Staw kolanowy to największy i jeden z najważniejszych stawów ludzkiego organizmu, ale niestety także jeden z najbardziej obciążonych stawów. W efekcie bardzo często dochodzi do urazów i kontuzji, które nie tylko sprawiają ból i utrudniają normalne funkcjonowanie, ale mogą mieć wiele przykrych skutków. Jak więc dbać o staw kolanowy i co robić, gdy dojdzie do urazu kolana lub większej kontuzji?
Zapraszamy do wysłuchania podcastu. Gościem Radiokliniki jest Łukasz Dworakowski – mgr fizjoterapii, absolwent II Wydziału Lekarskiego oraz studiów podyplomowych Fizjoterapii w Sporcie WSM. Wykładowca na studiach podyplomowych AWF Warszawa oraz założyciel i dyrektor Kliniki Sportu w Warszawie.
Staw kolanowy. Co trzeba o nim wiedzieć?
Staw kolanowy to największy staw ludzkiego organizmu, który charakteryzuje się dość złożoną budową. Łączą się w nim kość udowa i kość piszczelowa, a w jego skład wchodzą także rzepka i dwie łąkotki. Ponadto staw kolanowy wzmocniony jest więzadłami i znajduje się pomiędzy dwoma innymi dużymi stawami ludzkiego ciała – stawem biodrowym i stawem skokowym, które powinny być względnie stabilne. Nie oznacza to, że nie są w pewnym stopniu mobilne – one również wykonują pewien zakres ruchów, choć nieco mniejszy niż staw kolanowy.
Kolano jest mobilnym stawem, który wykonuje ruchy w wielu kierunkach. Najbardziej charakterystyczne i najczęstsze są oczywiście zgięcie i wyprost, jednak kolano wykonuje również inne ruchy – np. ruchy rotacyjne.
Staw kolanowy otacza torebka stawowa, w której skład wchodzi zewnętrzna błona włóknista oraz wewnętrzna błona maziowa. To właśnie w tym miejscu produkowany jest płyn stawowy, znany także jako maź stawowa. Jej głównym zadaniem jest zabezpieczanie chrząstki stawowej poprzez dostarczanie jej składników odżywczych oraz pozyskiwanie metabolitów. Niestety z racji swojej ważnej roli w ludzkim organizmie staw kolanowy jest podatny na różnego rodzaju urazy i przeciążenia.
Urazy i kontuzje kolana
Jeśli staw kolanowy będzie uszkodzony, mogą cierpieć inne stawy, w tym staw skokowy czy staw biodrowy. Ludzki organizm i jego poszczególne obszary to pewnego rodzaju naczynia połączone i w jego kontekście można mówić o łańcuchu biokinematycznym. Jeśli jedna struktura nie funkcjonuje prawidłowo, również inne struktury mogą działać nieprawidłowo.
Staw kolanowy to jeden z najbardziej obciążonych stawów ludzkiego organizmu. To staw, który praktycznie bez przerwy pracuje i wprawia w ruch całe ciało podczas chodzenia czy wykonywania codziennych czynności. Do kontuzji bardzo często dochodzi jednak podczas nieco bardziej intensywnych aktywności, takich jak bieganie czy uprawianie innych rodzajów sportów.
Uraz kolana – objawy
Najczęstszym objawem świadczącym o urazie kolana jest oczywiście ból – najsilniejszy i najczęstszy symptom, który zawsze powinien być sygnałem alarmowym skłaniającym do kontaktu z lekarzem lub fizjoterapeutą. Dolegliwościom bólowym bardzo często towarzyszy także obrzęk oraz ograniczona ruchomość. Ponadto może pojawić się również krwiak czy niestabilność w stawie kolanowym, czy odczucie jego uciekania.
Uraz kolana – najczęstsze objawy:
- silny ból
- bolesność uciskowa
- ograniczona ruchomość
- obrzęk
- krwiak
- niestabilność stawu
Najczęstsze urazy stawu kolanowego
Budowa stawu kolanowego jest dość złożona, a wszystkie jego elementy, także ścięgna, chrząstki i więzadła, mogą ulegać uszkodzeniom. Wyróżnia się nawet kilkanaście możliwych uszkodzeń struktur w obrębie kolana, które mogą utrudniać normalne funkcjonowanie i swobodne poruszanie się.
Uraz kolana może zdarzyć się w każdym wieku i bez względu na poziom aktywności fizycznej. Najbardziej jednak narażone są na urazy osoby starsze, u których występują już zwyrodnienia związane ze zużyciem struktur w kolanie, a także sportowcy i osoby aktywne fizycznie. Tego typu kontuzje mogą też występować u dzieci – jedną z częstych przyczyn kontuzji w tej grupie wiekowej jest np. skakanie na trampolinie.
Zobacz także: Trampolina. Metoda rehabilitacji czy przyczyna kontuzji?
Skręcenie stawu kolanowego
Skręcenie stawu kolanowego, nazywanego też po prostu skręceniem kolana, dotyczy więzadeł o niewielkiej elastyczności. Stąd bardzo łatwo o ich uszkodzenie podczas niewłaściwego lub gwałtownego ruchu czy na skutek nieprawidłowego postawienia stopy na niestabilnym podłożu. W rezultacie dochodzi do przeciążenia kolana i uszkodzenia więzadeł.
Wyróżnia się trzy stopnie skręcenia stawu kolanowego: lekki, umiarkowany i ciężki. W przypadku skręcenia lekkiego pacjent odczuwa dyskomfort i niewielki ból w obrębie kolana podczas ruchu, które można zniwelować ograniczając aktywność fizyczną oraz łagodząc dolegliwości bólowe. Stopień umiarkowany charakteryzuje się uszkodzeniem części więzadeł i torebki stawowej, objawiającym się bólem i obrzękiem. Z kolei najcięższy stopień skręcenia stawu kolanowego to całkowite zerwanie więzadeł lub oderwanie więzadła łączącego je z kością. Oprócz silnego bólu i obrzęku, pojawia się też niestabilność, a leczenie takiego urazu wymaga interwencji chirurgicznej mającej na celu rekonstrukcję zerwanych więzadeł.
To może Cię zainteresować: Rekonstrukcja ACL, czyli o urazach stawu kolanowego
Zwichnięcie rzepki
Rzepka to struktura kostna nazywana trzeszczką. Choć tworzy pewnego rodzaju dźwignię, która umożliwia ślizganie się okalającemu rzepkę mięśniu czworogłowemu uda, nie odgrywa kluczowej istotnej roli w mechanizmie poruszania. Ma jednak inne bardzo ważne zadanie – rzepka chroni staw kolanowy, zabezpieczając jego wnętrze przed urazami i uszkodzeniami.
Podczas aktywności ruchowej, gdy dochodzi do gwałtownej oraz niekontrolowanej zmiany pozycji kończyny, może dojść do jej zwichnięcia. Zwichnięcie rzepki to zmiana miejsca jej położenia – następuje wówczas wysunięcie i przemieszczenie trzeszczki w bok. Taki uraz objawia się bólem, opuchlizną i ruchomością rzepki, a niekiedy pojawia się również krwiak.
Urazy łąkotki
Łąkotka to włóknisto–chrzęstna struktura, znajdująca się w stawie kolanowym oraz innych stawach ludzkiego organizmu. W kolanie znajdują się dwie łąkotki występujące parzyście. Podobnie jak rzepka, łąkotki także często ulegają urazom.
Urazy łąkotki zdarzają się dosyć często, niezależnie od poziomu aktywności fizycznej. Może dojść do nich podczas gwałtownego i nagłego wyprostu kolana albo przy bardzo szybkim skręcie (zaklinowanie łąkotki). Wiążą się one również z urazami więzadła krzyżowego przedniego czy zmianami zwyrodnieniowymi w stawie kolanowym.
Woda w kolanie
Częstą dolegliwością występującą w obrębie kolan jest tzw. woda w kolanie. To nic innego jak zwiększona produkcja i ilość płynu stawowego na skutek toczącego się stanu zapalnego lub przeciążenia. Niebezpieczną i niepokojącą ortopedów sytuacją jest pojawienie się w płynie krwi. Oznacza to, że pewna struktura w kolanie została uszkodzona, co wymaga dalszej diagnostyki.
Uraz kolana – diagnostyka
Choć jednorazowy ból kolana, który ustępuje po kilku godzinach, nie jest powodem do niepokoju, to w przypadku silnych dolegliwości bólowych, które utrzymują się przez dłuższy czas i pojawiły się na skutek urazu, powinniśmy zgłosić się do specjalisty w celu rozpoznania problemu.
W diagnostyce kontuzji i urazów stawu kolanowego przeprowadza się m.in.:
- badanie RTG (rentgen)
- USG stawu kolanowego
- rezonans magnetyczny
- tomografię komputerową
- testy ruchowe
Oprócz wykonania konkretnych badań diagnostycznych lekarz powinien także przeprowadzić szczegółowy wywiad lekarski. Specjalista powinien zebrać niezbędne informacje na temat okoliczności urazu, stopnia nasilenia i czasu trwania objawów, biorąc pod uwagę również stan zdrowia chorego oraz inne choroby, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy przewlekłe stany zapalne. Prawidłowe rozpoznanie problemu i dobór odpowiedniej metody leczenia gwarantuje możliwie szybki powrót do sprawności pacjenta.
Uraz kolana – leczenie i rehabilitacja
Metoda leczenia urazów kolana zależy przede wszystkim od rodzaju uszkodzenia, ale także od wieku pacjenta, jego kondycji zdrowotnej czy stopnia aktywności fizycznej. Większość kontuzji można skutecznie leczyć zachowawczo – odciążając kończynę, wspomagając chodzenie kulami ortopedycznymi lub unieruchamiając kolano za pomocą stabilizatora. Bardzo ważne jest także łagodzenie towarzyszących kontuzji dolegliwości – minimalizowanie bólu czy redukcja obrzęku.
Może się jednak zdarzyć, że leczenie zachowawcze to za mało, aby osoba po urazie kolana mogła wrócić do sprawności. Niektórzy chorzy wymagają leczenia operacyjnego – zabieg chirurgiczny jest konieczny np. przypadku całkowitego zerwania więzadła. Jeśli dojdzie do uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego, możliwe jest także odtworzenie uszkodzonych więzadeł – tutaj przeczytasz, czym jest rekonstrukcja ACL.
Niezwykle ważna w procesie powrotu do sprawności jest rehabilitacja po urazie kolana. Praca z fizjoterapeutą powinna rozpocząć się jak najszybciej, o ile jest to możliwe i jeśli na ćwiczenia wyrazi zgodę lekarz. Rehabilitacja ma na celu zapobiec powikłaniom, takim jak zrosty w stawie, a także poprawić zakres ruchomości i wzmocnić struktury w obrębie kolana.
Powinniśmy także pamiętać, że możemy minimalizować ryzyko urazów, wzmacniając mięśnie okalające kolano, a także poprawiając mobilność wszystkich mięśni kończyn dolnych oraz mięśni pośladkowych. Nie zapominajmy też o rozciąganiu przed treningami i regularnym ruchu – nasze kolana lubią umiarkowany, ale systematyczny ruch!
Uraz kolana: podcast do wysłuchania
Gościem Radiokliniki był Łukasz Dworakowski – mgr fizjoterapii, absolwent II Wydziału Lekarskiego oraz studiów podyplomowych Fizjoterapii w Sporcie WSM. Wykładowca na studiach podyplomowych AWF Warszawa oraz założyciel i dyrektor Kliniki Sportu w Warszawie. Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy!
