Oktenidyna i fenoksyetanol są składnikami środków odkażających mających szerokie spektrum działania i zastosowanie w leczeniu różnego rodzaju ran oraz dezynfekcji skóry i błon śluzowych. Współdziałanie obu wyżej wymienionych substancji zapewnia ich wysoki profil bezpieczeństwa i skuteczność bakteriobójczą oraz grzybobójczą na konkretne szczepy chorobotwórcze, oczywiście jeśli leki je zawierające stosowane są zgodnie z zaleceniami. Przyjrzyjmy się tej kwestii bliżej i sprawdźmy, czym są oktenidyna i fenoksyetanol.
[aktualizacja 04’2022]
Leki o działaniu antyseptycznym i dezynfekującym mają dość szerokie zastosowanie. Są elementem wyposażenia każdej apteczki pierwszej pomocy, ale także używa się ich w placówkach medycznych i gabinetach zabiegowych.
Czym jest lek i jakie wymogi musi spełniać?
Na samym początku przypomnijmy sobie definicję leku. Produkt leczniczy jest substancją lub grupą substancji, które posiadają zdolność zapobiegania lub leczenia chorób.
Każdy lek ma ściśle określone wskazania zatwierdzone przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL). Nad bezpieczeństwem leków czuwa inspekcja farmaceutyczna, która stale monitoruje ich jakość, wydając odpowiednie decyzje o wstrzymaniu lub wycofaniu z obrotu określonych serii produktów niespełniających dość ostrych wymogów co do jakości i bezpieczeństwa!
Co najważniejsze – aby producent wprowadził lek na rynek musi przedstawić odpowiednią dokumentację, zawierającą szczegółowe dane dotyczące jakości, skuteczności i bezpieczeństwa stosowania. Więcej informacji znaleźć możecie tutaj ⇒ „Sprawdź, czy Twoja domowa apteczka jest bezpieczna„.
Sprawdź również: Flegma w gardle, jak pozbyć się zalegającej wydzieliny?
Środek antyseptyczny – definicja
Środek antyseptyczny jest produktem leczniczym przeznaczonym do niszczenia i hamowania namnażania drobnoustrojów. Aby zrozumieć istotę środków antyseptycznych i łaskawym okiem spojrzeć na ich bezpieczeństwo, warto poznać definicję antyseptyku. Fakt, że antyseptyki mają status leku sprawia, że są stosowane w ściśle określonych wskazaniach, kiedy korzyść ze stosowania przewyższa ryzyko.
WAŻNE! Pamiętajmy, że w obliczu leczenia ran na szali stawiamy ryzyko rozwoju zakażenia, a nawet sepsy!
Jakie właściwości musi mieć środek antyseptyczny?
By uznać daną substancję za antyseptyczną, musi spełniać szereg wymagań. Nie wystarczy wyłącznie jej aktywność bójcza. Ważne są też inne kwestie, a mianowicie:
- nie może uszkadzać zdrowych komórek,
- musi mieć szerokie spektrum działania,
- powinna być skuteczna w zwalczaniu biofilmu bakteryjnego,
- powinna być substancją bezbarwną,
- nie powinna wywoływać oporności,
- musi być zawsze zgodna z materiałami opatrunkowymi,
- powinna być stabilna pod wpływem zmieniającego się pH.
Oktenidyna – środek odkażający nowej generacji
Oktenidyna (dichlorowodorek octenidyny) jest środkiem odkażającym (antyseptycznym) nowej generacji, skutecznym w niszczeniu:
- bakterii (w tym bardzo opornych bakterii – MRSA, Chlamydia i Mycoplasma),
- grzybów i pierwotniaków (także rzęsistka Trichomonas),
- wirusów (m.in. Herpex simplex, wirusa zapalenia wątroby typu B oraz wirusa HIV).
Mechanizm działania oktenidyny polega na uszkadzaniu błony i ściany komórkowej drobnoustrojów, w wyniku czego dochodzi do śmierci komórki.
Niewątpliwą zaletą oktenidyny jest to, że nie jest cytotoksyczna. Nie uszkadza więc zdrowych komórek w miejscu odkażania. To dlatego stosowanie oktenidyny w miejscu zranienia nie powoduje dodatkowych dolegliwości bólowych i zaburzeń procesu gojenia.
Oktenidyna cechuje się dodatkowo zdolnością do przedłużonego działania (nawet 24h od zastosowania). Jest też znacznie bardziej skuteczna od innych antyseptyków – chlorku benzalkonium, czy chlorheksydyny.
W kontakcie z oktenidyną nie dochodzi do rozwoju szczepów opornych, a ujawnienie się oporności na nią jest mało prawdopodobne.
Fenoksyetanol, czyli eter glikolowy
Drugim ze składników leków antyseptycznych i dezynfekujących, występującym często obok oktenidyny jest fenoksyetanol. W postaci naturalnej występuje w zielonej herbacie i grejpfrutach.
Związek ten jest doskonale znanym środkiem zwalczającym bakterie Gramm- i Gramm+. W obrocie znajduje się od połowy XX wieku i znalazł zastosowanie jako środek konserwujący stosowany w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Fenoksyetanol ma niski potencjał alergizujący i jest zgodny z większością surowców kosmetycznych. Nie zmienia bowiem ich konsystencji i zapachu.
UWAGA! Unijny organ, Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów potwierdził bezpieczeństwo fenoksyetanolu jako substancji konserwującej w produktach kosmetycznych. Ustalił, że maksymalne stężenie w tego typu produktach dla osób dorosłych nie powinno przekraczać 1%, a w przypadku dzieci 0,4%.
Część opinii publicznej skupionej w sieci zwróciła uwagę, że w środkach odkażających stężenie fenoksyetanolu wynosi 2% i przekracza europejskie normy. Niestety, pomimo dobrych chęci ludzi kreujących takie opinie, bardzo łatwo obalić ich argumenty.
- Trudno odnosić dopuszczalne stężenie fenoksyetanolu w kosmetykach do produktów leczniczych. To dwie zupełnie odrębne grupy produktów. Większe stężenie fenoksyetanolu w antyseptykach ma swoje uzasadnienie, gdyż ich przeznaczeniem jest niszczenie drobnoustrojów i zapobieganie postępowi zakażenia.
- Kosmetyki są stosowane regularnie, czasami niemal codziennie. Środki antyseptyczne stosuje się przez ograniczony czas.
- Kosmetyki aplikowane są na dużą powierzchnię ciała, podczas gdy środki antyseptyczne z fenoksyetanolem stosowane są miejscowo, na małe powierzchnie skóry lub błon śluzowych.
Fenoksyetanol w kosmetykach chroni przez nadkażaniem kosmetyku podczas aplikowania na skórę palcem i wydłuża termin przydatności po otwarciu. Fenoksyetanol w antyseptykach stosowanych na rany zabija bakterie, by ratować zdrowie i życie chorego.
Bezpieczeństwo środków antyseptycznych
Podsumowując ten wpis posłużę się cytatem średniowiecznego lekarza Paraelusa. Omnia sunt venena, nihil est sine veneno. Sola dosis facit venenum – Wszystko jest trucizną i nic nie jet trucizną. To dawka czyni truciznę!
Jeśli środki antyseptyczne są stosowane zgodnie z zaleceniami, w oparciu o wskazania określone w charakterystyce i ulotce przeznaczonej dla pacjenta, w określonych przypadkach pod kontrolą personelu medycznego, ryzyko działań niepożądanych spada.
Nie nadużywajmy więc tego typu środków i stosujmy je zgodnie z przeznaczeniem!
To może Cie zainteresować: Kwas hialuronowy w codziennej pielęgnacji i nie tylko
Oktenidyna i fenoksyetanol – wskazania do stosowania leków antyseptycznych
- stosowanie na niezbyt rozległe rany i do wielokrotnego krótkotrwałego leczenia antyseptycznego w obrębie błon śluzowych i sąsiednich tkanek przed procedurami diagnostycznymi oraz przed i po niedużych zabiegach operacyjnych, m.in. w ginekologii, urologii, proktologii, dermatologii, geriatrii, wenerologii, położnictwie, stomatologii,
- do dezynfekcji jamy ustnej, na przykład przy aftach, podrażnieniu spowodowanym noszeniem aparatu ortodontycznego lub protezy dentystycznej,
- przy opracowywaniu drobnych ran oparzeniowych i owrzodzeniowych,
- przy pielęgnacji nierozległych ran i szwów pooperacyjnych,
- przed i po badaniach diagnostycznych w obrębie żeńskich i męskich narządów płciowych, w tym pochwy, sromu, żołędzi prącia,
- przy czynnościach przed, w trakcie i po porodzie (m.in. do pielęgnacji krocza po jego nacięciu w trakcie porodu – episiotomii),
- przed i po zabiegach diagnostycznych w obrębie odbytu,
- w przypadku cewnikowania pęcherza moczowego (przed i po),
- przed czynnościami związanymi ze sztucznym zapłodnieniem,
- w pediatrii (m.in. do pielęgnacji kikuta pępowinowego noworodka),
- do ograniczonego czasowo wspomagającego leczenia antyseptycznego grzybicy międzypalcowej.
