Radioterapia jest jedną z najważniejszych metod leczenia nowotworów złośliwych. W wielu przypadkach daje chorym nadzieję na wyleczenie, ale są też i ciemne strony tej metody leczenia.
[aktualizacja: 04’2020]
Radioterapia stanowi jedną z podstawowych metod leczenia nowotworów złośliwych. Jest ona skuteczna głównie w odniesieniu do ogniska pierwotnego oraz przerzutów regionalnych do węzłów chłonnych. Jest z natury jest leczeniem oszczędzającym – naświetlania są bezbolesne i bezkrwawe, natomiast trwają stosunkowo długo.
Radioterapia to zabieg krótki (do kilkunastu minut), ale wymaga wielu powtórzeń. Zaleconej dawki promieni nie można podać jednorazowo – zabieg trzeba frakcjonować, czyli powtarzać.
Pod wpływem wielotygodniowych zabiegów napromieniania nowotwór stopniowo znika. Ceną tego leczenia jest tak zwany ostry odczyn popromienny, który pojawia się po pierwszych 2 -3 tygodniach od rozpoczęcia radioterapii i towarzyszy jej do końca, a często i dłużej. Niektóre narządy i tkanki reagują w ten sposób na napromienianie – szczególnie wrażliwe są skóra, błona śluzowa jamy ustnej, gardła i krtani, jelita oraz płuca.
Sprawdź również:
Zapalenie krtani u dziecka – objawy, leczenie, zapobieganie
Powikłania radioterapii.
Radioterapia, jak każda tego typu metoda leczenia może być przyczyną ciężkich powikłań. Jednym z nich jest popromienne zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, które dotyczy niemal wszystkich chorych napromieniowanych z powodu nowotworów obszarów głowy i szyi.
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej powstaje nie tylko pod wpływem samego napromieniowania, ale również na skutek chemioterapii oraz jako następstwo przeszczepu krwiotwórczych komórek macierzystych.
Popromienna infekcja jamy ustnej, zgłaszana przez ponad 40% leczonych pacjentów, jest najbardziej dokuczliwym powikłaniem leczenia przeciwnowotworowego.
Infekcja dostarcza na tyle nieprzyjemnych bodźców bólowych, że w wielu przypadkach niemożliwe jest normalne odżywianie i nawadnianie chorego. Postępującej infekcji towarzyszy również kserostomia – suchość błon śluzowych jamy ustnej i gardła spowodowana uszkodzeniem ślinianek. Pacjenci uskarżają się również na zaburzenia smaku, związane ze stanem zapalnym obejmującym kubki smakowe.
Objawy popromiennego stanu zapalnego jamy ustnej.
Pierwszymi objawami popromiennego stanu zapalnego jest rumień i bolesność. Z czasem mogą pojawić się ogniskowe owrzodzenia, które mogą łączyć się ogniska rozlane. Końcowym etapem są nasilone krwawienia z błony śluzowej, co może być powodem założenia sondy dożołądkowej lub rozpoczęcia leczenia pozajelitowego (parenteralnego). Rozlane owrzodzenia ulegają często nadkażeniom bakteryjnym i grzybiczym. W takich przypadkach konieczne jest podanie antybiotyku o szerokim spektrum oraz leku przeciwgrzybiczego – najczęściej flukonazolu.
Pacjenci napromieniowani mają również istotne problemy z układem stomatologicznym. Najczęściej rozwija się u nich choroba próchnicowa, stany zapalne przyzębia i dziąseł oraz zapalenia kości żuchwy i szczęki.
Z tego względu każdy chory zakwalifikowany do radioterapii rejonu szyi i głowy, chemioterapii i przeszczepów komórek macierzystych, przed rozpoczęciem leczenia powinien odbyć konsultację stomatologiczną.
Zalecany reżim higieniczny.
Nie zwalnia to jednak z surowego reżimu higienicznego, do którego należy szczotkowanie zębów 3 x dziennie bardzo miękką szczoteczką, płukanie jamy ustnej roztworem soli fizjologicznej lub sody oczyszczonej, usunięcie ruchomych protez i aparatów ortodontycznych oraz czyszczenie przestrzeni międzyzębowych nicią dentystyczną.
Wielu specjalistów zaleca również stosowanie płynów i aerozoli zawierających benzydaminę 4 – 6x dziennie (np lek w sprayu – UNIBEN), przy czym kategorycznie odradzają stosowania roztworów chlorheksydyny!
Dobrym rozwiązaniem są leki recepturowe do sporządzenia w aptece. Obejmują one płukanki z witaminami A, E i glicerolem lub miejscowo znieczulające roztwory do pędzlowania z benzokainą i nystatyną.
Pomocna fitoterapia.
Na pomoc w popromiennym zakażeniu przyjdzie również uznana przez onkologów i stomatologów fitoterapia. Zbawienny wpływ na stan podrażnionej błony śluzowej wywierają kąpiele jamy ustnej naparem z siemienia lnianego i kwiatem malwy.
Uczucie pieczenia świetnie niweluje oliwa z oliwek z dodatkiem oleju lnianego.
Chorzy podczas radioterapii powinni przestrzegać surowych zaleceń dietetycznych – unikać przede wszystkim pokarmów i napojów obfitujących w cukry proste, pikantnych, kwaśnych, gorących, napojów gazowanych oraz owoców i soków owocowych.
UWAGA! Zainteresowanych tematem radioterapii (i nie tylko) odsyłamy również na stronę: www.zwrotnikraka.pl.
Bibliografia:
[1]Kazemian A, Kamian S, Aghili M, Hashemi FA, Haddad P. Benzydamine for prophylaxis of radiation-induced oral mucositis in head and neck cancers: a double-blind placebo-controlled randomized clinical trial. Eur J Cancer Care (Engl) 2009;18:174 80
[2] http://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.22.2.4.2.
[3] Kiprian D, Kapała A, Skoczylas J, Gawełko J. Postępowania w profilaktyce i leczeniu powikłań w jamie ustnej po leczeniu onkologicznym. Rekomendacje dla lekarzy i pielęgniarek 2015 Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie
