzie miał interakcji z lekami, które przyjmujemy na co dzień.

Co pokazują badania nad właściwościami dziurawca?

Działanie zmniejszające lęk badano klinicznie jak do tej pory tylko na modelu zwierzęcym. Wyniki były bardzo dobre – wyciągi z dziurawca wykazywały stałą i znaczącą aktywność przeciwlękową we wszystkich testach. Niestety, nie przeprowadzono badań na ludziach.

Jednak zważywszy na to, że badania potwierdzają coraz bardziej złożony mechanizm działania tej rośliny, możemy przypuszczać, że badania kliniczne byłyby jak najbardziej wskazane, zwłaszcza że dziurawiec wykazywał w badaniach porównawczych z lekami takimi jak SSRI oraz benzodiazepiny podobną siłę działania ze znacznie mniejszymi skutkami ubocznymi. A to między innymi te leki stosuje się w terapii lęku.

Fitoterapia zaburzeń lękowych – Podsumowanie

Jak poradzić sobie ze stresem? Na pewno warto sięgać po naturalne sposoby na sytuacje stresowe, a więc zadbać o odpowiednią dawkę aktywności fizycznej. To może być nawet codzienny spacer w miłym towarzystwie. Korzystać z zalet aromaterapii, muzykoterapii, wspierać ciało masażami. Zadbać o swój dobrostan psychofizyczny i nie mieć z tego tytułu wyrzutów sumienia. Zioła na uspokojenie mogą znakomicie wspomagać organizm w walce ze stresem i stanami lękowymi, a także poprawiać nastrój. Dzięki bogactwu zawartych w nich substancji działają wielokierunkowo. To jest ich dużą zaletą. Przykładowo zioła na stres wykazują również działanie rozkurczowe i usprawniające procesy trawienne. Zawierają też między innymi działające przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie i przeciwrodnikowo flawonoidy.

Poza wymienionymi wyżej roślinami leczniczymi mającymi udokumentowane działanie w zaburzeniach lękowych w codziennej diecie możemy posiłkować się także ziołami takimi jak rumianek, mięta czy lipa, pijąc je w postaci naparów.

Napar z kwiatów rumianku poza działaniem przeciwzapalnym, które zawdzięczamy występowaniu w nim około 30 rodzajów flawonoidów, wykazuje też łagodne działanie przeciwlękowe. 

Stosowanie naparu z lipy przynosi odprężenie. W medycynie ludowej lipa nazywana była „panaceum zmęczenia nerwowego”. Prawdopodobnie za ten efekt odpowiada składnik olejku eterycznego – farnezol.

Mięta bogata w olejki eteryczne powoduje z kolei poprawę funkcji poznawczych, osłabia wzrost zmęczenia psychicznego. Wykazało to nawet małe badanie z 2018 roku. Warto zrobić sobie napar z mięty i popijać raz na jakiś czas. Działa on pozytywnie na układ trawienny, wpływa na poprawę perystaltyki jelit oraz zmniejsza wzdęcia.

Poznaj także >> Zioła na uspokojenie

Fitoterapia zaburzeń lękowych – posłuchaj podcastu

Bibliografia

1. Yeung K. Simon, Marisol Hernandez, Juna J. Mao, Ingrid Haviland, Jyothirmai Gubili, Herbal Medicine for Depression and Anxiety: A Systematic Review with Assessment of Potential Psycho-Oncologic Relevance, 2019. 
2. Akhondzadeh S., Kashani L., Fotouhi A., Jarvandi S., Mobaseri M., Moin M. et al., Comparison of Lavandula angustifolia Mill. tincture and imipramine in the treatment of mild to moderate depression: a double-blind, randomized trial, 2003.
3. Movafegh A., Alizadeh R., Hajimohamadi F., Esfehani F., Nejatfar M., Preoperative oral Passiflora incarnata reduces anxiety in ambulatory surgery patients: a double-blind, placebo-controlled study, 2008.
4. Malsch U., Kieser M., Efficacy of kava-kava in the treatment of non-psychotic anxiety, following pretreatment with benzodiazepines, 2001.
5. Boerner R. J., Sommer H., Berger W., Kuhn U., Schmidt U., Mannel M., Kava-Kava extract LI 150 is as effective as Opipramol and Buspirone in Generalised Anxiety Disorder–an 8-week randomized, double-blind multi-centre clinical trial in 129 out-patients, 2003.
6. Borowiecka-Kluza J., Brudkiewicz P., Zaburzenia lękowe (nerwicowe) związane ze stresem i pod postacią somatyczną”, 2021.
7. Amy B. Locke, Nell Kirst, Cameron G. Shulzt, Diagnosis and management of generalized anxiety disorder and panic disorder in adults, 2016.
8. Siegfried Kasper, Markus, Gastpar, Walter E. Muller, Hans-Peter Volz, Hans-Jurgen Moller, Angelica Dienel, Sandra Schlafke, Silexan, an orally administered Lavandula oil preparation, is effective in the treatment of 'subsyndromal’ anxiety disorder: a randomized, double-blind, placebo controlled trial, 2010.
9. Siegfried Kasper, Markus Gastpar, Walter E. Muller, Hans-Peter Volz, Hand-Jurgen Moller, Sandra Schlafke, Angelika Dienel, Lavender oil preparation Silexan is effective in generalized anxiety disorder–a randomized, double-blind comparison to placebo and paroxetine, 2014.
10. Woelk H., Schlafke S., A multi-center, double-blind, randomised study of the Lavender oil preparation Silexan in comparison to Lorazepam for generalized anxiety disorder, 2009.
11. Masoud Nikfarjam, Neda Parvin, Naziheh Assarzadegan, Shabnam Asghari, The Effects of Lavandula Angustifolia Mill Infusion on Depression in Patients Using Citalopram: A comparison Study, 2013.
12. Roberto Andreatini, Vania A. Sartori, Maria L. V. Seabra, Roberto Leite, Effect of valepotriates (valerian extract) in generalized anxiety disorder: a randomized placebo-controlled pilot study, 2002.
13. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, PZWL 2007.
14. Kumar V., Jaiswal A. K., Singh P. N., Bhattacharya S. K., Anxiolytic activity of Indian Hypericum perforatum Linn: an experimental study, 2000.
15. Vandenbogaerde, P. Zanoli, G. Puia, C. Truzzi, Kamuhabwa, P. De Witte, W. Merlevede, M. Baraldi, Evidence that total extract of Hypericum perforatum affects exploratory behavior and exerts anxiolytic effects in rats, 2000.
16. Nahid Zirak, Mojtaba Shafiee, Ghasem Soltani, Mohammad Mirzaei, Amirhossein Sahebkar, Hypericum perforatum in the treatment of psychiatric and neurodegenerative disorders: Current evidence and potential mechanisms of action, 2018.