Dlaczego skóra swędzi? [Podcast]

Świąd to najpowszechniejsze odczucie pochodzące ze skóry, które występuje niemalże przez całe życie i wywołuje nieprzyjemną chęć drapania. O tym, jak radzić sobie i zwalczać przewlekły świąd, rozmawiamy z dr hab. n. med. Ireną Walecką – kierownikiem Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala MSWiA w Warszawie.

[aktualizacja: 09’2022]

Kliknij i wysłuchaj podcastu:

Czym jest świąd i co go wywołuje?

Świąd przez wieki uznawany był za rodzaj bólu. Dopiero w XVI w. pojawiły się pierwsze określenia świadczące o tym, że jest to charakterystyczne odczucie skóry, które prowokuje do drapania lub pocierania.

Świąd to rodzaj czucia powierzchniowego różny od bólu, przewodzony do ośrodkowego układu nerwowego i będący odpowiedzią receptorów świądowych drażnionych przez niektóre substancje.

Swędzenie może być objawem zaburzeń skóry, nieprawidłowości układowych lub zaburzeń psychicznych.

Do schorzeń, które mogą wywoływać i nasilać swędzenie skóry należą:

• infekcje bakteryjne i grzybicze;
• choroby pasożytnicze – świerzb i wszawica;
• dermatozy;
• łuszczyca;
• nadmierne wysuszenie skóry;
• oparzenia słoneczne;
• ukąszenia owadów;
• alergie pokarmowe;
• choroby alergiczne i immunologiczne m.in.: liszaj płaski, pokrzywka, atopowe zapalenie skóry i opryszczkowate zapalenie skóry;
• choroby nerek;
• schorzenia wątroby;
• niedoczynność i nadczynność tarczycy;
• niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza oraz nadkrwistość (czerwienica prawdziwa);
• choroby układu nerwowego m.in: stwardnienie rozsiane, udar, ropnie i guzy mózgu;
• polineuropatie (uszkodzenie nerwów obwodowych, a także splotów nerwowych i korzeni nerwowych);
• nowotwory;
• choroby psychiczne (schizofrenia i choroba afektywna dwubiegunowa).

Rodzaje świądu

Swędzenie klasyfikowane jest na różne sposoby. Najczęściej jednak spotyka się podział według czasu trwania – świąd ostry i przewlekły oraz miejsca odczuwania, czyli świąd ograniczony i uogólniony.

Świąd ostry utrzymuje się do 6 tygodni, natomiast uczucie swędzenia trwające dłużej, klasyfikuje się jako świąd przewlekły.

Świąd ograniczony charakteryzuje się swędzeniem określonego miejsca, natomiast świąd uogólniony to swędzenie niemalże całego ciała!

Swędzenie podzielono także na trzy grupy. Wyróżnia się świądy skóry:

• pierwotnie zmienionej chorobowo, czyli tak zwanej skóry zmienionej dermatologicznie;
• niezmienionej chorobowo;
• z towarzyszącymi zmianami wtórnymi do drapania.

Jak rozpoznać rodzaj świądu?

Świąd skóry pierwotnie zmienionej chorobowo, czyli tak zwanej skóry zmienionej dermatologicznej, charakteryzuje się zmianami łuszczycowymi lub wypryskami atopowymi.

Na skórze zmienionej chorobowo można także zauważyć zmiany grzybicze lub świerzb, które skutkują uporczywym świądem.

Świąd skóry niezmienionej chorobowo zwykle jest stymulowany chorobami wątroby i nerek, gdy pewne substancje są wydzielane do skóry i naturalnie podrażniają receptory świądowe. Trzecią grupą jest świąd w obrębie skóry z widocznymi zmianami wtórnymi, czyli przeczosami. To nic innego jak zgrubienia skóry, grudki, guzki i strupy, które powodują uporczywą chęć drapania.

Z jakimi innymi rodzajami świądu możemy mieć do czynienia?

Każda z trzech klasyfikacji świądu w swoim obrębie dzieli się na inne podgrupy, które w dużej mierze uwzględniają tylko mechanizm powstawania świądu.

Oprócz podstawowej klasyfikacji swędzenie można także podzielić na świąd: skórny, układowy, neurologiczny i psychogenny oraz świąd o mieszanej etiologii, którego przyczyną może być kilka schorzeń, a także świąd o nieznanym podłożu.

Świąd psychogenny towarzyszy pacjentom cierpiącym na choroby psychiczne – chorobę afektywną dwubiegunową i schizofrenię.

W przypadku świądu towarzyszącemu chorobom psychicznym, które nie objawiają się widocznymi zmianami na skórze, można mówić o świądzie urojonym. Warto wiedzieć, że niektórych przypadkach może dochodzić do pewnego rodzaju sprzężenia zwrotnego. Jeśli chory drapie się w towarzystwie innych osób, może odczuwać z tego powodu nasilony dyskomfort i stres, co jeszcze bardziej wzmaga uczucie swędzenia!

Posłuchaj podcastu >> Łuszczyca u dzieci.

Świąd starczy – pamiętaj o dobrym nawilżeniu!

Po 70. roku życia skóra człowieka wykazuje tendencję do przesuszania. Nawarstwienie warstwy rogowej wywołuje ucisk receptorów świądowych.

Problem suchości skóry nasila się z wiekiem, powodując coraz większy dyskomfort, a drapanie może doprowadzić do pojawienia się zmian skórnych.

Rozwiązaniem problemu świądu starczego może okazać się częste natłuszczanie i nawilżanie skóry. Warto stosować także leków antyhistaminowych, które niestety są skuteczne tylko w przypadku świądu wywołanego przez histaminę.

Przeczytaj także: Jak utrzymać prawidłowe nawilżenie skóry? Wybierz dobry krem nawilżający!

Dlaczego drapanie lub pocieranie powoduje ulgę?

Bodźce przewodzone czuciem powierzchownym poprzez pocieranie lub drapanie są pewnego rodzaju bólem. Problem drapania dotyczy w szczególności pacjentów z atopowym zapaleniem skóry, którzy nie są w sanie powstrzymać potrzeby drapania.

Ból blokuje świąd, jednak ulga jest niestety krótkotrwała.

Powikłania, które niesie za sobą świąd

Świąd może powodować wiele powikłań. Uporczywe drapanie skutkuje bolesnymi ranami. Na skórze mogą pojawić się przeczosy, infekcje ran, a w efekcie także blizny i przebarwienia oraz nadmierne nawarstwienie się naskórka.

Skóra pacjentów zmagających się ze świądem nie wygląda estetycznie.

W jaki sposób leczyć świąd i łagodzić uporczywe dolegliwości?

Nadmierny świąd jest problemem wstydliwym i utrudniającym normalne funkcjonowanie, dlatego by skutecznie się go pozbyć, chory powinien być leczony przyczynowo. Pacjenci powinni zwrócić się o pomoc do lekarza, który zastosuje odpowiednią farmakoterapię, aby zwalczyć świąd towarzyszący chorobie podstawowej. Pacjenci bardzo często cierpią na depresję oraz bezsenność spowodowaną nieustannymi myślami o problemie.

Bagatelizowany problem wzmaga poczucie bezsilności, powoduje agresję, a nawet prowadzi do samobójstwa!

Świąd może wystąpić na całym ciele, jednak obszarami najbardziej narażonymi na swędzenie są odkryte części ciała. Pacjenci uskarżający się na przewlekłe swędzenie skóry bardzo często są na skraju wytrzymałości, dlatego fachowa pomoc lekarza jest niezwykle istotna.

To może Cię zainteresować: Skóra bez plam – naturalne sposoby na przebarwienia.

Jakie środki i kosmetyki mogą okazać się skuteczne w walce ze świądem?

W walce z uporczywym problemem skuteczne okażą się emolienty odbudowujące skórę. O innym sposobie leczenia może zadecydować lekarz po rozpoznaniu przyczyny świądu.

Skutecznym rozwiązaniem we wielu przypadkach jest miejscowe leczenie świądu za pomocą maści i żeli, a przede wszystkim dermokosmetyków, czyli emolientów dostępnych w aptekach.

Regularne nawilżanie skóry dotkniętej świądem jest niezwykle istotne. Pacjenci zmagający się ze swędzeniem powinni zakładać lekką i zwiewną odzież, a także dbać o nawilżenie pomieszczeń.

Suchość skóry wzmagają klimatyzowane pomieszczenia, a także wysokoprocentowy alkohol i ostre potrawy.

Pacjenci skłonni do świądu powinni unikać wełnianych ubrań, ponieważ wełna stymuluje swędzenie i podrażnia skórę. Należy także krótko obciąć paznokcie, aby nie doprowadzić do powstania bolesnych ran. Kiedyś pacjent ze świądem był zupełnie bezradny, dziś istnieje wiele skutecznych metod leczenia i łagodzenia uporczywych dolegliwości skórnych.

Warto pamiętać! Zmagając się ze świądem należy zawsze leczyć chorobę podstawową! Leczenie przyczynowe jest niezwykle ważne, aby skutecznie pozbyć się uczucia swędzenia.

Jak leczyć uciążliwy świąd? – podcast do wysłuchania

O tym, jak radzić sobie i zwalczać przewlekły świąd, rozmawiamy z dr hab. n. med. Ireną Walecką – kierownikiem Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala MSWiA w Warszawie.

Prawidłowy poziom niacyny (witaminy B3) wpływa na prawidłowy stan skóry i błon śluzowych. Zachęcamy do zapoznania się z artykułem: „Witamina B3 (witamina PP, niacyna) – zadbaj o jej prawidłowy poziom, nie dopuść do niedoborów!„

Sprawdź także >> Łuszczyca krostkowa – jakie są jej objawy i jak wygląda leczenie [podcast].